ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΚΛΕΑΣ: «Ποντάρω στον κίνδυνο»

Του Χρήστου Ν. Ε. Ιερείδη. ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 27 Αυγούστου 2008

Την πρώτη του σκηνοθεσία στο Εθνικό Θέατρο θα κάνει τον χειμώνα ο Γιάννης Κακλέας ανεβάζοντας το διαχρονικό καιεπίκαιρο στα καθ΄ ημάς «Ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι.

«Μ΄αρέσουν οι προκλήσεις και τα έργα με επικινδυνότητα». Τι πιο ξεκάθαρο. Όπως άλλωστε και ο στόχος του. «Δεν είμαι χαμαιλέοντας του θεάτρου. Προσπαθώ να βρω τα κοινά σημεία με το κείμενο και τον συγγραφέα ώστε να γίνει η παράσταση έργο, και όχι το αντίστροφο. Δίνω τη ματιά μου πάνω στο έργο. Μια ερμηνεία που έχει να κάνει με τα προσωπικά μου πιστεύω, το πώς οσμίζομαι τη βία και τον ερωτισμό στις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και την εξουσία των ανθρώπων- ένα τρίπτυχο που πάντα με ενδιαφέρει».

Τον έχουν πει ροκ, βίαιο, επιθετικό. Αλλά ο Γιάννης Κακλέας, που θεωρείται από τους πιο δραστήριους και πολυμήχανους θεατρικούς σκηνοθέτες, από τότε που ξεκίνησε δεν έχει διαφοροποιηθεί. Αποδέχθηκε την πρόταση του Γιάννη Χουβαρδά, καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού, γιατί του άρεσε η ιδέα να σκηνοθετήσει για το Εθνικό αλλά και γιατί «είναι προκλητικός και ο χώρος, το Rex, αλλά και το έργο». Βέβαια, όταν τού έγινε η κρούση, δεν το πίστευε.

«Νόμιζα πως ήταν λάθος. Ύστερα από 67 σκηνοθεσίες, δεν περίμενα να χτυπήσει το τηλέφωνο και να με ζητήσουν από το Εθνικό. Ίσως, είχα την εντύπωση, διότι με θεωρούσαν επικίνδυνο σκηνοθέτη για το Εθνικό. Αλήθεια, όταν άκουσα ότι στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο Χουβαρδάς, νόμισα πως επρόκειτο περί λάθους».

Στο «Ημερολόγιο ενός απατεώνα» ο Ρώσος κλασικός συγγραφέας με κοφτερό χιούμορ καταγράφει τις απάτες, τα σκάνδαλα και βγάζει στη φόρα όλα τα άπλυτα της υψηλής κοινωνίας της εποχής του μέσα από τις σημειώσεις ενός νέου, που στην προκειμένη περίπτωση θα υποδυθεί ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος συμπρωταγωνιστώντας με τη Φιλαρέτη Κομνηνού- επιχειρεί το ντεμπούτο της στην κωμωδία - και τον Δημήτρη Πιατά.

«Αυτή η σατιρική ακτινογραφία της κοινωνίας της Μόσχας της εποχής εκείνης έχει τόσες ομοιότητες με τη σημερινή που είναι σκάνδαλο πώς τα πράγματα μένουν ίδια. Ο ήρωας του Οστρόφσκι, ο Γκλουμόφ, χρησιμοποιεί όλα τα τεχνάσματα που ξέρει για να ανέλθει κοινωνικά. Ο συγγραφέας ξέρει να βλέπει τα τρωτά της κοινωνίας και τα εκμεταλλεύεται. Ο νέος αυτός έχει το βίτσιο να κρατά ημερολόγιο με το τι τού συμβαίνει. Με τα πολλά καταφέρνει να παντρευτεί μια κόρη αριστοκρατικής οικογένειας και γίνεται μέλος της καλής κοινωνίας. Οι αντίζηλοί του ανακαλύπτουν το ημερολόγιό του και τον ξεμπροστιάζουν. Κι εκεί που περιμένεις να τιμωρηθεί, ο Οστρόφσκι τον κάνει αποδεκτό μέλος της υψηλής κοινωνίας με δόξα και τιμή. Το έργο περιγράφει τα ψυχικά χαρακτηριστικά μιας βίαιης και κανιβαλικής κοινωνίας. Και αυτό το καθιστά σύγχρονο».

• Στο παρελθόν είχατε πει ότι αναλαμβάνετε δουλειές εκτός «Τεχνοχώρου» για να δείτε πώς μπορούν να ανεβούν. Ο χώρος επιβάλλεται γενικώς και εν τέλει ο «Τεχνοχώρος» δεν σηκώνει τέτοια έργα;

Θεωρώ αναξιοπρεπές για την ελληνική κοινωνία ο καλλιτέχνης να μην μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς. Για να μπορέσω να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου στον «Τεχνοχώρο», έπρεπε να ψάξω άλλες διεξόδους. Με την ομάδα Θέαμα επιθυμούμε να κάνουμε διάλογο με ένα έντονα νεανικό κοινό που αποζητά το θέατρο με μια πιο ανατρεπτική, undergound, ματιά. Έτσι, λοιπόν, δεν θα κάνω μια παράσταση για το Εθνικό, αλλά στο Εθνικό.

• Μιλώντας για πειραματισμούς και με αφορμή όσα συνέβησαν προσφάτως με τις παραστάσεις «Βάτρα-Χ» και «Μήδεια» στην Επίδαυρο, ο πειραματισμός έχει όρια;

Δεν υπάρχουν όρια. Το όριο είναι ο βαθμός επικοινωνίας με τον θεατή. Η θεατρική παράσταση είναι εφήμερη, γίνεται τώρα και εισπράττει τώρα. Αν είναι μια αυνανιστική διαδικασία των συντελεστών και ο θεατής μένει εκτός, τότε έχει ξεπεράσει τα όρια. Αν όμως ό,τι συμβαίνει στον ηθοποιό συμβαίνει και στον θεατή, τότε έχει πετύχει. Ο Βασίλιεφ είναι από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του κόσμου. Όμως στη χώρα μας συμβαίνουν πολλοί αταίριαστοι γάμοι. Δεν είδα την παράσταση, αλλά στο κάτω κάτω της γραφής μια αποτυχία δεν καταργεί τον σκηνοθέτη. Άλλωστε η τέχνη του θεάτρου δεν προχωρά αναίμακτα.

• Το αρχαιοελληνικό δραματολόγιο αντέχει πειραματισμούς;

Φυσικά. Ως σύγχρονοι άνθρωποι, όταν αναβιώνουμε κάτι, κάνουμε παραστάσεις, ψάχνουμε να βρούμε τα κοινά σημεία. Νομίζω πως δεν μπορεί ν΄ ανεβεί κείμενο χωρίς πειραματισμούς. Απαιτείται. Εξαρτάται όμως ποιο δρόμο ακολουθείς. Στην πορεία του πειραματισμού μπορεί ο σκηνοθέτης να αναδείξει ένα έργο, μπορεί και να το καταστρέψει. Θεωρώ ότι η αρχαία τραγωδία απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις από τον σκηνοθέτη. Τα κείμενα είναι αυστηρά, τελετουργικά, ιερατικά και πρέπει να βρει συγκεκριμένο τρόπο να τα προσεγγίσει. Ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης δεν είναι Σαίξπηρ.

Λάθος να σκηνοθετούν ηθοποιοί

Ο Γιάννης Κακλέας υποστηρίζει πως η έννοια «σκηνοθέτης» περνάει κρίση. «Έχει δοθεί σε οποιονδήποτε ηθοποιό το πράσινο φως να παίζει τον σκηνοθέτη με κίνδυνο στην εκάστοτε παράσταση να μην αναπτύσσουν όλα τα εκφραστικά τους μέσα οι ηθοποιοί. Όταν σκηνοθετούν ηθοποιοί, στερούν τη δυνατότητα να φανούν νέοι σκηνοθέτες. Είναι άλλη δουλειά, άλλη σκέψη. Υπάρχουν ηθοποιοί που έχουν κυριευθεί από μια μανία εξουσίας, μια ματαιοδοξία που σε λίγα χρόνια θα έχει αντίκτυπο στα εκφραστικά μέσα των ηθοποιών».

• Πότε νομιμοποιείται ένας ηθοποιός να σκηνοθετεί;

Μόνον όταν αφοσιωθεί στο επάγγελμα του σκηνοθέτη. Το να οργανώνει σκηνές στο σανίδι δεν τον καθιστά αυτομάτως και σκηνοθέτη. Ηθοποιός και σκηνοθέτης είναι ειδικότητες που δεν συμπίπτουν. Η μία τρώει την άλλη. Βλέπετε, όμως, είναι κι αυτό σημείο του καιρού μας η ευκολία με την οποία κάποιος νομίζει ότι μπορεί να κάνει κάτι χωρίς την απαιτούμενη γνώση.

ΙΝFΟ: «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» του Οστρόφσκι, Φεβρουάριος 2009, στη σκηνή Κοτοπούλη-Rex του Εθνικού, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα. Με τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, Φιλαρέτη Κομνηνού, Δημήτρη Πιατά, Κόρα Καρβούνη, Ελένη Κοκκίδου, Λαέρτη Βασιλείου.