Monday, August 25, 2008

Υπερσύγχρονο κτίριο για παμπάλαια Λυρική;

Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 08/08/2008

Είναι τουλάχιστον ειρωνικό, αν όχι τραγικό. Την ώρα που πανηγυρίζουμε τη λύση του χρόνιου αιτήματος της στέγασης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, προκύπτει ξαφνικά αλλού το πρόβλημα. Στη διοίκησή της. Ή μάλλον στον τρόπο που προτείνει ο σημερινός πρόεδρός της Οδυσσέας Κυριακόπουλος να διοικηθεί στο μέλλον.
Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Ρέντσο Πιάνο για το νέο κτίριο στο Φάληρο ενθουσίασαν όσους τα είδαν. Ποια θα είναι η Λυρική που θα στεγάσουμε εκεί;
Το «σύγχρονο μοντέλο διοίκησης» του Οδ. Κυριακόπουλου οραματίζεται έναν γενικό διευθυντή (managing director) που θα εκτελεί τις εντολές του «διευρυμένου Δ.Σ.» της Λυρικής κι ένα «καλλιτεχνικό στέλεχος» που θα πράττει σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές όλων των παραπάνω. Σε απλά ελληνικά, ο κ. Κυριακόπουλος επιθυμεί την τροποποίηση του νόμου 2273 του 1994 για να αφαιρεθεί η εξουσία από τον καλλιτεχνικό διευθυντή και να μεταφερθεί στο Δ.Σ. και τον πρόεδρό του.
Δεκατρία χρόνια από την εφαρμογή του νόμου δεν υπήρξε ποτέ πρόβλημα. Λειτούργησε θαυμάσια, επιτρέποντας σε όλα τα κρατικά θέατρα (Λυρική, Εθνικό, ΚΘΒΕ) να αναπτυχθούν και στους καλλιτεχνικούς διευθυντές τους να πραγματοποιήσουν το όραμά τους.
Το μοντέλο της «τρόικας» το πρωτακούσαμε πέρυσι τον Ιούνιο, μαζί με την είδηση της αποπομπής του Στέφανου Λαζαρίδη. Σήμερα, πια, δεν έχουμε καμία απορία για την απομάκρυνσή του. Δεν έφταιγε ούτε ο χαρακτήρας του, πόσο μάλλον η «διοικητική του ανεπάρκεια». Ο Στέφανος Λαζαρίδης δεν θα δεχόταν ποτέ να είναι το ανίσχυρο «καλλιτεχνικό στέλεχος» στη Λυρική Σκηνή που θα σχεδιάζει τον προγραμματισμό του κατόπιν εντολής του Δ.Σ. Και ποιος επαγγελματίας εγνωσμένου κύρους θα το δεχόταν; Θα παρέμενε άραγε στη θέση του, κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Γιάννης Χουβαρδάς;
Ποιος καλλιτεχνικός διευθυντής θα δεχόταν «ύστερα από σχετική παραχώρηση από το Δ.Σ. να εισηγείται -ύστερα από συνεργασία με τον γενικό διευθυντή (τον manager)- στο Δ.Σ. τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό της ΕΛΣ, τον προϋπολογισμό του ετήσιου καλλιτεχνικού προγράμματος και να προβαίνει σε οποιαδήποτε άλλη πράξη μέσα στο πλαίσιο παραχώρησης των σχετικών αρμοδιοτήτων από το Δ.Σ.», όπως διαβάζουμε στην εισηγητική έκθεση του κ. Κυριακόπουλου; Και επιπλέον ποιοι θα είναι οι μνηστήρες της θέσης που θα «προσλαμβάνονται κατά παρέκκλιση οποιωνδήποτε διατάξεων περί προσλήψεων από το Δ.Σ.», δηλαδή χωρίς προαπαιτούμενα τυπικά προσόντα.
Η Πέτρα Λανγκ, Αφροδίτη στον «Τανχόιζερ» του Βάγκνερ, μια παραγωγή της όπερας του Σαν Φρανσίσκο, που θα παρουσιάσει η Λυρική τη νέα χρονιά στο Μέγαρο Μουσικής
Ο Λιάπης πρέπει να πάρει θέση

Η εισηγητική έκθεση για την τροποποίηση του νόμου βρίσκεται από τις αρχές Ιουνίου στο γραφείο του υπουργού Πολιτισμού Μιχάλη Λιάπη. Θα έφτανε νωρίτερα, αλλά η υπόθεση Ζαχόπουλου ανέστειλε τα σχέδια. Είναι λοιπόν στη διακριτική ευχέρεια του υπουργού να φρενάρει την ποδηγέτηση αλλά και την καλλιτεχνική συρρίκνωση της ΕΛΣ.
Ο διάσημος Ρέντσο Πιάνο παρουσίασε μόλις 20 μέρες πριν στον πρωθυπουργό τα ωραία του αρχιτεκτονικά σχέδια για το νέο κτίριο της Λυρικής στο Φάληρο. Ο Μ. Λιάπης πρέπει να αποφασίσει ποια ακριβώς ΕΛΣ θα στεγάσουμε στο υπερσύγχρονο κτίριο που γενναιόδωρα χρηματοδοτεί το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Μια σύγχρονη όπερα απαλλαγμένη από τις δυσλειτουργίες του μηχανισμού της, ανταγωνιστική καλλιτεχνικά, ή ένα συρρικνωμένο σύνολο που θα παρουσιάζει συμπαραγωγές και θα φιλοξενεί ξένες παραγωγές;
Διαβάζοντας κανείς τις προτάσεις του Οδ. Κυριακόπουλου, δεν μπορεί παρά να ανησυχεί. Τα άρθρα του νόμου που προτείνει να καταργηθούν γιατί «περιορίζουν τις επιλογές μας» (όπως έγραψε στο άρθρο του στην «Καθημερινή» στις 18/6) είναι και «η οργάνωση και λειτουργία μουσικών και χορευτικών συνόλων, όπως ορχήστρα, χορωδία, μπαλέτο, η διατήρηση συνόλου τουλάχιστων 20 μονωδών, τουλάχιστον 40 χορωδών, τουλάχιστον 30 χορευτών και 16 συντελεστών σκηνής...».
Ο πρόεδρος της Λυρικής Οδ. Κυριακόπουλος εκτιμά ότι ένα «διευρυμένο 7μελές Δ.Σ., διορισμένο από τον υπουργό Πολιτισμού» πρέπει να καθορίζει την πολιτιστική πολιτική της ΕΛΣ
Η ΕΛΣ θα γίνει Μέγαρο

Εισηγείται, δηλαδή, τη μετατροπή, ουσιαστικά, της ΕΛΣ από έναν πολυπρόσωπο οργανισμό σε μια προσωποπαγή εταιρεία. Ποια άραγε σκοπιμότητα εξυπηρετεί; Πάντως όχι την αποστολή της μοναδικής όπερας στη χώρα. Η αναπαραγωγή του πετυχημένου μοντέλου του Μεγάρου Μουσικής δεν θα οφελήσει κανέναν. Χωράνε δύο Μέγαρα στην ίδια πόλη;
Το ίδιο διοικητικό μοντέλο απαντάται σε σημαντικά θέατρα της Ευρώπης, υποστηρίζει ο πρόεδρος της ΕΛΣ Οδ. Κυριακόπουλος στο άρθρο του στην «Καθημερινή». Και αναφέρει ενδεικτικά την Εθνική Οπερα της Αγγλίας (ΕΝΟ), την Οπερα του Παρισιού, τη Royal Opera House. Μα, όταν πριν από δύο χρόνια ο τότε υπουργός Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης επέλεγε τον Οδυσσέα Κυριακόπουλο να ηγηθεί της νέας εποχής της ΕΛΣ, αυτό υποθέσαμε ότι θα γίνει. Ο πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων ήταν όντως έξυπνη επιλογή για την οικονομική εξυγίανση και ενίσχυση της ΕΛΣ.
Τι κάνουν οι ξένες Οπερες

-Πρόεδρος στην ΕΝΟ είναι ο περίφημος Βέρνον Ελις, πρόεδρος ταυτόχρονα της πολυεθνικής «Accenture», μίας από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως εταιρείες παροχής υπηρεσιών management consulting. Η «Accenture» είναι ο Μέγας Χορηγός της ΕΝΟ, ενώ ο Βέρνον Ελις ένας από τους ισχυρότερους πάτρονές της.
-Στη Royal Opera House, η πρόεδρος Τζούντιθ Μέιχιου Τζόνας κάνει κάθε χρόνο τον απολογισμό της (δημοσιεύεται και στην ιστοσελίδα http://info. royalopera house.org/) ενημερώνοντας το κοινό για τις οικονομικές της επιτυχίες (ποιους χορηγούς εξασφάλισε και με τι ποσά), ενώ φυσικά δεν θα διανοούνταν, όχι μόνο να περιορίσει, αλλά ούτε καν να κάνει υποδείξεις στον Αντόνιο Παπάνο (τον επί έτη πολλά μουσικό της διευθυντή και κορυφαίο μαέστρο).
-Ακόμη και στην Αμερική του κεφαλαίου, ο general manager της Μετροπόλιταν Οπερα, Πίτερ Γκελμπ, περηφανεύεται (κι εκείνος στο απολογιστικό του κείμενο στο Διαδίκτυο, έπειτα από δύο χρόνια θητείας) ότι «αύξησε δραματικά τις νέες παραγωγές από τέσσερα σε εφτά τη σεζόν 2007-8! Σε μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να μεταμορφώσει το αυστηρών συντηρητικών αρχών ίδρυμα σε ένα μοντέρνο, καινοτόμο λυρικό θέατρο και έχει δώσει στον κόσμο της όπερας ένα μάθημα για το πώς μπορεί κανείς να αξιοποιήσει την επικοινωνία της ψηφιακής εποχής.
-Οσο για την Οπερα του Παρισιού, μέχρι πρότινος διοικούνταν από τον δαιμόνιο Ζεράρ Μορτιέ, τον 63χρονο Βέλγο διευθυντή μεγάλων λυρικών θεάτρων και φεστιβάλ της Ευρώπης (επί 10 χρόνια διηύθυνε το Σάλτσμπουργκ). Το 2009 αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση της New York City Opera.
Καλωσορίσαμε, λοιπόν, την τοποθέτηση του Οδ. Κυριακόπουλου στο τιμόνι της ΕΛΣ, γιατί πιστεύαμε ότι με τις γνωριμίες του θα ήταν πολύ εύκολο να τη βοηθήσει να βρει χορηγίες και πάτρονες. Αλήθεια, δύο χρόνια στο θέατρο «Ολύμπια» έφερε χορηγούς και υποστηρικτές; Γιατί με το να υπόσχεται μόνο στους πολιτικούς προϊσταμένους του ότι «επιβάλλεται η αύξηση της επιχειρηματικής δράσης του θεάτρου, γεγονός που θα σημαίνει αύξηση των ίδιων πόρων με ταυτόχρονη και ανάλογη μείωση της επιβάρυνσης του κρατικού προϋπολογισμού», μόνο τη Λυρική και την τέχνη της όπερας δεν βοηθά. *
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ (πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής ΕΛΣ)


«Για την περίπτωση της Ελλάδας νομίζω ότι πρέπει κάποιος να κάνει μια ανάλυση, ένα είδος καλλιτεχνικού marketing θα το έλεγα, για να διαπιστώσει τι χρειαζόμαστε και τι θέλουμε. Ποιο είναι το ζητούμενο, και ποιος είναι εκείνος που αποφασίζει ποιο είναι το ζητούμενο. Πρέπει να ξέρεις σε ποιους απευθύνεσαι και ποιο θέλεις να είναι το αποτέλεσμα. Οι μεγάλοι οργανισμοί-δεινόσαυροι του εξωτερικού δεν είναι δυνατόν να είναι το μοντέλο που θα ακολουθήσουμε, αλλά κάτι μικρότερο. Θα θεωρούσα τεράστια αποτυχία να πούμε ότι πετύχαμε άλλο ένα "Κόβεν Γκάρντεν" στην Αθήνα. Η οπερατική ζωή της πόλης είναι μικρή. Εχουμε ένα θέατρο 700 θέσεων, τα "Ολύμπια", που πολλές φορές με δυσκολία γεμίζει. Και μέχρι πότε θα παίζεις κάθε χρόνο "Μποέμ"; Πόσες "Μποέμ" πρέπει να δει ο θεατής; Το ζητούμενο πρέπει να είναι και εκπαιδευτικό. Οπότε το θέμα μας δεν είναι οι νόμοι. Αλλά η σωστή διάγνωση για το τι χρειαζόμαστε.

»Και βέβαια χρειάζεται μια όπερα η Ελλάδα. Μια όπερα με προσωπικότητα και ταυτότητα. Αυτή η ταυτότητα δεν δημιουργείται από ένα μάνατζερ. Σε λίγο θα χτιστεί ένα κτίριο. Εύχομαι να μην είναι μαμούθ για 2.000 και 2.500 άτομα. Γιατί θα είναι μία παγίδα και κάποιος πρέπει να βρει τρόπο να τη γεμίζει. Τότε θα πρέπει να βρεθεί ένας μπίζνεζμαν να τη γεμίζει. Αυτό θέλουμε;

»Το καλλιτεχνικό όραμα είναι οι λέξεις που δεν ακούμε συχνά στη Λυρική. Το γεγονός αυτό κρύβει αλλά και εξηγεί πολλά. Αν βρεθεί το καλλιτεχνικό όραμα τότε θα βρεθεί και ο τρόπος που πρέπει να διοικηθεί η Λυρική.

Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν είναι αν η Ελλάδα θέλει τη Λυρική ως θεσμό ή όχι. Νομίζω ότι αυτό πρέπει να το αποφασίσει η πολιτεία. Με την προϋπόθεση ότι η πολιτεία έχει όραμα. Εχει ο κ. Μιχάλης Λιάπης ένα όραμα για τη Λυρική; Ρωτήστε τον...».
ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΡΥΤΙΝΟΣ (πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής ΕΛΣ)


«Αστεία και απαράδεκτη συγχρόνως» είναι για τον αρχιμουσικό και πρώην καλλιτεχνικό διευθυντής της ΕΛΣ Λουκά Καρυτινό η επιχειρούμενη αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της.

«Μόνο ένας καλλιτέχνης μπορεί να τη διοικήσει, γιατί μόνο εκείνος δίνει λόγο για κάθε του απόφαση και επιλογή, για καθεμία σκέψη του καλλιτεχνικού του οράματος. Ο μάνατζερ απολογείται μόνο μία φορά το έτος, στο τέλος του, για να μας πει αν ο προϋπολογισμός ισοσκελίστηκε ή όχι... Περίπου ξαναλανσάρεται ό,τι ίσχυε μέχρι το 1993. Μόνο, όμως, όταν άλλαξε ο νόμος και έδωσε όλες τις αρμοδιότητες στον καλλιτεχνικό διευθυντή άνθησε η Λυρική Σκηνή. Ολοι οι άξιοι καλλιτέχνες που τη διοίκησαν από το 1994 και μετά πενταπλασίασαν το κοινό της, δημιούργησαν τέσσερις σκηνές και έθεσαν επί τάπητος το πρόβλημα της στέγης. Μέχρι τότε τα Δ.Σ. που τη διοικούσαν δεν είχαν καν αγγίξει αυτά τα θέματα...

»Τώρα που το Ιδρυμα "Σταύρος Νιάρχος" λύνει το ουσιαστικό πρόβλημα της Λυρικής, με την καταπληκτική, ουσιαστική και σοβαρή ομάδα του -γιατί μας φώναξε και μας ενημέρωσε-, απομένει το καλλιτεχνικό όραμα. Είμαι πάρα πολύ σίγουρος ότι ένας καλλιτέχνης μπορεί να είναι και τέλειος μάνατζερ. Είναι πολύ οργανωμένα άτομα οι καλλιτέχνες, ιδιαίτερα της μουσικής. Ενδεχομένως να χρειάζονται υποστήριξη διοικητική και οικονομοτεχνική, αλλά έτερο ουδέν. Φανταστείτε ένα μοντέλο στο οποίο το Νο1 είναι διοικητικό στέλεχος και απλώς έχει ένα καλλιτεχνικό σύμβουλο. Τίνος το όραμα θα καλούμαστε εμείς οι καλλιτέχνες να υλοποιήσουμε;

»Θα σας δώσω ένα απλό παράδειγμα: Αποφασίστηκε οι διοικητικές υπηρεσίες της ΕΛΣ να μετακομίσουν σε ένα άλλο κτίριο στο κέντρο της Αθήνας. Δεν το σχολιάζω. Μαζί αποφασίστηκε να μετακομίσει και η πολύτιμη Μουσική Βιβλιοθήκη. Ξέρετε πού; Στο Μενίδι, καθιστώντας ουσιαστικά την πρόσβαση αδύνατη. Δεν υπάρχει περίπτωση να έχει πάρει καλλιτέχνης μια τέτοια απόφαση».
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ (πρ. Εταιρείας για το Κτίριο της Οπερας και της Ακαδημίας Τέχνης «Μαρία Κάλλας»)


Για «μετάλλαξη» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μιλάει η σοπράνο Βάσω Παπαντωνίου, πρόεδρος της «Εταιρείας για το κτίριο της Οπερας και της Ακαδημίας Τέχνης "Μαρία Κάλλας"». «Επιχειρείται να μεταλλαχθεί σε μία εταιρεία, της οποίας το "προϊόν" δεν έχει καμία σχέση με την ιστορία της τέχνης του λυρικού θεάτρου. Επιχειρείται η κατάργηση του καλλιτεχνικού διευθυντή, η κατάργηση ενός θεσμού που έχει συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις λειτουργίας. Τα λυρικά θέατρα σε όλο τον κόσμο διοικούνται με τον ίδιο τρόπο, πάντα από έναν καλλιτεχνικό διευθυντή. Ο κ. Κυριακόπουλος δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο, είναι ο πλέον αναρμόδιος να κρίνει τις προτάσεις ενός καλλιτεχνικού διευθυντή, πόσω μάλλον να προτείνει. Μόνο ο αείμνηστος Κωστής Μπαστιάς θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο που επιθυμεί για τον εαυτό του ο σημερινός πρόεδρος της ΕΛΣ.

»Λυπάμαι γιατί ο κ. Κυριακόπουλος τόσα χρόνια που ήταν δίπλα στους αγώνες μας (σ.σ. υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας) δεν κατάλαβε τίποτα από το αιτούμενο. Ποιο είναι αυτό; Οχι να ισοπεδώσει τη Λυρική χάριν μιας οικονομικής ευμάρειας, αλλά αντίθετα να στηρίξει τη Λυρική με τις γνωριμίες και τις δυνατότητές του. Αντίθετα, προσπαθεί να απαλλάξει την κυβέρνηση από την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, μειώνοντας την επιχορήγηση της ΕΛΣ...

»Δείτε το φετινό προγραμματισμό. Το μεγαλύτερο μέρος του είναι συμπαραγωγές. Ξεκίνησε ήδη το νέο "μοντέλο διοίκησης". Είναι τραγικό λάθος...».

No comments: