Από την παράσταση «Του Κουτρούλη ο γάμος» με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Μαυρόπουλο, Παύλο Ορκόπουλο, Παύλο Χαϊκάλη
Το έργο του Αλέξανδρου Ραγκαβή «Του Κουτρούλη ο γάμος» είναι μια αριστοφανικότατη πολιτική σάτιρα που σπάει κόκαλα
Σκέπτομαι πως αν ο Ραγκαβής, ο Άγγελος Βλάχος, ο Σπυρίδων Βασιλειάδης, οι Σούτσοι, οι Ρίζοι και οι Νερουλοί είχαν γράψει θέατρο στην καθομιλουμένη και αργότερα ο Βερναρδάκης, αν δεν είχαν παγιδευτεί στη γλωσσική παγίδα του ιδεολογήματος της επιστροφής στην ένδοξη κλασική περίοδο της Αττικής λογοτεχνίας, το θέατρό μας θα είχε λάβει άλλη στροφή. Θα είχε π.χ. καταφύγει στα έργα της Κρητικής Αναγέννησης, ποιητικά και με γλώσσα φορτισμένη από τη λαϊκή γλωσσική φαντασία και ευγλωττία. Αν οι μεταφράσεις από το ξένο θέατρο γίνονταν με τον κώδικα των κρητικών κειμένων που αντλούσαν κύρος από τη δραματουργική παράδοση της Αναγέννησης, θα είχαμε Μολιέρο, Γκολντόνι, Σαίξπηρ στο ιδίωμα της «Ερωφίλης», του «Κατσούρμπου», του «Φορτουνάτου» και αντί του λαϊκίστικου και ποιμενικού δεκαπεντασύλλαβου των δραματικών ειδυλλίων, θα είχαμε τη ζουμερή γλώσσα και τους ρυθμούς της «Βοσκοπούλας» και της «Πανώριας». Δυστυχώς, η επαναστατική πρόταση του Κωνσταντίνου Οικονόμου εξ Οικονόμων με τη διασκευή του «Φιλάργυρου» του Μολιέρου στη σμυρναίικη διάλεκτο δεν εισακούστηκε και όσοι την ακολούθησαν, ο Χουρμούζης, ο Καρύδης κ.τ.λ. διώχθηκαν, εξανδραποδίστηκαν, για να αξιοποιηθούν τα έργα τους εκατόν πενήντα χρόνια μετά! Αν ο Ραγκαβής και ο Σκυλίτζης, αντί να μεταφράζουν Μολιέρο στην αρχαΐζουσα ενώ μετατόπιζαν την υπόθεση στην Αθήνα του 1850 (ο «Μισάνθρωπος» π.χ. αναφέρεται στον Μπέη της Αθήνας!), μετέφραζαν στη γλώσσα και στα ιδιόλεκτα που επέλεγε ο Χουρμούζης στον «Χαρτοπαίχτη», θα είχαμε σήμερα ένα βάθος θεατρικής παράδοσης πάνω από έναν αιώνα. Ο Ραγκαβής υπήρξε ο πρώτος ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου με βιβλίο που έγραψε απευθείας στα γαλλικά! Όπως τόσοι και τόσοι σημαντικοί άνθρωποι του καιρού του παγιδεύτηκε στο αίτημα, ρομαντικό και αρκούντως ουτοπικό, της επιστροφής μέσω της γλώσσας στα αρχαία ακμαία κείμενα, παραβλέποντας και τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή και την κρητική και την επτανησιακή παραγωγή. Γνώστης όσο λίγοι της αρχαίας λογοτεχνίας, της γλώσσας, της μετρικής και της θεματογραφίας, επέλεξε να γράψει έργα για το θέατρο μιμούμενος τη μορφή ακόμη και τα μετρικά συστήματα των αρχαίων δραματουργών. Το πολιτικό του αριστούργημα «Του Κουτρούλη ο γάμος» είναι μια δουλική μίμηση της αριστοφανικής μορφολογίας, δομής και δραματουργικής λογικής. Στην Παράβαση μάλιστα, όταν τύπωσε το έργο του είχε υποσελιδίως μετρική ανάλυση, όπου έδειχνε πως το χορικό του είχε ακολουθήσει όχι μόνο τη δομή και τα μετρικά συστήματα αλλά και την αντίστοιχη της προσωδίας τονική στιχοποιία των «Ιππέων»! Ένας τεράστιος μόχθος για το τίποτα. Κι όμως, το έργο του αυτό είναι μια αριστοφανικότατη πολιτική σάτιρα που σπάει κόκαλα. Ένας ανθρωπάκος (σαν τον Δικαιόπολι, τον Τρυγαίο, τον Φιλοκλέωνα), ο Κουτρούλης, ράπτης ματσωμένος από την εμπορικότατη Σύρα έρχεται με τα μπικικίνια του να παντρευτεί και επιλέγει μια ανερχόμενη μικροαστή (κόρη ξενοδόχου), με πιάνο και γαλλικά και μόρφωση ρομαντικών μυθιστορημάτων (κάτι σαν την «Κόρη του Παντοπώλου» του Βλάχου, αλλά νεώτερης από εκείνην κοπής κατά 20 χρόνια). Εκείνη κατά τα ρομάντσα της εποχής ερωτευμένη με νεαρόν ευειδή αλλά απένταρο, για να τον ξεφορτωθεί απαιτεί να εγκαταλείψει το ραφείο και να γίνει υπουργός! Από εδώ και πέρα ο Ραγκαβής, ακολουθώντας τα χνάρια του Αριστοφάνη, καλπάζει και χώνει βαθιά το νυστέρι του στα πολιτικά πράγματα της εποχής του (και της εποχής μας, φευ!). Πληρώνει δημοσιογράφους, δωροδοκεί φορείς επικοινωνίας, εκμεταλλεύεται τις «ζυμώσεις» των ανά την επικράτειαν καφενέδων και μπαίνει στο παιχνίδι των πολιτικών δελφίνων! Έως την τελική καταστροφή. Τότε όμως έχουν αποκαλυφθεί η εγγενής στο κράτος μας διαπλοκή, διαφθορά, οι επεμβάσεις των ξένων πρεσβειών και οι καιροσκόποι, οι ρουφιάνοι, οι κερδοσκόποι. Τα αφελή και αχόρταγα για μεγαλεία κοριτσόπουλα και ένα πολιτικό σύστημα σαθρό, διάτρητο, έρμαιο των συμφερόντων, της άγνοιας και της αρπαχτής. Ο Ευαγγελάτος είχε ανεβάσει, όπως και παλαιότερα ο Ιορδάνης Μαρίνος, το έργο στο πρωτότυπο. Για λίγο, ενημερωμένο κοινό. Χωρίς να αγνοώ πως χάνοντας τη γλώσσα του δεν χάνει κάτι από το ενδιάθετο χιούμορ της καθαρεύουσας, αν θέλουμε αυτό το θαυμάσιο πολιτικό κείμενο να φθάσει στο μεγάλο κοινό, πρέπει να διασκευαστεί και να απλοποιηθεί η γλώσσα του. Δύσκολο εγχείρημα, αν ο διασκευαστής λειτουργήσει ως χα σάπης. Ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι που αγαπάνε και την παράδοση και γνωρίζουν τις αναλογίες και διαθέτουν ένα επαγγελματικό εργαλείο, γνώση δηλαδή των κανόνων της σκηνικής αποτελεσματικότητας, χωρίς αλαζονεία που ταπεινώνει τον συγγραφέα του πρωτότυπου. Ο Γιάννης Καλαντζόπουλος κλήθηκε από τη «Θεατρική Διαδρομή» να διασκευάσει με σεβασμό το αριστούργημα του Ραγκαβή. Και χτύπησε διάνα. Ο Καλαντζόπουλος έχει τεράστια πείρα διασκευών, πιστεύει στην αξία της φόρμας και στην αλήθεια ενός κειμένου. Διασκεύασε τον «Γάμο του Κουτρούλη» με κριτήρια και γνώμονα τους κανόνες που έθεσε ο Κωνσταντίνος Οικονόμου εξ Οικονόμων. Τον ενοφθάλμισε σε μια γλώσσα όχι ακριβώς σύγχρονη, αλλά με πατίνα και έγραψε εξαίσιους σατιρικότατους στίχους για μικρά χορικά σύνολα, αντικαθιστώντας κάτι που σήμερα είναι ακατανόητο και φαντάζει ανιστόρητο (ενώ ήταν πολιτική πραγματικότητα). Ο χορός του Ραγκαβή ήταν φοιτητές της εποχής που κρατούσαν στέκες μπιλιάρδου και καταφέρονταν τολμηρά εναντίον των τριών πολιτικών κομμάτων που θρασύτατα ονομάζονταν «Αγγλικό», «Γαλλικό», Ρωσικό»! Οι λίγες, κατά τη νόμιμη συνήθεια της κωμωδίας, προσθήκες με αναφορές στο σήμερα ήταν και μετρημένες και εύστοχες. Ο Καλαντζόπουλος σκηνοθέτησε την κωμωδία με οίστρο, μέτρο και ευφορία. Είχε δύο σημαντικούς συνεργάτες: την Άννα Μαχαιριανάκη στα σκηνικά και στα εξαίσια κοστούμια και τον πάντα εύφορο και μελωδικό Βασίλη Δημητρίου στη μουσική. Έτσι ώστε το έργο χωρίς να προδοθεί από αριστοφανικής καταγωγής, έγινε σύμφωνο με τα άλλα δάνεια της εποχής, κωμωδία μετ΄ ασμάτων. Η χορογραφία της Κατερίνας Ανδριοπούλου αξιοποίησε τους ρυθμούς του Δημητρίου και οι φωτισμοί του Χλίβα ήταν πρόσφοροι.
No comments:
Post a Comment