Αυλαία για τον "πατριάρχη"

 

Η ΑΥΓΗ: 30/03/2011
Ένα κεφάλαιο της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, ένα από τα σημαντικότερα, έκλεισε χθες με τον θάνατο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, του σημαντικότερου μεταπολεμικού Έλληνα δραματουργού. Ο 89χρονος δημιουργός έχασε χθες τη μάχη για τη ζωή -έπασχε από νεφρική ανεπάρκεια- στη μονάδα εντατικής θεραπείας μεγάλου θεραπευτηρίου εδώ και δύο μήνες.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είχε γεννηθεί στη Νάξο στις 3 Δεκεμβρίου του 1922, ενώ το 1934 η οικογένειά του, λόγω οικονομικών προβλημάτων, έρχεται στην Αθήνα και εγκαθίσταται στη Νίκαια. Ο ίδιος αναγκάζεται να εργάζεται την ημέρα και να σπουδάζει σε νυχτερινή τεχνική σχολή. Στην περίοδο της Κατοχής εντάχθηκε στις γραμμές της Αντίστασης, με αποτέλεσμα να συλληφθεί στα 1943 και να οδηγηθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν, απ' όπου απελευθερώθηκε τον Μάιο του 1945, εμπειρία που αργότερα, το 1966, αποτυπώθηκε στο βιβλίο-μαρτυρία που έχει ως τίτλο του το όνομα του στρατοπέδου.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, τον χειμώνα του 1945-46, η γνωριμία του με τις παραστάσεις του Κάρολου Κουν στο Θέατρο Τέχνης τού ανοίγει έναν ολότελα καινούργιο κόσμο: «Εκεί ανακάλυψα τον εαυτό μου και τον προορισμό μου», έλεγε ο ίδιος. Επηρεασμένος από αυτή του την εμπειρία, στρέφεται προς το θέατρο και αφοσιώνεται στο γράψιμο, μέχρι που, το 1950, τον ανακαλύπτει ο Αδαμάντιος Λεμός, ο οποίος την πρώτη μεταπολεμική περίοδο είχε στραφεί στην ανάδειξη των νέων θεατρικών δυνάμεων που είχαν ξεπηδήσει μέσα από το καμίνι της Κατοχής. Έτσι, το καλοκαίρι του 1950, παρουσιάζεται στο θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας το πρώτο έργο του, ο Χορός πάνω στα στάχυα.

Θα ακολουθήσει, πέντε χρόνια αργότερα, η Έβδομη μέρα της δημιουργίας, που θα παιχτεί από τη Β' Σκηνή του Εθνικού, και τα μονόπρακτα Αυτός και το παντελόνι του και Κρυφή ζωή, που θα παρουσιάσει το 1957 ο Β. Διαμαντόπουλος. Την επόμενη θεατρική σεζόν (1957-58) ο Κ. Κουν ανεβάζει στο Θέατρο Τέχνης το έργο που επρόκειτο να καθιερώσει τον Καμπανέλλη και να του προσδώσει δικαίως τον τίτλο του «πατριάρχη» του μεταπολεμικού ελληνικού θεάτρου: Η αυλή των θαυμάτων. Σε αυτό συμπυκνώνονται όλα τα στοιχεία του έργου του.

Μέχρι το πραξικόπημα των συνταγματαρχών θα δώσει μερικά από τα σημαντικότερα έργα του (όπως την Ηλικία της νύχτας ή το Παραμύθι χωρίς όνομα), ενώ μόνο μετά την άρση της προληπτικής λογοκρισίας θα παρουσιαστεί η Αποικία των τιμωρημένων από το Πειραματικό Θέατρο της Μ. Ριάλδη, την περίοδο 1970-71.

Τα έργα της περιόδου που ακολουθεί, μέχρι την πτώση της χούντας, χαρακτηρίζουν το υποδόριο χιούμορ και η υπόγεια καταγγελία, που όμως γίνεται άμεσα αντιληπτή από το κοινό, το οποίο κατακλύζει τις σκηνές όπου παίζονται, με τολμηρότερο το Μεγάλο μας τσίρκο, που όχι μόνο παιζόταν παρουσία της αστυνομίας, αλλά και οδήγησε τους συντελεστές του (Τζ. Καρέζη, Κ. Καζάκος) στη σύλληψη.

Μετά τη μεταπολίτευση, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης θα συνεχίσει τη δημιουργική του πορεία, με έργα περισσότερο ώριμα, εσωτερικά, σε έναν διαρκή διάλογο με την αρχαία τραγωδία.

Παράλληλα με τη δουλειά του στο θέατρο, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έγραψε τα σενάρια για μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του «παλαιού» ελληνικού κινηματογράφου, όπως τη Στέλλα του Μ. Κακογιάννη ή τον Δράκο του Ν. Κούνδουρου, ενώ μαζί με τον αδελφό του Γιώργο σκηνοθέτησε τη σπονδυλωτή ταινία Το κανόνι και τ' αηδόνι.

Ασχολήθηκε επίσης με τη δημοσιογραφία, στις εφημερίδες Ελευθερία (1963-65), Ανένδοτος (1965-66) και από το 1975 στα Νέα. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η κηδεία του Ιάκωβου Καμπανέλλη θα γίνει το μεσημέρι της Πέμπτης από το νεκροταφείο του Κόκκινου Μύλου.

• Αλέξης Τσίπρας: Ο θάνατός του αφήνει μεγάλο κενό

«Με μεγάλη λύπη αποχαιρετούμε από τη ζωή έναν σπουδαίο άνθρωπο. Τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. Τον αγωνιστή που πλήρωσε τη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση με τον εγκλεισμό του στο φασιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, το Μαουτχάουζεν. Τον δημιουργό που με την πένα του ύμνησε τη ζωή, τον έρωτα και την ελπίδα, ακριβώς εκεί, στην καρδιά του θανάτου, στους θαλάμους των αερίων, στη σκάλα, στο πολυβολείο. Τον θεατρικό συγγραφέα που πλούτισε την ελληνική θεατρική σκηνή» ανέφερε ο πρόεδρος του Συνασπισμού, Αλέξης Τσίπρας.

«Σε μία εποχή που οι αξίες οπισθοχωρούν, ο θάνατος του Ιάκωβου Καμπανέλλη δημιουργεί στην ελληνική ζωή ένα μεγάλο κενό» ανέφερε ο Αλ. Τσίπρας, εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του στους συγγενείς τους, σε «όλους και όλες που τον αγάπησαν πολύ».