Ανατόλι Βασίλιεφ: «Μόνο οι χριστιανοί υποκριτές βλέπουν τη Μήδεια σαν παιδοκτόνο»

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΒΙΔΑΛΗ

Σκηνοθέτης, δάσκαλος, παιδαγωγός. Ο 66χρονος Ανατόλι Βασίλιεφ είναι μια εξέχουσα μορφή διεθνώς. Ασχολούμενος με το θέατρο στη Μόσχα από το '73, έγινε ιδιαίτερα γνωστός με την ομάδα που έφτιαξε εκεί το '87 παρουσιάζοντας στη Ρωσία και στο εξωτερικό έργα των Πούσκιν, Τσέχοφ, Ντοστογιέβ σκι, Μολιέρου, Πιραντέλο κ.ά. Η ενασχόλησή του με τον Πλάτωνα («Πολιτεία», «Συμπόσιο») και τον Ομηρο (Ιλιάδα) είναι πολύχρονη και συστηματική.

«Με τη Μήδεια κλείνω τον κύκλο μου στο μυστηριακό θέατρο», λέει ο Ανατόλι Βασίλιε

Ο μύθος, το παιχνίδι, η άσκηση, η αυθεντική παρουσία στη σκηνή από τη μια, η φιλοσοφία, η θρησκεία, η λογοτεχνία από την άλλη, έχουν σφραγίσει την ερευνητική διαδρομή του. που είναι ένα τελετουργικό θέατρο στοχασμού και ποίησης.

Στην Ελλάδα έρχεται περιστασιακά συμμετέχοντας στις συναντήσεις Αρχαίου Δράματος στους Δελφούς κάνοντας σεμινάρια και παραστάσεις. Εγκατέλειψε τη Ρωσία πριν από τρία χρόνια και ζει κι εργάζεται στη Γαλλία ανάμεσα σε Λιόν και Παρίσι.

«Τη μάνητα ψάλλε θεά της κόρης του Αιήτη /την τρομερή, που σώριασε καημούς στους Κορινθίους /απ' όταν φιλονίκησαν και πρωτομπήκαν σ' έχθρα /ο κυβερνήτης της Αργώς, ο βασιλιάς Ιάσων /και λαγγεμένη από έρωτα η Μήδεια απ' την Κολχίδα»

Παραφράζοντας τα λόγια του Αχιλλέα από την «Ιλιάδα» του Ομήρου, ο Ρώσος δημιουργός δίνει το στίγμα της οργής κι αντιπαράθεσης δύο διαφορετικών κόσμων στη «Μήδεια» του Ευριπίδη, που τον απασχολεί πρωτίστως στη δική του εκδοχή.

• Σκηνοθετείτε αρχαία τραγωδία για πρώτη φορά.

«Με το θέατρο το μυστηριακό, το μεταφυσικό, ασχολούμαι συστηματικά πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Προς αυτή την κατεύθυνση και με τρόπο εργαστηριακό παρουσιάσαμε σε περιοδείες: Το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν "Ο Ιωσήφ και τα αδέλφια του" σαν μια λειτουργία με ύμνους της Ορθόδοξης Εκκλησίας κι αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη. Τους "Θρήνους" του προφήτη Ιερεμία. Το "Μότσαρτ-Σαλιέρι". Τις "Μικρές τραγωδίες" του Πούσκιν. Την "Ιλιάδα" του Ομήρου. Ακολουθώντας πάντα τις αρχές του αρχαίου δράματος: λόγο, τραγούδι, χορό. Χρησιμοποιώντας και κινησιολογία από κινέζικες πολεμικές τέχνες.

Ολος ο θίασος κυκλικά μέσα σε μια κόκκινη αρένα

Το αρχαίο δράμα έχει μεταφυσικές προεκτάσεις. Η πολύχρονη ενασχόλησή μου με το μυστηριακό θέατρο κλείνει τον κύκλο της τώρα με τη "Μήδεια". Ολη αυτή η εμπειρία, η μεθοδολογία, η πορεία, με οδήγησε φυσιολογικά στο ανέβασμα της τραγωδίας του Ευριπίδη. Πολύτιμο βοήθημα ήταν και το "Υλικό Μήδειας" του Χάινερ Μίλερ, που παρουσίασα πέρσι και στους Δελφούς».

• Το βασικό θέμα του έργου για σας;

«Δεν διαφέρει πολύ από την "Ιλιάδα" του Ομήρου, τους "Πέρσες" του Αισχύλου ή την "Εκάβη" του Ευριπίδη. Δυο πολιτισμοί τείνουν να συναντηθούν για διαφορετικούς λόγους (κοινωνικούς, πολιτικούς, βιολογικούς) και σ' αυτή την προσέγγιση το πεπρωμένο έχει καταλυτική δύναμη. Συνάντηση πολιτισμών πριν από την καταστροφή, η οποία προκαλείται απ' αυτή τη συνάντηση. Υπάρχουν αναλογίες και στην εποχή μας. Κλείνουμε τα μάτια και λέμε ότι τίποτα δεν συμβαίνει. Οι πολιτικοί έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη».

• Τι βαρύτητα έχει η πράξη της Μήδειας με το φονικό των παιδιών της;

«Είναι μεγάλο λάθος και πολιτιστικό ψέμα να εξετάζουμε την τραγωδία της Μήδειας σαν ιστορία για παιδοκτονία. Τέτοια ερωτήματα βάζουν όσοι έχουν χάσει τον δρόμο τους μέσα στη χριστιανική ηθική. Είναι μια υποκρισία στο πλαίσιο του χριστιανισμού. Μιλάει κανείς για τον φόνο των πατεράδων και μανάδων στα έργα του Σέξπιρ; Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι η μοίρα του Ιάσονα είναι εξίσου σημαντική μ' αυτή της Μήδειας στο έργο. Υπάρχει μια ισοτιμία στο κείμενο και για τους δύο».

**Ο Ανατόλι Βασίλιεφ θα επισκεφθεί για λίγο το Αγιον Ορος μετά την Επίδαυρο, φιλοξενούμενος στη Μονή Ιβήρων. Επιστρέφοντας στη Γαλλία θ' αρχίσει ξανά τα μαθήματα επαγγελματικής σκηνοθεσίας στη σχολή που έχει δημιουργήσει με τίτλο «Παράσταση ως εργαστήριο». Τον περασμένο μήνα παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν σε δική του σκηνοθεσία η παράσταση «Τερέζα-φιλοσοφία» βασισμένη σε μυθιστόρημα του Μπουαγέ ντ' Αρζάνς.

*Η Ελλάδα έχει όλα τα κακά της Σοβιετικής Ενωσης

Απαυδισμένος με διάφορα προβλήματα που προέκυπταν στην παραγωγή της «Μήδειας» έδειχνε ολοφάνερα στη κουβέντα μας ο Βασίλιεφ. Τονίζοντας μάλιστα ότι δεν θα 'θελε στο μέλλον να έχει σχέση με τη θεατρική ελληνική πραγματικότητα.

«Προβλήματα που μου θυμίζουν ενίοτε τη Ρωσία της σοβιετικής εποχής. Γραφειοκρατία, αδιαφορία για τη δουλειά, οκνηρία. Τίποτα να μη γίνεται σωστά. Φριχτή κατάσταση. Αυτά συμβαίνουν στις χώρες του Νότου. Στο Νότο είναι ωραία να ζει κανείς για να κάθεται, να πίνει κρασί, να γυροφέρνει, να κάνει ταξιδάκια. Αλλά να δουλεύει... ούτε συζήτηση. Υπνος, σιέστα, ξάπλα. Απίθανη νοοτροπία. Δεν μπορώ να εργαστώ σε νότιες χώρες υπ' αυτές τις συνθήκες. Μπορεί να φταίει και το ότι είμαι Ταύρος στο ζώδιο...».

• Η σχέση σας με τους ηθοποιούς;

«Τελείως διαφορετική. Ταλαντούχοι, εργατικοί, με αγάπη για το θέατρο. Βέβαια το επίπεδο της θεατρικής παιδείας στην Ελλάδα είναι κακό. Μόνο οι πιο προικισμένοι έχουν αποκτήσει μια θεατρική αυτομόρφωση. Γι' αυτό κι αναγκαστήκαμε να κάνουμε σεμινάρια από τέλη Φεβρουαρίου έως το Μάιο και μετά αρχίσαμε πρόβες για τη "Μήδεια". Το θέατρο στην Ελλάδα είναι ερασιτεχνικό σε θέματα παιδείας. Λείπει η κατάλληλη εκπαίδευση και πρακτική ενασχόληση».

Ελευθεροτυπία / 2 - 09/08/2008