ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ: Εφυγε ο «πατριάρχης του ελληνικού θεάτρου»

Εδώ και δύο μήνες νοσηλευόταν στη μονάδα εντατικής θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου «Μητέρα» με νεφρική ανεπάρκεια και χθες ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ταξίδεψε στην άλλη όχθη. Πέθανε σε ηλικία 89 ετών, αφήνοντάς μας πλούσια παρακαταθήκη.

Δικαίως ο Καμπανέλλης χαρακτηρίστηκε «πατριάρχης του ελληνικού θεάτρου». Η προσφορά του μετρά μισό αιώνα και πλέον, αφού το πρώτο του έργο παρουσιάστηκε το 1950 και το τριακοστό τον χειμώνα 2000-2001. Γι’ αυτήν την προσφορά του ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Κύπρου, της σχολής Καλών Τεχνών του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, της Θεατρολογικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών, εξελέγη παμψηφεί τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και τιμήθηκε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με την απονομή ανώτατου παρασήμου.

• Η φρίκη του στρατοπέδου

Ο Καμπανέλλης μπορεί να μην "γεύτηκε" το θεατρικό σανίδι ως ηθοποιός, αφού απορρίφθηκε στις εισαγωγικές εξετάσεις της δραματικής σχολής του «Θεάτρου Τέχνης», αυτό όμως ακριβώς το γεγονός αποτέλεσε και το έναυσμα για να γράψει σπουδαία θεατρικά -και όχι μόνο- έργα. 

Γεννήθηκε στη Νάξο το 1922. Το 1935 η οικογένειά του με τα εννιά παιδιά της ήρθε για μόνιμη εγκατάσταση στη Νίκαια της Αθήνας. Ο Καμπανέλλης αναγκάζεται να εργάζεται την ημέρα και το βράδυ να σπουδάζει σε μια τεχνική σχολή. Η δίψα του για μόρφωση ωστόσο ήταν μεγάλη. Την κάλυπτε νοικιάζοντας μεταχειρισμένα βιβλία από παλαιοβιβλιοπωλεία, με αποτέλεσμα στα 18 του χρόνια να είναι γνώστης ενός μεγάλου μέρους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. 

Το 1942 συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο και μεταφέρεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, όπου και κρατείται μέχρι τις 5 Μαΐου 1945. Απελευθερώνεται χάρη στις συμμαχικές δυνάμεις και, όταν επιστρέφει στην Ελλάδα, οι παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν (1945-1946) τον συναρπάζουν. «Εκεί ανακάλυψα τον εαυτό μου και τον προορισμό μου», έλεγε. Τότε άρχισε να γράφει.

• Θέατρο, σινεμά, τραγούδι

Τον ανακάλυψε ο Αδαμάντιος Λεμός και το πρώτο του θεατρικό έργο «Χορός πάνω στα στάχυα» παρουσιάστηκε το 1950 από τον θίασο Λεμού στο θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας. Ακολούθησαν και άλλα, πολλά εκ των οποίων έχουν γίνει κλασικά. «Η ηλικία της νύχτας», «Ο γορίλας και η Ορτανσία», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Βίβα Ασπασία», «Οδυσσέα γύρισε σπίτι», «Η αποικία των τιμωρημένων», «Ασπασία». 

Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν το αντιδικτατορικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο», το οποίο παρουσιάστηκε το 1973, στη διάρκεια της χούντας, από την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο. Ο Καμπανέλλης έγραψε στη συνέχεια πολλά ακόμη. «Το κουκί και το ρεβίθι», «Ο εχθρός λαός», «Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα», «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού», «Ο μπαμπάς ο πόλεμος», «Ο επικήδειος, «Ο αόρατος θίασος», «Ο δρόμος περνά από μέσα», «Γράμμα στον Ορέστη», «Ο δείπνος», «Πάροδος Θηβών», «Στη χώρα  Ίψεν», «Η τελευταία πράξη», «Μια συνάντηση κάπου αλλού», «Μια κωμωδία», «Οι δύσκολες νύχτες του κυρίου Θωμά», «Η αυλή των θαυμάτων», «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια». Αυτή η τελευταία έμελλε να στιγματίσει και την κινηματογραφική του πορεία, ως σενάριο για το σινεμά με την Μελίνα Μερκούρη στον κεντρικό ρόλο της «Στέλλας». Δικά του είναι ακόμα «Το ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου, «Η αρπαγή της Περσεφόνης» του Γρηγόρη Γρηγορίου και «Κορίτσια στον  Ήλιο» του Βασίλη Γεωργιάδη.  Έγραψε επίσης τους στίχους σε τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Γιάννη Σπανού και του Νίκου Μαμαγκάκη, αλλά και το βιβλίο «Μαουτχάουζεν» με τις αναμνήσεις από τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των ναζί. Ο Καμπανέλλης ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Τάνια Σαββοπούλου, η οποία μάλιστα έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες μέρες.

• Συλλυπητήριο ΥΠΠΟΤ

Σε ανακοίνωση της η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠΠΟΤ) εκφράζει τη βαθιά της θλίψη για το θάνατο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και αναφέρει: "Κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας της μεταπολεμικής γενιάς, διεθνής προσωπικότητα, έδωσε νέα πνοή στο ελληνικό θέατρο και καθόρισε το ύφος του, επηρεάζοντας ταυτόχρονα τη διεθνή θεατρική σκηνή. Η απώλειά του είναι μεγάλη όχι μόνο για τον ελληνικό πολιτισμό αλλά για όλο τον ελληνικό λαό που αγάπησε τα έργα του βαθιά. Τα αγάπησε επειδή εξιστόρησαν με μοναδική νηφαλιότητα αλλά και πίστη την πραγματική ζωή του Έλληνα, τις δυσκολίες και τις ευκαιρίες του". [ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: 30/03/2011]