ΧΑΙΝΕΡ ΜΙΛΕΡ «ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ»

Η ηδονή της οδύνης

Η Μαρτέιγ και ο Βαλμόν. Μια γυναίκα κι ένας άντρας, επιζήσαντες σ' έναν κόσμο που χάθηκε. Είναι ζευγάρι αλλά και κουαρτέτο, αφού αλλάζουν συνεχώς φύλα. Ενα θεατρικό παιχνίδι, μια επικίνδυνη σχέση κι όποιος αντέξει. Το έργο του Χάινερ Μίλερ «Κουαρτέτο» παρουσιάζεται από μεθαύριο μέχρι την Κυριακή στο Σχολείον σε σκηνοθεσία της Αυστριακής Ρενάτε Τζετ, με πρωταγωνιστές τους Μπέτυ Αρβανίτη, Χρήστο Στέργιογλου.

Βασισμένο στο επιστολογραφικό μυθιστόρημα του Λακλό «Επικίνδυνες σχέσεις», το «Κουαρτέτο» είναι ποιητικό «μανιφέστο», ανοιχτό σε μια πρωτόγνωρη «θέα» των ηρώων του: σαν να κοιτάζει κανείς τον ίδιο τον οργανισμό τους, το εσωτερικό των σωμάτων, τις δαιδαλώδεις διαδρομές του μυαλού τους. Η Μαρτέιγ και ο Βαλμόν ως σύμβολα σαγήνης, λαγνείας, αέναης ερωτικής ίντριγκας και αποπλάνησης, πένθους και παρακμής, αλλάζουν συνεχώς ρόλους και χρόνους. Ισως τους βλέπουμε λίγο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, ίσως μετά τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μιλούν ως ανατόμοι της ψυχής και της ζωής. Για να αισθανθούν πρέπει να πληγώνουν. Αν πάψουν, το παιχνίδι τελειώνει. Γι' αυτό αφήνονται κυνικά σε ό,τι προκαλεί τις αισθήσεις τους: στο σώμα, τον έρωτα, το χρόνο που χάνεται, την απιστία, την οδύνη και την ηδονή. Η ψυχρότητα ανάμεσά τους είναι κοφτερή.

Το «Κουαρτέτο» θεωρείται πρόκληση για σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Μέχρι σήμερα έχει ανέβει από σημαντικούς δημιουργούς (πέρσι στο Φεστιβάλ με την Ιζαμπέλ Ιπέρ σε σκηνοθεσία Μπ. Γουίλσον) και ο καθένας επιχειρεί τη δική του ανάγνωση. Η Ρ. Τζετ ζήτησε από τους ηθοποιούς να παίξουν με υλικό που θα ανιχνεύσουν στα βιώματά τους.

«Η Ρενάτε έχει μέθοδο», λέει η Μπ. Αρβανίτη. «Δεν πάσχει από "σκηνοθετίτιδα", ξέρει πού μας οδηγεί. Πρέπει να ανασύρεις υλικό από τον βαθύτερο εαυτό σου, να το κατανοήσεις και να το σωματοποιήσεις. Το έργο είναι βαθιά φιλοσοφικό και υψηλής ποίησης, ενώ συγχρόνως διατρέχεται από ένα κυνικό χιούμορ».

Το σκηνικό (Ρ. Rinnert) ένα είδος πασαρέλας (θα προβληθούν και βίντεο) με μοναδικό σκηνικό αντικείμενο ένα ποτήρι κρασί. Ο Χρήστος Στέργιογλου φορά ένα άσπρο κοστούμι και η Μπέτυ Αρβανίτη ένα μαύρο φόρεμα.

«Η παράσταση έχει φόρμα χωρίς να στερεί την ελευθερία αυτοσχεδιασμών», τονίζει η ίδια. «Στην αρχή σκεφτήκαμε την ακινησία. Κάναμε ειδικές ασκήσεις αυτοσυγκέντρωσης με τη χορογράφο Μ. Lissy. Κι ενώ αρχικά δεν ήμουν σίγουρη για τη χρησιμότητά τους, ανακάλυψα ότι μας έκανε πολύ καλό».

Η αλήθεια και το ψέμα μπερδεύονται όπως και τα φύλα των ηρώων. Κάθε φράση ακούγεται από φιλοσοφικά καίρια μέχρι ποιητικά βλάσφημη. Ο Μίλερ χρησιμοποιεί ακόμα και εδάφια της Βίβλου παραφρασμένα έτσι που να καλούν τον «πιστό» να παραδοθεί στο κάλεσμα των ηδονών.

«Η γυναίκα μοιάζει να κερδίζει», λέει η Μπ. Αρβανίτη. «Αυτή κουβαλά τη ζωή, γεννά, επιζεί. Τελικά ο άντρας, όσο κι αν μπορεί να πληγώνει, είναι πιο αθώος, πιο αδύναμος. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η γλώσσα του Βαλμόν λύνεται μόνον όταν χρησιμοποιεί τη γυναικεία φύση του. Πληγώνουμε τόσο ο ένας τον άλλον πάνω στη σκηνή που, αν δεν είχαμε τέτοια σχέση, δεν ξέρω πόσο θ' αντέχαμε το γδάρσιμο μέχρις το κόκαλο. Το "Κουαρτέτο" δεν παίζεται από νέους ηθοποιούς. Απαιτεί βιώματα, τη φθορά του χρόνου, ωριμότητα ακόμα και σοφία που... ελπίζω να διαθέτουμε».

[ΕΦΗ ΜΑΡΙΝΟΥ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / 7, 13/07/2008]