Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΟΡΕΣΤΗ, ΜΙΑ ΣΤΑΥΡΩΣΗ

Ο Σλόμπονταν Ουνκόφσκι μιλάει για το έργο του Ευριπίδη που ανεβαίνει απόψε στο θέατρο Δάσους

«Σας ευχαριστώ που δεν με ρωτήσατε αν είμαι Σκοπιανός ή Μακεδόνας». Πόση σημασία θα είχε ο εθνοτικός αυτοπροσδιορισμός του γείτονα Σλόμπονταν Ουνκόφσκι, ενός σκηνοθέτη που εδώ και τρεις μήνες ζει ανάμεσά μας, υπηρετώντας την τέχνη του μέσω του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Ενός ανθρώπου που αισθάνεται κάτοικος Θεσσαλονίκης -«σχεδόν έχω ξεχάσει ότι είμαι ξένος»- κι έχτισε καρδιακές φιλίες... Πόσω μάλλον ενός πρώην υπουργού Πολιτισμού (1996-1998), του πρώτου της γείτονος που επισκέφθηκε τη χώρα μας με την πολιτική του ιδιότητα, διακηρύσσοντας από τότε ώς σήμερα «ας μη χάνουμε τον πολύτιμο χρόνο μας. Ακόμη κι αν τα πολιτικά θέματα μεταξύ των δύο κρατών δεν μπορούν να λυθούν τόσο σύντομα, εμείς ας γνωριστούμε κι ας συνεργαστούμε σε πολιτιστικό επίπεδο».

Η πρόσκληση του ΚΘΒΕ να βάλει την πρώτη του υπογραφή σε αρχαίο ελληνικό δράμα ήρθε ως «δώρο» στο απόγειο της 37χρονης σκηνοθετικής του πορείας. «Δέχθηκα αμέσως επειδή η Επίδαυρος είναι ένα όνειρο και μια πρόκληση ταυτόχρονα. Ο δρόμος είναι μακρύς και ομολογώ πως δεν μου προκαλεί τόσο φόβο, όσο δέος. Αναρωτιόμουν πόσο δυνατή είναι η αρχαία τραγωδία στις αρχές του 21ου αιώνα και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ήταν, είναι και θα παραμείνει το κύτταρο του μεθεπόμενου θεάτρου». Ο «Ορέστης» του Ευριπίδη, που κλήθηκε να προσεγγίσει έπειτα απο βαθιά μελέτη του αρχαίου δράματος, ήταν ένα «δύσκολο και πολύπλοκο έργο, αλλά εκεί βρίσκεται η ομορφιά και η έκπληξη»...

«Ο Ευριπίδης τη στιγμή που έγραφε ίσως το τελευταίο του έργο (408 π.Χ.) ήταν πολύ πικραμένος. Διατηρεί μια εσωτερική δομή αρχαίας τραγωδίας και ταυτοχρόνως, λόγω της προσωπικής του κατάστασης, επιχειρεί ένα σχόλιο απέναντι στους θεούς. Αντιμετωπίζω τον Ορέστη σαν να είναι το μοναδικό κείμενο. Ταυτόχρονα σαν ένα έργο του Στρίντμπεργκ ή του Ιψεν. Τήρησα κατά γράμμα τη μετάφραση. Δεν πρόσθεσα και δεν αφαίρεσα ούτε μια λέξη, μετέτρεψα τα στοιχεία του συγγραφέα σε σκηνικές κινήσεις και άγγιξα τα κωμικά στοιχεία, αναδεικνύοντας τη σκηνή με τον Φρύγα».

Ενα από τα μεγαλύτερά του διλήμματα ήταν ποιες παρεμβάσεις είναι επιτρεπτές και ποιες όχι. «Υπάρχει ο μύθος, ταυτόχρονα όμως η ανθρώπινη μοίρα, οι πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, η σχέση μεταξύ Θεών και ανθρώπων. Η μοίρα του Ορέστη για παράδειγμα είναι μια σταύρωση από μόνη της. Κι ο ίδιος ένας από τους λίγους χαρακτήρες της παγκόσμιας θεατρικής κληρονομιάς που τόσο βαθιά θρηνεί το θύμα του, τη μητέρα του.. ». Η σκηνοθετική του ματιά ωστόσο, επηρεασμένη απο τα βιώματα της περιοχής που τον κατευθύνουν πλέον σιωπηλά, αλλά και απο την εμπειρία του στην εξουσία όπου κατανόησε «το σύστημα καθώς και το μεγάλο χάσμα ανάμεσα στο κράτος και τον απλό πολίτη», δεν θα μπορούσε να παραβλέψει το διαχρονικό ερώτημα: Πού βρίσκεται το δίκαιο, στους νόμους ή στα ανθρώπινα χέρια; «Το έργο είναι βαθιά πολιτικό. Η σκηνή του Τυνδάρεω, ο οποίος στο όνομα του νόμου παίρνει τη δικαιοσύνη στα χέρια του, αποδεικνύει πόσο ευάλωτη και εύθραυστη είναι η δημοκρατία. Πολλές φορές, ακόμη και σήμερα, είναι αμφίβολο αν δημοκρατικές αποφάσεις σε πολιτικά συστήματα ήταν τόσο δημοκρατικές όσο ισχυρίστηκαν αυτοί που τις επέβαλαν. Γι’ αυτό και το έργο είναι αναγνωρίσιμο 2.500 χρόνια τώρα».

Το πιο δυνατό σημείο ωστόσο στον Ορέστη του Ευριπίδη, κατά την άποψή του, βρίσκεται στο σχόλιό του: «Πίσω απ’ από όλα αυτά, βρίσκεται η φωνή του πολίτη που ουσιαστικά πεθαίνει. Η άποψή του και τότε, πολύ περισσότερο σήμερα, δεν έχει αρκετή ισχύ. Για τον λόγο αυτό ο χορός στην παράσταση αργοπεθαίνει, χωρίς να τον υπολογίζει κανείς. Και αυτό είναι ένα από τα μεγάλα θέματα της παγκόσμιας κοινωνίας. Δεν ξέρω αν υπάρχει Θεία Δίκη. Η δική μας μοίρα, είναι η μοίρα του μικρού ανθρώπου».

Ιnfo O «Ορέστης» του Ευριπίδη κάνει απόψε πρεμιέρα στο Θέατρο του Δάσους (έως 12/7).

[Της Γιώτας Μυρτσιώτη, Η Καθημερινή, 09/07/2008]