Οταν δήλωνε ο Τόμας Οστερμάγιερ ότι «ο Αμλετ είναι ηλίθιος», τον Φεβρουάριο στο Βερολίνο, ήταν πολύ δύσκολο να καταλάβουμε πώς θα το έκανε πράξη στο Φεστιβάλ Αθηνών, τον Ιούλιο. Προχθές το βράδυ, στην Πειραιώς 260, στην παγκόσμια πρεμιέρα αυτής της νέας παραγωγής της Σαουμπίνε, το κοινό (ανάμεσα στο οποίο και πολλοί Γερμανοί δημοσιογράφοι) που γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα, παρακολούθησε έναν Αμλετ καθόλου ονειροπόλο, στοχαστικό, ραδιούργο ή άφρονα. Καθόλου «ήρωα», εν ολίγοις. Ο Γερμανός σκηνοθέτης, αποδομώντας το σαιξπηρικό κείμενο, παρουσίασε μιαν «ιδιοκατασκευή». Εναν άνθρωπο τρελό, ανόητο, άθυρμα των καταστάσεων, βίαιο, προκλητικό, διαλυμένο από την «αποστολή» του: να εκδικηθεί τη δολοφονία του πατέρα του.
Κι ας λέει ο Χάρολντ Μπλουμ στον «Δυτικό κανόνα» ότι ο Σαίξπηρ είναι για την παγκόσμια λογοτεχνία ό,τι είναι ο Αμλετ για το φαντασιακό πεδίο του λογοτεχνικού χαρακτήρα: ένα πνεύμα που διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις, που δεν μπορεί να περιχαρακωθεί. Ο Οστερμάγιερ τον περιχαράκωσε σε μια σκηνή στρωμένη με νωπό χώμα - λάσπη, περιτριγυρισμένο από πρόσωπα - εικόνες, γκροτέσκες φιγούρες (σχόλιο άραγε σε μια εποχή αντιηρωική, γενικευμένης σύγχυσης και συγκρούσεων;). Ο Αμλετ, βιντεοσκοπούσε τις εισόδους του Κλαύδιου, της Γερτρούδης - Οφηλίας (η ίδια ηθοποιός υποδυόταν και τους δυο ρόλους), του Πολώνιου, κ.ο.κ., που στη συνέχεια προβάλλονταν μεγεθυμένες στο βάθος της σκηνής. Η ευρηματική σκηνογραφία, όμως, δεν επαρκούσε για να καλύψει την σκηνοθετική αμηχανία. Ο Αμλετ είναι ένας μελαγχολικός θεατρίνος ή ένας ακατέργαστος σαλτιμπάγκος, που κάποτε θυμίζει και ροκ σταρ;
Η πρώτη σκηνή, εντυπωσιακής αισθητικής αρτιότητας. Η κατά Οστερμάγιερ εκδοχή, ξεκινάει με μια κηδεία (του δολοφονημένου Βασιλιά - απευθείας αναφορά στην πέμπτη πράξη με τους νεκροθάφτες). Το φέρετρο παραμένει εκεί, θαμμένο, μια διαρκής υπόμνηση ματαιότητας και θανάτου. Ακολουθεί ο (κουστουριτσκικής εμπνεύσεως) γάμος του Κλαύδιου και της Γερτρούδης. Εξι συνολικά ηθοποιοί ερμηνεύουν όλους τους ρόλους. Ο Αμλετ ζει σε μια παραφορά, παραπέμποντας άλλοτε σε κακοσχηματισμένο έφηβο άλλοτε σε προπετή τρελό. Πού αυτό το «θαύμα εσωστρέφειας», που περιγράφουν οι αναλυτές του έργου, ο «ψυχολογικός πλούτος που μας σαστίζει», «το πορτρέτο μιας χαρισματικής ύπαρξης»; Προχθές στην Πειραιώς, ό,τι παρακολουθήσαμε ήταν η πλήρης ανατροπή, χωρίς όμως το κενό να παίρνει άλλο σχήμα. Ο Οστερμάγιερ προτείνει το θέατρο εν θεάτρω. «Ο κόσμος όλος μια σκηνή». Ναι, αλλά με ποια στοιχεία και προς ποια κατεύθυνση; Δυο ώρες και 40 λεπτά, με ένα κείμενο που έχει πάψει πλέον να «σημαίνει» και με ηθοποιούς που παλεύουν (με υποδειγματικό βέβαια τρόπο) με σκιές μάλλον παρά χαρακτήρες.
Αν σκοπός των θεατρίνων (στη δημοφιλή σκηνή του «Αμλετ») είναι «να βάλουν έναν καθρέφτη μπροστά στη Φύση», τότε αυτό που βλέπουμε είναι η περιγραφή μιας επιθετικής, μεταλλαγμένης Φύσης. Ενα κυνικό παιχνίδι, τελματωμένο και ατελέσφορο.
«Με όποιον τρόπο κι αν διαβάσεις τον Άμλετ, ο πρίγκιπας σε βασανίζει όπως βασανίζει και τον εαυτό του. Καμία δογματική προσέγγιση σ’ αυτή την κορυφαία δυτική αναπαράσταση της συνείδησης δεν έχει τελεσφορήσει», σημειώνει ο Χ. Μπλουμ. Ο κατά Οστερμάγιερ «Άμλετ» βασανίζεται μέσα σε ένα σκηνοθετικό δόγμα. Ανεστραμμένο, αλλά δόγμα. Στο τέλος, μέρος του κοινού αποθέωσε τον σκηνοθέτη και τους συντελεστές. Οι Γερμανοί δημοσιογράφοι παρέμειναν συγκρατημένοι και σκεπτικοί.
[Της Μαριας Κατσουνακη, Η Καθημερινή, 09/07/2008]
No comments:
Post a Comment