Ο Λιθουανός που βρήκε τον Γκοντό

Τσεζάρις Γκραουζίνις: Συνέντευξη στην ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

«Ανακάλυψα ότι ο χρόνος των προβών για τον Μπέκετ τελειώνει και ταράχτηκα! Μου αρέσει που κάνω καθημερινά πρόβα. Μια μέρα χωρίς δουλειά και με πιάνει πανικός!». Ετσι εξηγείται η περίπτωση του πανύψηλου Λιθουανού Τσεζάρις Γκραουζίνις, «διαδόχου» του Εϊμούντους Νεκρόσιους στη βαριά θεατρική παράδοση της πρώην σοβιετικής γενέτειράς του. Το τελευταίο διάστημα σκηνοθετεί πυρετωδώς Ελληνες ηθοποιούς (δεύτερη φορά μετά το «Δάφνις και Χλόη» του Λόγγου) στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ, που ανεβαίνει στις 29, 30 και 31 του μηνός στην Πειραιώς 260, με Εστραγκόν τον Μανώλη Μαυροματάκη και Βλαντιμίρ τον Ταξιάρχη Χάνο. Κι αμέσως μετά τον περιμένουν η ολοκλήρωση της συγγραφής του νέου του πολιτικού θεατρικού έργου, η δραματοποίηση ενός κειμένου του Ερίκ Εμάνουελ Σμιτ και η σκηνοθεσία του «Βασιλιά Λιρ» στην Πολωνία, με τους ηθοποιούς του Κριστόφ Βαρλικόφσκι.

Ο Tσεζάριs Γκραουζίνις στις πρόβες του «Περιμένοντας τον Γκοντό», με τον Βλαντιμίρ-Ταξιάρχη Χάνο και τον Εστραγκόν-Μανώλη Μαυροματάκη

Στη Φινλανδία, όπου τα τελευταία χρόνια διέπρεπε, σκοπεύει να μην ξαναδουλέψει. Ισως έχει στον νου του την Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο που το «πρώτο πολιτισμικό σοκ» που υπέστη όταν πρωτοήρθε στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Δημήτρη Τάρλοου, σήμερα έχει αντικατασταθεί από μια «αδιευκρίνιστη έλξη».

• Πώς ερμηνεύετε το «παράλογο» έργο του Μπέκετ, στο οποίο δυο άνδρες συναντιούνται κοντά σε ένα δέντρο, περιμένοντας τον Γκοντό; Κι όταν το επόμενο βράδυ περιμένουν ξανά τον Γκοντό αποφασίζουν να κρεμαστούν από το δέντρο. Αλλά έχουν μόνο μία ζώνη!

«Δεν προτείνω το ίδιο το έργο του Μπέκετ, αλλά κάτι άλλο. Αν θέλεις να δεις το ίδιο το έργο, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να το διαβάσεις. Και, αν έχεις φαντασία, θα δεις την καλύτερη παράσταση της ζωής σου. Εσείς ελάτε στο θέατρο να δείτε τη δική μας φαντασία!»

• Τι είναι, λοιπόν, για σας ο Γκοντό; Είναι και για σας Γκοντό = Θεός;

«Ο Μπέκετ συγχυζόταν όταν οι κριτικοί υπονοούσαν ότι Γκοντό=Θεός. "Αν ήθελα να είναι ο Θεός", έλεγε, "θα τον έλεγα Θεό κι όχι Γκοντό". Η αγαπημένη του εξήγηση για το κείμενο ήταν "άκουγα φωνές και τις μαγνητοφωνούσα. Δεν σκεφτόμουν τι έγραφα!". Ηταν απλώς ένας τρόπος να ξεφύγει από ηλίθιες ερωτήσεις. Στην δική μας παράσταση, θεωρούμε ότι ο Γκοντό είναι ήδη εδώ, παρών ανάμεσά μας. Εχει ήδη έρθει. Δεν τον περιμένουμε πια».

• Αλλαξαν τα πράγματα στο λιθουανικό θέατρο μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού;

«Ναι. Η δυτική Ευρώπη μάς επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό που οι διαδικασίες του θεάτρου μας έχουν καταστραφεί. Το θέατρο, ακόμη και αρκετά χρόνια μετά την ανεξαρτησία μας, ήταν ένα πολύ ισχυρό κομμάτι της κοινωνικής ζωής μας. Σήμερα έχει υποχωρήσει, έχει τηλεοπτικοποιηθεί και δέχεται επιρροές από τη μαζική υποκουλτούρα. Το μπάσκετ και το θέατρο είναι τα μοναδικά λιθουανικά προϊόντα που εξάγονται. Οι γραφειοκράτες μας με αυτό ως άλλοθι λένε "γιατί να δώσουμε λεφτά στον Νεκρόσιους; Θα βρει παραγωγούς στην Ιταλία!"».

• Τα μη κρατικά σχήματα, όπως το Cezaris Grauzinis Group, πρέπει να αναζητούν μόνα τους σπόνσορες;

«Οποτε ζητάμε επιχορήγηση από τον υπουργό Πολιτισμού, μας δίνει. Το πρόβλημα είναι το τι μας δίνει. Στη Λιθουανία δεν έχουμε και πολλά θέατρα. Συγκρινόμενοι με την Αθήνα, δεν έχουμε τίποτα! Εχουμε τέσσερις κρατικές σκηνές και κάποια ανεξάρτητα σχήματα -του Νεκρόσιους, του Κορσουνόβας, το δικό μου... Κι ωστόσο το υπουργείο δίνει σε όλους μια σταγόνα και νομίζει ότι "καθάρισε". Αυτό δεν είναι σοβαρή πολιτική πολιτισμού».

• Εν τούτοις έχετε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο. Τι παρουσιάζετε αυτόν τον καιρό;

«Τις "Αραβικές νύχτες" του Σιμελπφένιχ, τις "Απόπειρες" του Μάρτιν Κριμπ και ένα δικό μου πολιτικό έργο, τις "Λιθουανικές νύχτες"».

• Γράφετε και θέατρο;

«Γράφω πολιτικά έργα αποκλειστικά για την ομάδα μου - υπάρχει έλλειψη πολιτικού θεάτρου στη Λιθουανία. Σήμερα, έτσι κι αλλιώς, κανένας δεν πιστεύει στην πολιτική, κανένας δεν νοιάζεται για το ποιος θα μπει στο Κοινοβούλιο. Στην Ελλάδα είστε πολιτικά ενεργοί. Απεργείτε! Οι Λιθουανοί δεν πιστεύουν στο πολιτικό σύστημα. Γι' αυτό και καθημερινά οι πτήσεις για το εξωτερικό είναι γεμάτες. Οποιος μπορεί φεύγει. Δυστυχώς την πρεμιέρα της νέας δουλειάς του Νεκρόσιους δεν θα τη δούμε στη χώρα μας, αλλά κάπου στο εξωτερικό. Δεν είναι ο μοναδικός».

• Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που κάνουν το λιθουανικό θέατρο τόσο δημοφιλές στο εξωτερικό;

«Ο ποιητικός τρόπος που βλέπει τα πράγματα, η μεταφορική γλώσσα, η οποία φυσικά είχε αναπτυχθεί για να παρέχει κρυφές πληροφορίες κάτω από τα στρατευμένα ρωσικά κείμενα. Μέσω συμβόλων αποδομούνταν δεξιοτεχνικά όλη η σοβιετική προπαγάνδα. Αλλά πάντα, ακόμη και σήμερα, η λιθουανική θεατρική γλώσσα εμπεριέχει τη μεταφορά και τον ποιητικό αναστοχασμό του κόσμου».

• Σήμερα που δεν υπάρχει «εχθρός», επιμένετε στις μεταφορές και τα σύμβολα;

«Το θέατρο της μεταφοράς δεν χρειάζεται εχθρό».*

---

Μπέκετ στην Επίδαυρο; Είναι τερατογένεση

• Η συνάδελφός σας, η Αυστριακή Ρενάτε Τζετ, είπε ότι θα παρουσίαζε τρομερό ενδιαφέρον να παρουσιαζόταν το συγκεκριμένο έργο του Μπέκετ στην Επίδαυρο. Το έχετε σκεφτεί κι εσείς;

«Το αντίθετο. Η μεγάλη Επίδαυρος είναι μια εντυπωσιακή σκηνή κι ένας εξαιρετικά επιβλητικός χώρος. Υποπτεύομαι ότι συχνά πηγαίνουμε στην Επίδαυρο μόνο και μόνο για να δούμε πώς δείχνει ή πώς μπορεί να επιβιώσει κάτι στον συγκεκριμένο χώρο. Δεν υπάρχει κάποιο βαθύτερο νόημα, κάποια ουσιαστική ανάγκη. Δεν είναι όμως η Επίδαυρος θέατρο. Είναι χώρος τελετουργίας που απαιτεί υπεράνθρωπη ενέργεια. Οι κανόνες επικοινωνίας του είναι διαφορετικοί από αυτούς που ξέρω. Επομένως, ποιος ο λόγος να θέλω να "βαπτιστώ" κι εγώ στην Επίδαυρο; Ειδικά για τον Μπέκετ, θεωρώ ότι δεν έχει κανένα απολύτως ενδιαφέρον να τον δούμε στην Επίδαυρο! Είναι σαν να βάζεις το λιοντάρι να κάνει έρωτα σε ελέφαντα. Τι παιδί θα γεννήσουν;».

Ελευθεροτυπία, 2 - 26/07/2008