«Ερωτας απολιθωμάτων»

**«Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ στο Σχολείον - Φεστιβάλ Αθηνών -

Της ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΜΑΤΖΙΡΗ

Λίγα μυθιστορήματα έχουν διατηρήσει τέτοια περίοπτη θέση στο αφραγές πεδίο των θεατρικών και κινηματογραφικών διασκευών, παραλλαγών και μεταγλωττίσεων όπως οι περιβόητες «Επικίνδυνες σχέσεις» του Λακλό (1782). Τελευταία αναμέτρηση με το συναξάρι της φιλοσοφικής ακολασίας και των εγκεφαλικών στύσεων, το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ (1981). Μια ωδή στη διαστροφή και τη σήψη μιας εξαχρειωμένης εξουσίας από έναν κουρασμένο μηδενιστή - εις μνήμην της χαμένης αθωότητας.

Η Μπέτυ Αρβανίτη και ο Χρήστος Στέργιογλου στο «Κουαρτέτο» που σκηνοθέτησε η Renate Jett

Σε εποχές ηθικής αποσβόλωσης, όπως η σημερινή, χωρίς μήτε πλέον τη δυναμική της υπαινικτικής σαγήνης ενός κομψού λεκτικού κανιβαλισμού, η ρητορική της παρακμής του Μίλερ φαντάζει περισσότερο από ποτέ σαν εξαντλημένο καλαμπούρι και οι δύο «ήρωες του κακού» -ακριβέστερα, τέσσερις, δύο υπαρκτοί και δύο φανταστικοί- κατάλοιπα παλιάς εξημμένης ελευθεροφροσύνης. Οταν μάλιστα το εικοσασέλιδο κείμενο τεντώνεται σε ένα άπνοο και άσαρκο δίωρο, όπως τη βραδιά στο Σχολείον, τότε λίγα πράγματα συγκλονιστικά, «καταστροφικά» μπορούν να διαταράξουν το καθεστώς του ευφημιστικού κυνισμού και αφυδατωμένου μινιμαλισμού. Η σκηνοθεσία της Renate Jett (θυμόμαστε την έξοχη δουλειά της στον «Ανθρωπο που...» προ διετίας στο Πορεία), φειδωλή σε επιδειξιομανή τεχνάσματα και «επεξηγηματικά» ευρήματα, προτάσσει, κατ' αρχήν, την ψυχραιμία ενός δρώμενου όπου τίποτε αυθόρμητο ή βιαστικό δεν παρεισφρέει στην ανατομία της θλίψης για το εφήμερο του πόθου και του φόβου των γηρατειών και του θανάτου.

Μια πολύμετρη λαμαρινένια πασαρέλα (σκηνικό Philine Rinnert) ενώνει τις δύο αίθουσες του χώρου και χωρίζει τους δύο αργόσχολους μονομάχους, που αραχτοί σε εκ διαμέτρου αντίθετους πάγκους, συλλέγουν δυνάμεις και ακονίζουν τα μαχαίρια τους για την επικείμενη «ταυρομαχία». Υπέρτιτλος; «Ο έρωτας είναι εξίσου ισχυρός με τον θάνατο» (!). «Δεν καταβροχθίζουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον, πριν γίνετε εντελώς άγευστος», πετά το πρώτο σφυριχτό βέλος μια αγέρωχα μαραμένη Μερτέιγ (Μπέτυ Αρβανίτη). «Θέλω να φάω τα κόπρανά σας. Θέλω να εξαποστείλετε το νερό σας επάνω μου!» (μετάφραση Ελένη Βαροπούλου). Ανταπαντά επάξια ο μικροκαμωμένος, σατανικός Βαλμόν, ένας ξυπόλητος νάρκισσος σε λευκό λινό κουστούμι (Χρήστος Στέργιογλου).

Βλέμματα γυάλινα, ύφος ελεγειακό, αποκαμωμένες, «χορτάτες» ερωτικές πόζες. Θηλυκότητα σε ακαμψία, αρσενικότητα αποστειρωμένη από ιδρώτα και σπέρμα. Φως και εκκωφαντική μουσική εναλλάσσονται με βιντεοσκοπημένα κοντινά πλάνα των πρωταγωνιστών που, περισσότερο φορείς ιδεών παρά χαρακτήρες, επιδίδονται, στο μεταξύ, σε κινησιολογικά ντουέτα συμβολικής λαγνείας και σε αλλαγές ρόλων, πάντα σε άψογο πληθυντικό.

Υπέρτιτλος: «Αιωνιότητα, αέναη στύση!». Η εξεζητημένη μεγαλοστομία του μιλερικού λόγου μάς ιντριγκάρει ακόμη με τη μίμηση της παραφοράς και του αμοραλισμού, με την απουσία αληθινού ερέβους της ανθρώπινης ψυχής. Οχλος, θεός, χρόνος, κώλος, αμαρτία, χλεύη, ευλάβεια, πούτσος, υποκρισία. Βαλμόν, «με πλήττει η κτηνωδία της συζήτησής μας». Κλείνουμε τα μάτια. Αλλωστε σε αυτό το στατικό, ανακυκλούμενο πινγκ-πονγκ ισχύος, δεν συμβαίνει τίποτε ορατό που δεν πρέπει να χάσουμε. Ακούμε. Διότι η Μπέτυ Αρβανίτη έχει ωραία φωνή, μιλά αργά, υποκρίνεται με ευχέρεια ερωτική λύσσα, οργασμό, νηφαλιότητα («ωραία παίχτηκε αυτό»). Και ο Χρήστος Στέργιογλου υπόσχεται εκείνες τις εκπληκτικές ειρωνικές πιρουέτες του...

Ομως μια αλύπητη πλήξη σκεπάζει βαθμιαία αυτό τον μάταιο στρόβιλο λέξεων και τα νωχελικά ακροζυγίσματα δύο εξουδετερωμένων, πλην κατά τα άλλα, αξιόλογων ηθοποιών. *

Ελευθεροτυπία / 2 - 23/08/2008