Sunday, March 27, 2011

Η θανάσιμη μοναξιά του καλλιτέχνη

  • Επτά, Κυριακή 27 Μαρτίου 2011 ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ
Ο ΑΛΕΞΗΣ ΜΙΝΩΤΗΣ ήταν μόνος όταν τη νύχτα της 11ης προς τη 12η Νοεμβρίου 1990 χτυπήθηκε από το θάνατο. Η ομότεχνη σύζυγός του Κατίνα Παξινού είχε πεθάνει πριν από 17 χρόνια, το 1973.
Φώναξε, αλλά καθώς είχε κλειδώσει από μέσα, αυτοί που με κάποια καθυστέρηση τον άκουσαν, δεν ήταν σε θέση να τον βοηθήσουν. Κύλησε έτσι χρόνος πολύτιμος. Οταν κατάφεραν να μπουν, ήταν πλέον αργά, είχε περιπέσει σε κώμα - κατέληξε στο νοσοκομείο.

Βέβαια, ο μεγάλος θεατράνθρωπος είχε φτάσει σε ηλικία που τα περιθώρια της αντοχής ενός οργανισμού είναι περιορισμένα - ήταν 90 χρόνων. Υπήρχε όμως πιθανότητα το τέλος του να βραδύνει και, εν πάση περιπτώσει, να μην είναι τόσο οδυνηρό. Αλλωστε, παρά την ηλικία του ήταν δρων καλλιτέχνης. Τον προηγούμενο χειμώνα εμφανιζόταν στο Εθνικό Θέατρο με τη «Θυσία του Αβραάμ», σε δική του σκηνοθεσία και με πρωταγωνιστή τον ίδιο. «Ολόκληρη ζωή δουλεύεις άθελά σου για το θάνατο, που ακυρώνεις ξανά και ξανά με ζωντανές πράξεις», είχε γράψει.

Δεν είναι η μοναδική περίπτωση καλλιτέχνη που φεύγει από τη ζωή μ' αυτό τον τρόπο. Είναι κι άλλοι - και μάλιστα κάτω από χειρότερες συνθήκες. Οχι μόνο καλλιτέχνες αλλά και απλοί συνάνθρωποί μας. Αν στεκόμαστε στους καλλιτέχνες, είναι επειδή τους αναγνωρίζεται μια αυξημένη ευαισθησία που, μετουσιωμένη σε έργο, μας αφορά όλους.

Πριν από λίγες ημέρες πέθανε ο τραγουδοποιός Μανώλης Ρασούλης, για να βρεθεί στο διαμέρισμα, που έμενε μόνος, μέρες αργότερα. Και ήταν 66 χρόνων - νέος για τους καιρούς μας. «Να μου βάλουν στην ταφόπετρα, όταν τα τινάξω: "Εφυγε πλήρης ιδεών"», είχε ζητήσει σε συνέντευξή του, προτιμώντας το από το «πλήρης ημερών». Είναι όμως βέβαιο ότι δεν θα ήθελε ένα τέλος σαν αυτό που του έλαχε.

Τρία χρόνια πριν, το 2008, είχε φύγει από τη ζωή, κάτω από πιο επώδυνες συνθήκες, ο τραγουδιστής Γιώργος Ζωγράφος - στα 72 του. Είναι ο τραγουδιστής που είχε συνδέσει τη ζωή και τη φωνή του με τις μπουάτ της Πλάκας και τα πιο αντιπροσωπευτικά τραγούδια του λεγόμενου Νέου Κύματος, που ακούγονται ακόμα. Τα τελευταία όμως χρόνια είχε αποσυρθεί, περιμένοντας μια τιμητική σύνταξη, που δεν του δόθηκε. Το πτώμα του βρέθηκε 15 ημέρες αργότερα.

Στα «αζήτητα» και η Κατερίνα Γώγου, που βρέθηκε κι αυτή μέρες αργότερα, σ' ένα άθλιο διαμέρισμα, μόνη και απροστάτευτη, στα 53 της. Ηθοποιός σε δεύτερους αλλά χαρακτηριστικούς ρόλους σε θέατρο και ταινίες, που παίζονται και ξαναπαίζονται από την τηλεόραση, διακρίθηκε επίσης και ως ποιήτρια με βιβλία που διαβάστηκαν και αγαπήθηκαν πολύ, ειδικότερα από νέους του λεγόμενου περιθωρίου και του αντιεξουσιαστικού χώρου. Ταλαιπωρημένη από παιδί, πέρασε τα βιώματά της και στα ποιήματά της: 

«Πάρε με ΣΟΥΠΕΡΜΑΝ μου / η εν πολλαίς αμαρτίαις / περιπεσούσα γυνή / προσπίπτω / στα φοβερά μπούτια σου / πάρε με απ' το γήινο κόσμο!» γράφει στη συλλογή της «Ιδιώνυμο».
Η Σαπφώ Νοταρά, η σπουδαία καρατερίστα με τη χαρακτηριστική βραχνή φωνή και τις κινηματογραφικές ατάκες, που έχουν μείνει, πέθανε το 1985 στα 78 της σ' ένα διαμερισματάκι. Και καθώς η ίδια ήταν ανέστια και πένης, το πλήρωνε ανώνυμος θαυμαστής της. Η τελευταία της εμφάνιση ήταν θεατρική, η «Πορνογραφία» του Μάνου Χατζιδάκι. Βρέθηκε έπειτα από δυο ημέρες, όταν γνωστοί της από τη γύρω περιοχή την αναζήτησαν.

Καθισμένος στην πολυθρόνα του σπιτιού του, με μια έκφραση απορίας και έκπληξης στα μάτια, βρέθηκε το 1984, στα 72 του, ο ηθοποιός Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, που ζούσε κι αυτός μόνος. Ποιος λέει ότι δεν θα ζούσε περισσότερο, αν είχε κάποιον να του συμπαρασταθεί; Είναι από τους ηθοποιούς που βλέπουμε και ξαναβλέπουμε στις ταινίες που έπαιζε, σε ρόλους συνήθως ενός συμπαθέστατου και αξιαγάπητου γκρινιάρη, που σκόρπιζε την ευφορία.

Στην ίδια μοίρα ανήκουν, όπως προαναφέρθηκε, και απλοί συνάνθρωποί μας. Η μοίρα όμως ενός καλλιτέχνη, και μάλιστα αυτού που ζει μόνος, είναι οδυνηρή, ιδιαίτερα όταν περάσει στα αζήτητα - όταν χάσει την επαφή του με το κοινό και με όλα όσα τον συντηρούσαν. Και υπάρχουν περιπτώσεις που μόνο όταν φύγει απ' τη ζωή γίνεται γνωστό ότι ζούσε.

Βέβαια, η μοναξιά του ανθρώπου της τέχνης, σε πολλές περιπτώσεις, είναι συνειδητή επιλογή, ώστε να είναι θέση να αποδώσει απερίσπαστος από οικογενειακές έγνοιες. Ομως, σίγουρα, άλλο η μοναξιά που επιλέγεις κι άλλο η μοναξιά που σ' επιλέγει για να σε αφανίσει.

No comments: