Η Αντζελα Μπρούσκου πρωτοσυναντήθηκε με το αρχαίο δράμα πριν από δύο χρόνια. Και δεν του φέρθηκε με ψευτοντροπές. Μετέφερε την «Ηλέκτρα» σε σκυλάδικο. Το Ελληνικό Φεστιβάλ τής εμπιστεύθηκε φέτος το κλείσιμο των Επιδαυρίων με «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου. Δεν επιζητεί, πάντως, την πρόκληση. Διεκδικεί να στέκεται απέναντι στην αρχαία τραγωδία «καθαρή και αθώα» |
Φέτος σκηνοθετεί τον «Αγαμέμνονα», την πρώτη τραγωδία της τριλογίας «Ορέστεια» του Αισχύλου, με τον Μηνά Χατζησάββα στον ομώνυμο ρόλο και την Αμαλία Μουτούση Κλυταιμνήστρα. Η παράσταση-«βάπτισμα του πυρός» της σκηνοθέτιδας στην Επίδαυρο θα ρίξει στις 22 και 23 Αυγούστου την αυλαία των φετινών Επιδαυρίων. Παραδόξως, όμως, δεν διεκδικεί πρωτιά πρωτοτυπίας, ούτε φαίνεται να επιζητεί την πρόκληση που εμπεριείχε ακόμη κι ακουσίως η «Ηλέκτρα». Ωστόσο, ο «Αγαμέμνων» της Μπρούσκου φιλοδοξεί να συνωστίσει πάνω στην αρχαία Ορχήστρα την ελληνική Ιστορία και ψυχή από τον Ομηρο έως σήμερα.
- Γιατί θέλατε να δουλέψετε ειδικά τον «Αγαμέμνονα»;
«Γιατί ο "Αγαμέμνονας" είναι ένα έργο που φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τον πολιτισμό του από πολλές απόψεις: την πολιτική, την οικονομική, την κοινωνική, την υπαρξιακή».
- Εννοείτε με τον σημερινό πολιτισμό;
«Τον πολιτισμό μας όπως τον βλέπουμε σήμερα. Αλλωστε επαναπροσδιοριζόμαστε ως κοινωνία μέχρι και σήμερα μέσα από την πράξη του φόνου, που είναι κεντρική στη συγκεκριμένη τραγωδία».
- Μεταφέρετε, δηλαδή, με την παράστασή σας την τραγωδία του Αισχύλου στο σήμερα;
«Σαφώς. Με την έννοια ότι παρ' όλους του νόμους που έχουν θεσπιστεί για την απόδοση δικαιοσύνης, η επιθυμία του ανθρώπου για αυτοδικία δεν έχει εκλείψει. Από τις τρομοκρατικές επιθέσεις μέχρι τον εξ αίματος φόνο μέσα στην ίδια οικογένεια, βλέπουμε ότι ο άνθρωπος συνεχίζει να αναλαμβάνει μόνος του την απόδοση αυτού που θεωρεί δικαιοσύνη. Μέσα απ' αυτό το πλαίσιο βλέπω κι εγώ την τραγωδία του Αισχύλου. Μιλώ για ερωτήματα που τίθενται κάθε μέρα ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο».
- Παίρνετε θέση υπέρ ή κατά της αυτοδικίας;
 Η λευκοφορεμένη Κλυταιμνήστρα - Αμαλία Μουτούση περικυκλωμένη από τον ανδρικό Χορό. Ολη η δράση στον «Αγαμέμνονα» εκτυλίσσεται πάνω σε μια ξύλινη εξέδρα |
«Με την παράσταση μόνο ερωτήματα θέτω. Δεν μπορώ να δώσω απαντήσεις ή λύσεις. Δεν είμαι ούτε ο Αρειος Πάγος ούτε πολιτικό πρόσωπο. Στη μορφή όμως του Αγαμέμνονα μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τα στοιχεία του Ελληνα κατακτητή, βασιλιά, οραματιστή, θαλασσοπόρου κι άπιστου συζύγου. Είναι πραγματικό σύμβολο».
- Πρόπερσι με την «Ηλέκτρα» δείξατε ότι δεν έχετε στεγανά στον τρόπο που βλέπετε και δουλεύετε την αρχαία τραγωδία. Ο «Αγαμέμνονας» είναι συνέχεια κι εξέλιξη εκείνης της παράστασης;
«Είναι η φυσική εξέλιξή της. Στη διδασκαλία και στα σεμινάριά μου έχω αναπτύξει εδώ και πάρα πολλά χρόνια μια συγκεκριμένη μέθοδο πάνω σ' αυτά τα κείμενα. Δεν είναι, δηλαδή, τυχαία η επιλογή να κάνω τραγωδία. Εχω ασχοληθεί πολύ με το αρχαίο δράμα. Μου δόθηκε από το Φεστιβάλ η δυνατότητα μιας παραγωγής πολύ πιο ολοκληρωμένης απ'την "Ηλέκτρα", με ένα εμπλουτισμένο δυναμικό και πέραν του σχήματός μου, του "Θεάτρου Δωματίου", που επιπλέον προορίζεται για την ανοικτή κλίμακα της Επιδαύρου. Δεν μπορώ να μπω στην ψυχή όλων των ηθοποιών, αλλά πρέπει να εξασφαλίζεται μια νοοτροπία κοινή. Πρέπει να υπάρχει μεταξύ μας ένας κοινός κώδικας».
«Πιστεύω ότι καταφέραμε να γίνουμε μια ομάδα. Γιατί η τραγωδία είναι υπέρβαση σωματική. Απαιτεί μεγάλη αντοχή σώματος και ψυχής. Δεν μπορεί να γίνει μόνο με ωραίες σκηνοθετικές ιδέες. Αν δεν "μετακινηθούμε" δεν μπορεί να προκύψει τίποτα. Για το λόγο αυτό ζητώ απ' τους ηθοποιούς διαθεσιμότητα, εμπιστοσύνη, καθημερινή παρουσία. Θέλω να δημιουργείται ένα κλίμα ελευθερίας αλλά και πειθαρχίας. Και να μη χάνουν οι ηθοποιοί το χιούμορ τους με μια σοβαροφάνεια».
- Εννοείτε τη σοβαροφάνεια με την οποία έχει συνδεθεί η τραγωδία;
«Θέλω να την πετάξω, να την πατάξω! Η σοβαροφάνεια δεν είναι κάτι που μας βοηθά, γιατί είναι κάτι ψεύτικο. Στηρίζεται σε μια παράδοση θεάτρου που θεωρώ ότι στέκεται εμπόδιο για την εξέλιξη της θεατρικής πράξης. Πρέπει να ξεκινά κανείς καθαρός και αθώος. Είναι γνωστό ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο "ιερατείο", το οποίο επιμένει να υπερασπίζεται για ίδιον συμφέρον ένα νεκρό θέατρο, ένα θέατρο χωρίς ζωή. Καθένας έχει το δικαίωμα να αποτύχει σε μια παράσταση, αλλά μόνο με το ρίσκο θα κομίσει το νέο. Το να επαναλαμβάνονται τόσα χρόνια παραστάσεις παλαιωμένες με το δικαιολογητικό ότι η τραγωδία δεν σηκώνει τον πειραματισμό είναι κάτι που δυστυχώς δεν αφήνει να εξελιχθούν τα πράγματα. Πραγματικά, θα ήθελα να ρωτήσω αυτούς τους ανθρώπους, τους "ιερείς" του αρχαίου δράματος: "σήμερα πού βρίσκουμε τη συνέχειά μας από την τραγωδία;". Γιατί σίγουρα δεν τη βρίσκουμε ούτε στις χλαμύδες ούτε στον στόμφο ούτε στο μεγαλείο. Γιατί με τόσο στόμφο και χλαμύδα είναι σαν να βλέπουμε ταινία επιστημονικής φαντασίας με εξωγήινους».
- Η σκηνοθετική ιδέα που υποστηρίζει παραστασιακά τη μεταφορά του «Αγαμέμνονα» στο σήμερα ποια είναι; Τι θα δούμε, δηλαδή, να συμβαίνει επί σκηνής;
 Η Κλυταιμνήστρα - Αμαλία Μουτούση στον «κλοιό» του Αίγισθου - Μάξιμου Μουμούρη, υπό το βλέμμα του Χορού αλλά και της σκηνοθέτιδας Αντζελας Μπρούσκου |
«Ο δικός μας "Αγαμέμνονας" έχει επηρεαστεί πολύ από την ελληνική πραγματικότητα. Εχει επηρεαστεί από τον ψυχισμό μας, την Ιστορία μας, από τον τρόπο που αφηγούμαστε τις ιστορίες απ' τον Ομηρο ώς σήμερα, από το πώς λέμε τα τραγούδια μας στο καφενείο και στις πλατείες, από τον ενθουσιασμό που έχουμε ως φυλή -αλλά και το αντίθετο. Εχει επηρεαστεί από τον τρόπο που εύκολα απογοητευόμαστε, αλλά συγχρόνως είμαστε πάντα έτοιμοι και στις επάλξεις. Η παράσταση έχει επηρεαστεί από τις εθνικές επετείους μας, από την ομοψυχία που συνήθως έχουμε στο ποδόσφαιρο αλλά και στη νίκη κάποιου δικού μας ανθρώπου, κάποιου Ελληνα. Και από την ευκολία που "ανεβάζουμε" και "κατεβάζουμε" τους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, το ψυχογράφημα της πρόσφατης και σύγχρονης Ελλάδας είναι το έδαφος πάνω στο οποίο κινείται ο δικός μας "Αγαμέμνονας". Θα είναι σαν να ανοίγουν και να ξετυλίγονται εικόνες από την Ιστορία μας, που μετά θα ξανακλείνουν. Δεν τις πετάμε, όμως, στα μούτρα των θεατών σαν να παραδίδουμε μαθήματα».
- Το θέμα του Χορού πώς το αντιμετωπίζετε; Συνήθως είναι και το μεγάλο πρόβλημα των παραστάσεων αρχαίου δράματος.
«Ο Χορός κάποτε αφορούσε την πόλη, τους πολίτες μέσα σε ένα πιο συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο. Είχε οργανική λειτουργία. Σήμερα επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστεί και να βρει τη σχέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Ο δικός μας Χορός είναι οργανικά συνδεδεμένος με τη δράση. Ο Χορός είναι η κοινή γνώμη, όπως σήμερα είναι η τηλεόραση, τα περιοδικά, οι εφημερίδες, ο κόσμος που πηγαίνει σε πορείες διαμαρτυρίας, οι φοιτητές, οι γυναίκες, οι συνταξιούχοι που εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα από ένα είδος διαμαρτυρίας. Καθένας μπορεί να βγει να πει τη γνώμη του για κάτι που τον αφορά. Αυτό είναι ο Χορός. Σε εμάς εμφανίζεται σαν μια αυτοσχέδια ορχήστρα, η οποία θυμάται τραγούδια που λειτουργούν σαν μια συλλογική μνήμη. Οι ήχοι αυτοί, χωρίς στίχο, δημιουργούν συγκίνηση. Ο Νίκος Βελιώτης έχει συνθέσει ένα είδος εμβατηρίου για την υποδοχή του βασιλιά. Ολα τα δρώμενα εκτυλίσσονται σε μια απλή εξέδρα, που είναι ο χώρος αναμονής. Ο Χορός είναι και η κίνηση και η δράση».
«Οχι. Ποιον αφορά σήμερα η όρχηση στην τραγωδία; Ο χορός στις παραστάσεις αρχαίου δράματος μοιάζει με ένα αποκομμένο αισθητικό γεγονός, που λειτουργεί σαν χοροθέατρο ξεχωριστά από την πρόζα. Δεν είναι μια πραγματικότητα που αφορά τον σύγχρονο θεατή».
- Τα κοστούμια σας ανήκουν σε συγκεκριμένη εποχή;
«Χλαμύδες δεν φοράμε! Ετσι κι αλλιώς προσπαθούμε να μην υπάρχει μόνο μία εποχή, αλλά διαφορετικές στιγμές της Ιστορίας και μια ποικιλία στολών».
- Είναι η πρώτη σας σκηνοθεσία στην Επίδαυρο. Τι αισθήματα σας γεννάει ο χώρος; Σας τρομάζει; Πώς τον αντιμετωπίζετε;
«Την Επίδαυρο δεν τη βλέπω σαν ένα χώρο που με απειλεί. Τη βλέπω απλά σαν το χώρο όπου πρέπει κανείς να κάνει μια άλλου είδους "οικονομία". Χρειάζεται, δηλαδή, μια άλλη δυναμική ώστε να προβληθούν τα στοιχεία που φέρει το έργο. Φυσικά η Επίδαυρος πρωτίστως είναι ένας χώρος ομαδικής συγκίνησης. Είναι κι ένας χώρος μνήμης, ένα μνημείο. Ωστόσο δεν γράφονται πλέον έργα για την Επίδαυρο. Εχει αλλάξει ο πολιτισμός μας. Δεν λύνονται θέματα στην Επίδαυρο».
- Αποφορτίστηκε από τα βάρη του παρελθόντος; Είναι ένας χώρος που μπορεί να υποδεχτεί και σύγχρονο ρεπερτόριο;
«Η Επίδαυρος πρέπει να επαναπροσδιοριστεί μέσα στον σύγχρονο πολιτισμό. Δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε με δέος, όταν είμαστε τόσο μέτριοι. Ζούμε στην εποχή της μετριότητας, του νεο-συντηρητισμού, της ανελευθερίας και του ρατσισμού. Θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον όλα αυτά τα θέματα να τα έβλεπε κανείς σε ένα μεγάλο ανοικτό χώρο, όπως είναι η Επίδαυρος. Γιατί η εποχή που διανύουμε είναι η εποχή της συναυλίας. Ολοι συνωστίζονται στα στάδια είτε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες είτε για συναυλίες. Εκλείπει το καλλιτεχνικό στοιχείο. Δεν διακυβεύονται πλέον δημόσια σκέψεις, ιδέες, ζητήματα φιλοσοφικά, νόμοι και θρησκείες. Ισως γι' αυτό το λόγο σήμερα το θέατρο μάς αφορά περισσότερο από ποτέ. Είναι ο μόνος πραγματικά ζωντανός χώρος όπου μπορούμε να ξαναβρούμε μια ανθρωπιά, μια συμπόνια, μια κατανόηση, μια ανάταση, μια ευφορία και την επικοινωνία που δεν είναι στεγνή κατανάλωση. Εμείς φταίμε αν το θέατρο χάνει τη δύναμή του». *
«Η Κλυταιμνήστρα είναι η... σφαίρα που φεύγει από ένα όπλο που η σκανδάλη του πατήθηκε πριν από δέκα χρόνια». Η Αμαλία Μουτούση συνοψίζει σε μια φράση την ουσία του απαιτητικού ρόλου, που θα υποδυθεί στην Επίδαυρο.
Εχοντας μια «σταθερή», όπως λέει, σχέση με το αρχαίο δράμα, μια σχέση «χωρίς σκαμπανεβάσματα», μετά τη Μήδεια του Ευριπίδη (σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού), την Ηλέκτρα του Σοφοκλή (σκηνοθεσία Μ. Μαρμαρινού), την Ηλέκτρα του Αισχύλου στις Χοηφόρους της «Ορέστειας» (σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου) και την Αντιγόνη του Σοφοκλή (σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή) σήμερα, πιο ώριμη από άλλοτε, γίνεται η συζυγοκτόνος τραγική ηρωίδα.
- Πώς θα προσδιόριζε, πώς θα περιέγραφε τη σχέση της με το αρχαίο δράμα, και δη την τραγωδία;
«Η γνώση γενικά είναι αυτό που απομένει όταν ξεχνάμε αυτά που έχουμε μάθει», υποστηρίζει. «Εγκαταλείπω συνεχώς τα όπλα μου, θέλοντας να επιστρέψω στην πρώτη μου φορά. Στην πρώτη συγκίνηση, που ένιωσα διαβάζοντας ένα κείμενο τέτοιο και ήθελα να το παίξω χωρίς να ξέρω πώς.Σαν το νεογέννητο μωρό που μόλις το πάρει η μάνα του στην αγκαλιά της θα πάει αμέσως στο βυζί της.
Αφού λοιπόν μπορεί να έμαθα να τρώω με μαχαίρια και με πιρούνια, τώρα προσπαθώ να τα ξεχάσω. Αυτό είναι κάτι που ισχύει και στο θέατρο και στην αρχαία τραγωδία και στην υποκριτική διδασκαλία. Η ενέργεια του νεογέννητου μωρού είναι η ενέργεια του ηθοποιού».
Info: Ο «Αγαμέμνων» του Αισχύλου ανεβαίνει στις 22 και 23 Αυγούστου σε μετάφραση Νικολέττας Φριντζήλα, με σκηνικά Γκάι Στεφάνου, κοστούμια Αντζελας Μπρούσκου και φωτισμούς Λευτέρη Παυλόπουλου. Την κίνηση επιμελήθηκαν η Μαρκέλλα Μανωλιάδη και ο Δημήτρης Καμινάρης. Κήρυκας είναι ο Κωσταντίνος Αβαρικιώτης, Κασσάνδρα η Παρθενόπη Μπουζούρη και Αίγισθος ο Μάξιμος Μουμούρης.
Ελευθεροτυπία, 2 - 02/08/2008
No comments:
Post a Comment