Για πάνω από έναν αιώνα (από το 1901 μέχρι το 2007), το Θέατρο Μπολσόι ανέβαζε την εμβληματική ρωσική όπερα «Μπορίς Γκοντουνόφ» του Μόδεστου Μούσοργκσκι (1839-1881), στην εκδοχή όμως που παρουσίασε 15 χρόνια μετά τον θάνατό του ο καλός του φίλος και συνθέτης Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Οι αυθεντικές συνθέσεις του Μούσοργκσκι -γιατί έγραψε δύο εκδοχές- ξεχάστηκαν, καθώς ο Ρίμσκι - Κόρσακοφ κατάφερε με τη δική του βερσιόν να αποκαταστήσει τη φήμη του φίλου του.Οταν η πρώτη του σύνθεση, το 1869, απερρίφθη από τη Διεύθυνση Τεχνών και Θεάτρων, ο Μούσοργκσκι καταπιάστηκε ξανά μαζί της και η νέα, αναθεωρημένη όπερα έκανε πρεμιέρα στη σκηνή του Θεάτρου Μαρίνσκι, στην Αγία Πετρούπολη, το 1874. Η ανταπόκριση ήταν μετριοπαθής. Ξένισε η σκοτεινή -και ακατέργαστη, θαρρείς- μουσική του. Στιλιστικά ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Σήμερα, ακούγεται τόσο μοντέρνα... Επηρεασμένος από τη ρωσική παραδοσιακή μουσική, ο δημιουργός της απέρριψε κάθε στοιχείο που παρέπεμπε στη γερμανική ή ιταλική όπερα.Με την αλλαγή του αιώνα, οι μεγαλύτερες όπερες του κόσμου ανέσυραν την αυθεντική ενορχήστρωση του Μούσοργκσκι, του 1872. Το 2007 αποφάσισε να το τολμήσει και το Μπολσόι. Και, για να κάνει ακόμα πιο θεαματική τη νέα του παραγωγή, ανέθεσε στον διάσημο κινηματογραφικό σκηνοθέτη Αλεξάντερ Σοκούροφ («Ρωσική κιβωτός») τη σκηνοθεσία. Αυτήν την παράσταση φέρνει στην Αθήνα το Ελληνικό Φεστιβάλ, για δύο βραδιές (Τρίτη και Τετάρτη, στο Μέγαρο Μουσικής, αίθουσα «Τριάντη», έναρξη στις 8 μ.μ.).
Εντυπωσιακά είναι τόσο τα κοστούμια όσο και τα σκηνικά της παραγωγής του Θεάτρου Μπολσόι |
«Για τους ανθρώπους κι όχι για την εξουσία»
Ο «Μπορίς Γκοντουνόφ» είναι η μοναδική ολοκληρωμένη όπερα του Μόδεστου Μούσοργκσκι και θεωρείται το αριστούργημά του. Δικό του είναι και το λιμπρέτο. Βασίζεται στο ομώνυμο δράμα του Πούσκιν, αλλά και στην «Ιστορία του ρωσικού κράτους» του Νικολάι Καραμζίν, και αφηγείται τη δραματική πτώση του Γκοντουνόφ, που εξουσίασε τη χώρα ως τσάρος από το 1598 έως το 1605. Ο ταταρικής καταγωγής Γκοντουνόφ, από μέλος της προσωπικής φρουράς του Ιβάν του Τρομερού, κατάφερε να εξοντώσει τους αντιπάλους του και να αναλάβει την εξουσία. Φευ. Από το ζενίθ της εξουσίας έπεσε στο ναδίρ της τρέλας και στον θάνατο.«Για τον ποιητή της εικόνας», όπως χαρακτηρίζουν τον σκηνοθέτη Σοκούροφ οι κριτικοί, το έργο «δεν έχει να κάνει καθόλου με την εξουσία. Εχει να κάνει με τους ανθρώπους». Και θα έχει πολλούς στη σκηνή του Μεγάρου. Δεκαοκτώ είναι οι βασικοί ρόλοι, κι αν υπολογίσει κανείς τα μέλη χορωδίας του Θεάτρου Μπολσόι αλλά και εκείνα της παιδικής χορωδίας «Μανώλης Καλομοίρης», αντιλαμβάνεται τον όγκο της παραγωγής. Κι αν η προσέγγιση του Σοκούροφ αφήνει στην άκρη την εξουσία και καταπιάνεται με τα ανθρώπινα, η άποψή του δεν θα είναι ανατρεπτική. «Δεν θα διαπραχθεί καμία επανάσταση», είχε προειδοποιήσει με γραπτή ανακοίνωση -καθώς, ως γνωστόν- δεν δίνει ποτέ συνεντεύξεις- τους Ρώσους δημοσιογράφους. «Ξέρουμε πολύ καλά εγώ και οι συνεργάτες μου πώς να βαδίζουμε μέσα στα όρια της εθνικής μας παράδοσης».
Ο «Μπορίς Γκοντουνόφ» είναι η μοναδική ολοκληρωμένη όπερα του Μόδεστου Μούσοργκσκι και θεωρείται το αριστούργημά του. Δικό του είναι και το λιμπρέτο. Βασίζεται στο ομώνυμο δράμα του Πούσκιν, αλλά και στην «Ιστορία του ρωσικού κράτους» του Νικολάι Καραμζίν, και αφηγείται τη δραματική πτώση του Γκοντουνόφ, που εξουσίασε τη χώρα ως τσάρος από το 1598 έως το 1605. Ο ταταρικής καταγωγής Γκοντουνόφ, από μέλος της προσωπικής φρουράς του Ιβάν του Τρομερού, κατάφερε να εξοντώσει τους αντιπάλους του και να αναλάβει την εξουσία. Φευ. Από το ζενίθ της εξουσίας έπεσε στο ναδίρ της τρέλας και στον θάνατο.«Για τον ποιητή της εικόνας», όπως χαρακτηρίζουν τον σκηνοθέτη Σοκούροφ οι κριτικοί, το έργο «δεν έχει να κάνει καθόλου με την εξουσία. Εχει να κάνει με τους ανθρώπους». Και θα έχει πολλούς στη σκηνή του Μεγάρου. Δεκαοκτώ είναι οι βασικοί ρόλοι, κι αν υπολογίσει κανείς τα μέλη χορωδίας του Θεάτρου Μπολσόι αλλά και εκείνα της παιδικής χορωδίας «Μανώλης Καλομοίρης», αντιλαμβάνεται τον όγκο της παραγωγής. Κι αν η προσέγγιση του Σοκούροφ αφήνει στην άκρη την εξουσία και καταπιάνεται με τα ανθρώπινα, η άποψή του δεν θα είναι ανατρεπτική. «Δεν θα διαπραχθεί καμία επανάσταση», είχε προειδοποιήσει με γραπτή ανακοίνωση -καθώς, ως γνωστόν- δεν δίνει ποτέ συνεντεύξεις- τους Ρώσους δημοσιογράφους. «Ξέρουμε πολύ καλά εγώ και οι συνεργάτες μου πώς να βαδίζουμε μέσα στα όρια της εθνικής μας παράδοσης».
Ο Σοκούροφ κατά τη διάρκεια των προβών, την άνοιξη του 2007, στη Μόσχα. Με την όπερα «Μπορίς Γκοντουνόφ», ο σκηνοθέτης έκανε το θεατρικό του ντεμπούτο |
Πράγματι, οι κριτικές εξήραν τη μουσική ερμηνεία τόσο της ορχήστρας όσο και των συντελεστών. Το έργο διευθύνεται από τον αρχιμουσικό, αλλά και μουσικό διευθυντή (από το 2001) των Μπολσόι, Αλεξάντρ Βεντέρνικοφ, ετών 43. Εκθείασαν όμως τα σκηνικά του Βρετανού, ρωσο-εβραϊκής καταγωγής, εικαστικού καλλιτέχνη Γιούρι Κούπερ, ετών 68, που ζει στη Γαλλία· διακρίνονται για την εξαντλητική ακρίβεια των ιστορικών τόπων που αναπαριστούν. Κι έδωσαν τα... ρέστα τους για τα κοστούμια του γνωστού σχεδιαστή μόδας Πάβελ Καπλέβιτς, τα οποία και βρήκαν «ίσως τα καλύτερα που έχουν δει ποτέ στη σκηνή του Μπολσόι».Ο Σοκούροφ μετέφερε στη σκηνή πολλά από τα κινηματογραφικά τρικ που τόσο καλά γνωρίζει, όπως το ακαριαίο «σβήσιμο» στις αλλαγές των πράξεων ή η πανέξυπνη μεταχείριση του πλήθους στη σκηνή της έναρξης, στο μοναστήρι Νοβαντεβίτσι, στην ενθρόνιση του τσάρου Γκοντουνόφ στην πλατεία του Κρεμλίνου, στη σκηνή στην Κόκκινη Πλατεία, αλλά και στην Πολωνία, στο Κάστρο Σαντομίρ.Τον Μπορίς Γκοντουνόφ ερμηνεύουν ο Μιχαήλ Καζακόφ (Τρίτη) και ο Ταράς Στόντα (Τετάρτη). Ο Καζακόφ το 2002 απέσπασε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό «Τσαϊκόφσκι». Ο Στόντα συνεργάζεται με το Μπολσόι από το 2000. Το «σπίτι» του, όμως, παραμένει η Εθνική Οπερα της Ουκρανίας, στο Κίεβο. Την κόρη τού Γκοντουνόφ ερμηνεύει η νεαρή Αννα Αγλάτοβα, ενώ την πλανεύτρα Μαρίνα η Ελένα Μανίστινα. Η διάρκεια της παράστασης είναι 3 ώρες και 40 λεπτά.Εισιτήρια πωλούνται προς 60, 40, 30, 20 και 10 ευρώ.* Το Μπολσόι έχει μία ακόμη συμμετοχή στο Φεστιβάλ Αθηνών: τη Δευτέρα, στο Ηρώδειο: ο Αλεξάντρ Βεντέρνικοφ θα διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία Μπολσόι, σε μια βραδιά αφιερωμένη στον Σεργκέι Προκόφιεφ (1891-1953). Θα ακουστούν το λυρικό «Δεύτερο κοντσέρτο για βιολί», η μουσική της ταινίας του Αϊζενστάιν «Αλέξανδρος Νιέφσκι» και η ορχηστρική «Σουίτα βαλς». Σολίστ, ο Θεσσαλονικιός Σίμος Παπάνας (βιολί). Εισιτήρια: 80, 60, 40, 30, 20, 15 και 10 ευρώ.*
Ενας μετρ, σκέτη «Ρώσικη κιβωτός»
Ο 57χρονος Αλεξάντερ Σοκούροφ σπούδασε πρώτα Ιστορία και μετά έπιασε την κινηματογραφική κάμερα στα χέρια του. Αυτό εξηγεί, κατά το ήμισυ, γιατί οι σημαντικότερες ταινίες του εμπνέονται από την παγκόσμια Ιστορία του ανθρώπου, όπως «Ο ήλιος», που εστιάζει στις τελευταίες ημέρες του αμερικανοϊαπωνικού πολέμου και τις συναντήσεις του αυτοκράτορα Χιροχίτο με τον Αμερικανό στρατηγό Ντάγκλας Μακάρθουρ, πριν από τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Τον αναγνωρισμένο παγκοσμίως ως γνήσιο συνεχιστή του μεγάλου Αντρέι Ταρκόφσκι, του οποίου υπήρξε προστατευόμενος, το ελληνικό κοινό τον γνώρισε με σημαντική καθυστέρηση. Μόλις το 2003. Η πρώτη ταινία του που βρήκε διανομή στη χώρα μας, χάρη στην εταιρεία New Star του Βελισσάριου Κοσσυβάκη, ήταν η «Ρωσική κιβωτός», η ενδέκατη κατά σειρά ταινία μεγάλου μήκους του σημαντικού σκηνοθέτη. Χάρη στον Κοσσυβάκη είδαμε ακόμη τις ταινίες του «Μητέρα και γιος», «Πατέρας και γιος», «Μολώχ», που προηγήθηκαν του «Ηλιου», αλλά και την τελευταία του «Αλεξάνδρα».
[Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/07/2008]
No comments:
Post a Comment