Μάγια Πλισέτσκαγια: Ο χορός κυλάει στις φλέβες της

• Της Εφης Φαλίδα, TA NEA: Σάββατο 2 Απριλίου 2011

Είναι µία θρυλική προσωπικότητα του χορού. Αδιαµφισβήτητα. Οχι µόνο γιατί είχε τη σιδερένια θέληση για χορό που µόνο οι σκληραγωγηµένες στην πειθαρχία της ρωσικής σχολής µπαλαρίνες µπορούν να επιτύχουν. Αλλά γιατί ήταν ένα φυσικό ταλέντο. Με εύκαµπτη πλάτη, υπέροχη πλαστικότητα στα χέρια και πάθος. Ασίγαστο. Το οποίο είτε το έβλεπες στον χορό της είτε το διαβάζεις στην αυτοβιογραφία της «Εγώ, η Μάγια Πλισέτσκαγια» που έγραψε στα ρωσικά το 1994 και µεταφράστηκε στα αγγλικά το 2003. Αµέσως µετά την αποφοίτησή της από τη σχολή χορού του Μπολσόι πήρε το χρίσµα της πρώτης µπαλαρίνας το 1943. «Λέγεται ότι εν αρχή ήταν ο λόγος. Εγώ σκέφτοµαι ότι στην αρχή ήταν η κίνηση. Γιατί µέσα στην κίνηση εµπεριέχονται τα πάντα και όχι στον λόγο» είναι η δική της κοσµοθεωρία.

Στην πατρίδα της τη Ρωσία είναι ο εθνικός τους θησαυρός.

Μπορεί ο πατέρας της να χάθηκε στα πογκρόµ του Στάλιν και η ίδια να θεωρούνταν κόρη «εχθρού του λαού», είχε όµως τα δώρα της φύσης στο εύπλαστο σώµα της που την έκαναν µια διαφορετική µπαλαρίνα. Οµως µε τις αυθεντίες του ρωσικού µπαλέτου δεν υπήρχε, ούτε υπάρχει, στενή αγάπη. Στα χρόνια του σοβιετικού καθεστώτος και ως αστέρι του Μπολσόι είχε δεχτεί πιέσεις από τον σοβιετικό λαό να γίνει µέλος, αν και εβραϊκής καταγωγής, στην Αντισιωνιστική Επιτροπή. Οταν περιόδευε µε το Μπολσόι στο εξωτερικό, τη δεκαετία του '60, η σοβιετική µυστική αστυνοµία απαίτησε από την Πλισέτσκαγια να προκαλέσει «το ενδιαφέρον» του γερουσιαστή Ρόµπερτ Κένεντι.

Η Πλισέτσκαγια έφτασε στην καλλιτεχνική της ωριµότητα στα τέλη του '40 και στη διάρκεια του '50. Την εποχή δηλαδή της σοβιετικής αποµόνωσης από τη ∆ύση.

Στην περιοδεία του Μπολσόι στο Λονδίνο το 1956 εκείνη δεν έλαβε µέρος. Και το 1959 όταν η οµάδα ταξίδεψε στην Αµερική είχε έναν µικρό ρόλο. Το 1961 όµως εµφανίστηκε ως καλεσµένη καλλιτέχνιδα της Οπερας του Παρισιού και έτσι άρχισε µια µακρόχρονη σχέση µε τους γάλλους χορογράφους και τις οµάδες χορού. «Ολη την ώρα η πολιτική» καταλήγει µε νόηµα στα κεφάλαια της αυτοβιογραφίας της, εξηγώντας πώς οι Σοβιετικοί τής έδωσαν άδεια να χορέψει το «Αρρωστο ρόδο» του Ρολάν Πετί, εµπνευσµένο από την αυτοκτονία του σοβιετικού (και ανεπιθύµητου στο καθεστώς) ποιητή Βλαντίµιρ Μαγιακόφσκι.

Ηταν το 1973, εποχή κατά την οποία ήταν αδιανόητο για σοβιετικό πολίτη να εργαστεί στο εξωτερικό. Ωστόσο ο Λουί Αραγκόν, αµφιλεγόµενη προσωπικότητα στο Γαλλικό Κοµµουνιστικό Κόµµα, έδειξε ενδιαφέρον για την παραγωγή και οργάνωσε τις κατάλληλες συναντήσεις προκειµένου οι σοβιετικές αρχές να της το επιτρέψουν.

Στο κεφάλαιο µε τίτλο «Γιατί δεν έµεινα στη ∆ύση», η Πλισέτσκαγια εξηγεί ότι δεν αυτοµόλησε όπωςο Ρούντολφ Νουρέγιεφ γιατί ο φόβος την κρατούσε στο Μπολσόι. Το σοβιετικό καθεστώς είχε «τρόπους» να συµβεί κάποιο ατύχηµα µε αυτοκίνητο ή το σπάσιµοτων ποδιών της, ακόµη και στο εξωτερικό. Η KGB άλλωστε παρακολουθούσε τις κινήσειςτης στο εξωτερικό. Κι έτσι στη δεύτερη αµερικανική της περιοδεία το 1962 όταν έλαβε µια µεγάλη ανθοδέσµη από ανώνυµο θαυµαστή (που η Μάγια στο βιβλίο της γράφει ότι προερχόταν από τον Νουρέγιεφ µε τον οποίο ήθελε να είχαν χορέψει µαζί) ένας πράκτορας την επισκέφτηκε στο καµαρίνι της. «Καθώς µύριζε τα τριαντάφυλλα της ανθοδέσµης µε ρώτησε τι θα έκανααν µου έστελνε λουλούδια ο Νουρέγιεφ που ακουγόταν ότι βρισκόταν στη Νέα Υόρκη. Ενας έντονος φόβος άρχισε να µε διακατέχει» λέει ο κύκνος του χορού που δίσταζε να πετάξει προς την ελευθερία.

Προτιµούσε δε να υποµένει τον εξευτελιστικό µισθό των πέντε δολαρίων την ηµέρα για τα εκτός έδρας έξοδα που πλήρωνε το Μπολσόι τους χορευτές του στις περιοδείες του εξωτερικού. Ποσό που αστέρια και κορ ντε µπαλέ διέθεταν για να αγοράζουν σκυλοτροφή για να µη λιποθυµήσουν από την πείνα.

«Υστερα από ένα τέτοιο γεύµα ένιωθες πολύ δυνατή. Ψήναµε µπιφτέκια για σκύλους ανάµεσα σε δύο πλάκες ηλεκτρικού σίδερου στα δωµάτια των ξενοδοχείων. Κι επειδή µαγειρεύαµε ταυτόχρονα, οι πρίζες υπερφόρτωναν και προκαλούσαν διακοπή του ηλεκτρικού».

• info: «Ave Maya», 14 και 15 Απριλίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Χρήστος Λαµπράκης». Εισιτήρια: 95, 70, 58, 40 και 30 ευρώ το φοιτητικό, πληροφορίες στα τηλ. 210-6728.080, 210-7282.333.

«Δεν είµαι ιερό τέρας, είµαι Σκορπιός και ολοκληρωτικά αφοσιωµένη στο µπαλέτο»

Η µεγάλη χορεύτρια µίλησε στα «ΝΕΑ» λίγο πριν από την άφιξή της στην Ελλάδα

Στο γκαλά «Ave Maya», στις 14 και 15 Απριλίου στην Αθήνα, οι χορευτές-αστέρια συγκροτηµάτων µε τα οποία η ίδια συνδέθηκετιµάνε αυτή την εξαιρετική προσωπικότητα για την προσφορά της στο µπαλέτο: Μπολσόι, Μαριίνσκι, Βασιλικό και Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας, Οπερα του Παρισιού, οµάδα του Κάρλος Σάουρα. Με αποσπάσµατα από κλασικές χορογραφίες («Ρωµαίος και Ιουλιέτα», «Κουρσάρος»), επιδείξεις τεχνικής («Αρτεµιςκαι Ακταίων»), ισπανικό χορό («Κάρµεν», «Τρίκοχο καπέλο», «Κορίτσι από φωτιά»). Το φινάλε της παράστασης της ανήκει, καθώς η Μάγια των 85 χρόνων θα χορέψει «Ave Maya». Τη χορογραφία που δηµιούργησε ο Μορίς Μπεζάρ όταν συµπλήρωσε τα 75.

«Μένωέκπληκτη κάθε φορά µε την ανταπόκριση του κοινού. Οπου κι αν βρίσκοµαι, υπάρχουν µάτια ενθουσιασµένα και χειροκροτήµατα. Και δεν το κάνουν επιτηδευµένα. Οι άνθρωποι είναι ειλικρινείς στις αντιδράσεις τους. Πάντα ζούσα κι εξακολουθώ ναζω γι' αυτές τις στιγµές» µας λέει από τη Μόσχα η Μάγια Πλισέτσκαγια.

Σας αποκαλούν «ιερό τέρας» του κλασικού µπαλέτου. Ενας τέτοιος χαρακτηρισµός δεν σας προκαλεί την αίσθηση της µοναξιάς;

∆εν θεωρώ τον εαυτό µου ιερό τέρας, αλλά ούτε και αγία του χορού.Το ζώδιό µου είναι Σκορπιός και οι Σκορπιοί έχουν ελάχιστη σχέση µε τα τέρατα. Αν το λάβουµε αυτόυπόψη, τότε εγώως Σκορπιός δεν µοιάζω µε τέρας. Βασικά είµαι µια κανονική γυναίκα, ολοκληρωτικά αφοσιωµένη στοµπαλέτο, που είναι η αιώνια αγάπη µου.

Τι είναι το µπαλέτο για µια νέα γυναίκα; Μια άσκηση πειθαρχίας ή ένας οδηγός προς την αυτογνωσία;

Και τα δύο. Το µπαλέτο είναι έναςκαλός συνδυασµός πειθαρχίας και αυτογνωσίας για να έχεις ένα καλό αποτέλεσµα, από το οποίο θα προκύψει µια άψογη χορεύτρια του µπαλέτου.

Στη διάρκεια των εµφανίσεών σας πάνω στη σκηνή και των διαφορετικών ερµηνειών σας, σας ταίριαζε περισσότερο ο Λευκός ή ο Μαύρος Κύκνος;

Νοµίζω ότι ήµουν περισσότερο Μαύρος Κύκνος γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να ανοίγεσαι και να αποκαλύπτεις τον χαρακτήρα σου,τον εσωτερικόσου κόσµο, τις σκέψεις σου, το πνεύµα σου, τον εαυτό σου.

Γιατί δεν ασχοληθήκατε περισσότερο µε τη χορογραφία;

Θεωρώ τον εαυτό µου χορεύτρια και µπαλαρίνα. Γι' αυτό και δεν µου πέρασε η σκέψη έως σήµερα να χορογραφήσω.

Είχατε την ατυχία να ζήσετε την καθηµερινότητα τουσοβιετικού καλλιτέχνη την εποχή του Ψυχρού Πολέµου. Θεωρείτε ότι σήµεραη Ρωσία έχει απαλλαγεί από τη γραφειοκρατία;

Η νέα γενιά σήµερα ζει σε ένα διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που µεγαλώσαµε εµείς και γι' αυτόν τον λόγο, λίγο τους ζηλεύω. Η γενιά µου ήταν δεµένη µε χειροπέδες. Οµως επιβιώσαµε και αυτό είναι η πραγµατική επιτυχία και ολοκλήρωση. Η γραφειοκρατία δυστυχώς υπάρχει παντού, σε όλον τον κόσµο, και θα συνεχίσει να είναι παρούσα όσο η Γη εξακολουθεί να υπάρχει. Αµφιβάλλω αν η Ρωσία έχει αυτή τη στιγµή τη µεγαλύτερη έξαρση γραφειοκρατίας στον κόσµο. Απλά αναρωτιέµαι.

Αν γυρίζατε το ρολόι του χρόνου προς τα πίσω, τι θα αλλάζατε στη ζωή σας;

Πολλά πράγµατα. Μάλλον θαµπορούσα να κάνω διαφορετικά λάθη.

Πόσο συναισθηµατικό φορτίο µπορεί να αντέξει η γυµνασµένη πλάτη µιας µπαλαρίνας;

Πολύ πιο σηµαντική είναι η µυϊκή άσκηση και οι ασκήσεις για τις αρθρώσεις, τα νεύρα, το µυαλό. Λένε ότι είναι καλό να έχεις το κεφάλι πάνω στους ώµους σου. Εµένα µου αρέσει να έχω το κεφάλι πάνω στον λαιµό µου. Το συναίσθηµα όµως είναι κάτι διαφορετικό. Βγαίνει από µέσα και σε κάποιους ρόλους είναι αληθινά ουσιαστικό.

Ο χορός πάνω στις πουέντ είναι πιο οδυνηρός από την απώλεια της ελευθερίας;

Το να χορεύεις πάνω στις πουέντ είναι πραγµατικά οδυνηρό. Οµως η αίσθηση του να χάνεις την ελευθερία σου προκαλεί ναυτία κι αυτό είναι πολύ άβολο και αηδιαστικό συναίσθηµα.