Ανοιξε νέους θεατρικούς δρόμους

Οταν κλείνει ένα θέατρο, κλείνει ένα παράθυρο στον πολιτισμό. Οταν πρόκειται, δε, για ένα ιστορικό θέατρο, έναν χώρο στον οποίο έχουν γραφτεί αξιόλογες σελίδες της πρόσφατης θεατρικής ιστορίας, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δυσοίωνα.

Το ιστορικό κτίριο με την εμβληματική επιγραφή «Εμπρός» κατασκευάστηκε το 1933 και στέγασε το τυπογραφείο της ιστορικής εφημερίδας «Εμπρός» έως το 1985. Το 1988 η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου το μίσθωσε στον Τάσο Μπαντή

Ο λόγος για το Ελεύθερο Διαχειριζόμενο Θέατρο «Εμπρός», στην πλατεία Ψυρρή, επί της οδού Ρήγα Παλαμήδη 2, το οποίο σφράγισαν το πρωί της Δευτέρας υπάλληλοι του ΤΑΙΠΕΔ συνοδεία αστυνομικών.

Το ιστορικό κτίριο με την εμβληματική επιγραφή «Εμπρός» (κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1989), κατασκευάστηκε το 1933, και στέγασε το τυπογραφείο της ιστορικής εφημερίδας «Εμπρός» έως το 1985. Το 1988 η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου το μίσθωσε στον ηθοποιό και σκηνοθέτη Τάσο Μπαντή.

ΠΙΡΑΝΤΕΛΟ, ΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ ΖΗΤΕΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ!!!

Ο Αντόν Τζούλιο Μπραγκάλια, σκηνοθέτης, κριτικός και ιστορικός του ιταλικού θεάτρου, υπήρξε φίλος του Λουίτζι Πιραντέλο και είχε κάνει ένα ωραίο πορτρέτο του Σικελού δραματουργού.
Ο Πιραντέλο, πληγωμένος από τη ζωή, και δύσπιστος στη φαινομενικότητα των πραγμάτων, ενδιαφερόταν με πάθος για τις ανθρώπινες περιπτώσεις. Πικραινόταν, αλλά συγχρόνως μεθούσε, ταξιδεύοντας και συμμετέχοντας σ' όλες τις εκδηλώσεις της ζωής που του ήταν δυνατόν να παρακολουθήσει. Ήταν διψασμένος για κόσμο, πεινασμένος για ζωή, γι' αυτό και ταξίδευε συνέχεια με μια επιμονή που έκανε εντύπωση.

Στο έργο του εκείνο που δηλώνει πως η κοσμική ματαιότητα δεν τον ενδιαφέρει, λέει αλήθεια και ψέματα μαζί. Λέει αλήθεια γιατί πραγματικά την ματαιότητα του κόσμου τούτου την ήξερε καλά, και λέει ψέματα, γιατί αν αυτές οι μάταιες εκφράσεις ζωής του έλειπαν, θ' απογοητευόταν φοβερά. Από τον καιρό που νέο τον έκανα παρέα με τον Ρόσο ντι Σαν Σεκόντο, ο Πιραντέλο έγραφε: 

"Νομίζω  πως η ζωή είναι ένα πολύ μελαγχολικό αστείο. Έχουμε, χωρίς να ξέρουμε γιατί, ούτε από τι, την ανάγκη να ξεγελάμε συνέχεια  τον εαυτό μας με την αυθόρμητη δημιουργία μιας πραγματικότητα;ς (μια για τον καθένα  και ποτέ την ίδια για όλους) που από καιρό σε καιρό, αποκαλύπτεται μάταιη και απατηλή. Όποιος καταλάβει το παιχνίδι, δεν καταφέρνει πια να ξεγελαστεί, δεν μπορεί πια ν' απολαύσει, ούτε να ενθουσιαστεί από τη ζωή. Η τέχνη μου είναι γεμάτη συμπάθεια για όλους αυτούς που ξεγελιούνται, όμως η συμπάθεια αυτή δεν έχει καμιά σχέση με τον άγριο εμπαιγμό της μοίρας που καταδικάζει τον άνθρωπο στην αυταπάτη..."

Με το μόνιμο χαμόγελό του μπροστά στο δράμα, κυριαρχούσε πάνω στους ανυποψίαστους ανθρώπους, με τα διαπεραστικά του μάτια, με το σαγόνι του που έμοιαζε σάτυρου πανέξυπνου, που όλα τα βλέπει αλλά πια δεν γελάει, με το μυαλό πάντα κατακάθαρο, αεικίνητο στο ατέλειωτο ενδιαφέρον του για όλες τις εκφράσεις της ζωής, που τις έβρισκε όλες θαυμάσιες. Αυτή η λεπτή ανησυχία για την βαθιά έννοαι της ζωής, τον οδηγούσε στην επανάσταση με την οποία κατάπληξε τα ξένα ακροατήρια...

[Μετάφραση: Φώφη Τρέζου, ΘΕΑΤΡΟ, τ. 3, 15 Μαϊου 1962]

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΙΟΝΕΣΚΟ [1909-1994]: «Ο τίτλος βρέθηκε! Θα είναι η Φαλακρή τραγουδίστρια...».

Το διηγήθηκε ο γάλλος ηθοποιός και σκηνοθέτης Nicolas Bataille [1926-2008]: Ένα βράδυ, η Monica Lovinesco, που ήταν τότε η βοηθός μου στη σκηνοθεσία, μου έφερε ένα χειρόγραφο: «Έχω έναν φίλο που έχει γράψει ένα μικρό έργο. Όλοι λένε ότι είναι ακατάλληλο για να ανέβει στη σκηνή. Θα μ’ ενδιέφερε να μάθω την άποψή σας.» - «Πώς λέγεται ο φίλος σας;» - «Ionesco…». Ενώ διάβαζα το χειρόγραφο του στ’ αγγλικά χωρίς κόπο [L'anglais sans peine], ο πρώτος τίτλος της Φαλακρής τραγουδίστριας [La Cantatrice chauve], ήταν για μένα, νέο ηθοποιό, μια αποκάλυψη: αυτό το κείμενο δεν έμοιαζε σε τίποτα με ό,τι είχα δει ή είχα διαβάσει μέχρι τότε. Αντιπροσώπευσε εκεί αγγλικούς χαρακτήρες που χρησιμοποιούσαν μεταξύ τους μια εκπληκτική γλώσσα, που εμφανίζεται χωρίς συνέχεια, αλλά έχοντας στο σύνολό της μια λογική. 

Μερικές ημέρες αργότερα, συνάντησα τον Ionesco που μου εξήγησε: «Θα ήθελα να μάθω τ’ αγγλικά, έχω ανοίξει μια μέθοδο Assimil και ανακάλυψα έναν ολόκληρο κόσμο που εκφραζόταν με έναν εκπληκτικό τρόπο. Έχω λοιπόν βάλει τους χαρακτήρες μου να μιλούν αγγλικά, σαν Γάλλοι που μαθαίνουν αγγλικά». Και όσον αφορά στον υπότιτλο του L'anglais sans peine, «το αντι-έργο», καθόρισε ότι ήταν μια κριτική του αστικού θεάτρου της αρχής του αιώνα. «Λοιπόν, είναι αλήθεια; Θέλετε να παίξετε το έργο μου; Όμως όλοι μου λένε ότι δεν παίζεται!» 

Για μας, ήταν και ανταποκρινόταν απόλυτα σ αυτό που αναζητούσαμε για την μικρή μας θεατρική ομάδα. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να το ανεβάσουμε χωρίς καθυστέρηση. Το μόνο πρόβλημα (εκτός από το να βρούμε ένα θέατρο για να το παίξουμε) ήταν να αλλάξουμε τον τίτλο: Τ’ αγγλικά χωρίς κόπο μας έκανε να θυμόμαστε το έργο του Tristan Bernard Τ’ αγγλικά έτσι όπως τα μιλάμε. Όμως, μια ημέρα, κατά τη διάρκεια μίας πρόβας, ο «αξιωματικός των πυροσβεστών» απαγγέλλοντας την ιστορία του «συναχιού», είχε κενό μνήμης, πήδησε τρεις γραμμές και αντί να πει για μια πολύ ξανθιά τραγουδίστρια, ανέφερε μια φαλακρή τραγουδίστρια… 

Ο Ionesco αναφώνησε: «Ο τίτλος βρέθηκε! Θα είναι η Φαλακρή τραγουδίστρια! Για να δικαιολογηθεί ο τίτλος, θα προσθέσω και μερικές αναφορές στο κείμενο». Και η Φαλακρή τραγουδίστρια παρουσιάστηκε στις 16 Μαΐου 1950 στο Théâtre des Noctambules χάρη στους Jean-Claude και Pierre Leuris, τους διευθυντές, οι οποίοι ενέκριναν αμέσως το έργο. Έχει γίνει μια ξεχωριστή περίπτωση μέσα στην ιστορία του γαλλικού θεάτρου, επειδή μετά το Noctambules, το ξαναπαίξαμε το 1957 στο Théâtre de la Huchette, όπου παίζεται χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα!
 

Σημείωση: L'anglais tel qu'on le parle είναι μια μονόπρακτη κωμωδία του Tristan Bernard Ένας Γάλλος απήγαγε μια νεαρή Αγγλίδα. Οι δυο νέοι έρχονται να μείνουν στο Παρίσι, σ’ ένα ξενοδοχείο, όπου φτάνει και ο πατέρας της νεαρής για να τους αναζητήσει. Τέτοιο είναι το μοτίβο του έργου στο οποίο ο συγγραφέας παρουσίασε μια συγκεκριμένη αγγλική ερμηνεία που αγνοεί εντελώς τη γλώσσα, γεγονός που προσφέρει ξεκαρδιστικές σκηνές.