Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ φωτ.: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / 7, 20/07/2008
Αλβανίδες πρόσφυγες πλημμυρίζουν αύριο το θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη». Θα παίξουν στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη που παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο της Αλβανίας σε μετάφραση Ρομέο Τσολάκου (μετάφραση υπέρτιτλων Κ.Χ.-Μύρη) σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Πώς βρέθηκε ο έλληνας σκηνοθέτης στα Τίρανα; Με την παρότρυνση του ελληνοαλβανού ηθοποιού Λαέρτη Βασιλείου, ο οποίος ανέλαβε όλες τις συνεννοήσεις, την εκτέλεση της παραγωγής, κρατώντας συγχρόνως το καθήκον του βοηθού σκηνοθέτη και του μεταφραστή.
Αλβανίδες πρόσφυγες πλημμυρίζουν αύριο το θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη». Θα παίξουν στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη που παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο της Αλβανίας σε μετάφραση Ρομέο Τσολάκου (μετάφραση υπέρτιτλων Κ.Χ.-Μύρη) σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Πώς βρέθηκε ο έλληνας σκηνοθέτης στα Τίρανα; Με την παρότρυνση του ελληνοαλβανού ηθοποιού Λαέρτη Βασιλείου, ο οποίος ανέλαβε όλες τις συνεννοήσεις, την εκτέλεση της παραγωγής, κρατώντας συγχρόνως το καθήκον του βοηθού σκηνοθέτη και του μεταφραστή.
Το αλβανικό Κολωνάκι
Περιοχές που θυμίζουν Ψυρρή ή Κολωνάκι ανθίζουν στο παλιό «μπλόκου» των Τιράνων. Ετσι ονομαζόταν ένα σύνολο οικοδομικών τετραγώνων όπου στο παλιό καθεστώς ζούσαν μόνο στελέχη του κόμματος. Η πρόσβαση ήταν απαγορευμένη στους πολίτες. Κι επειδή η εκδίκηση είναι πιάτο που τρώγεται κρύο, σήμερα τα ιερά και τα όσια του κομμουνιστικού παραδείσου έχουν παραδοθεί στην «ακολασία»: οι κομματικές βίλες έγιναν μπαρ και σκυλάδικα... Αλλά τα «μπλόκου»... μπλοκάρουν ξανά τους Αλβανούς, αφού η πρόσβαση δεν αφορά όλους: ποτά και μισθοί δεν συναντιούνται συχνά στον προϋπολογισμό των Αλβανών. Η μπίρα είναι το ποτό που καταναλώνεται ευρέως. Κοστίζει τρία ευρώ, όταν ο μισθός είναι 120 ευρώ. Κι όμως, τα μπαράκια γεμίζουν. Στα πεζοδρόμια κάποιοι ρακοσυλλέκτες φορτώνουν το ποδήλατο με ό,τι χρήσιμο βρουν στα σκουπίδια. Στους παράπλευρους δρόμους του κέντρου ξεπροβάλλουν γειτονιές απ' τα παλιά: χαμόσπιτα με το νοικοκυριό στο πεζοδρόμιο. Στη λεωφόρο Ηρώων μια άσπρη λιμουζίνα, λουλουδιασμένη και φορτωμένη σαμπάνιες, έτοιμη να επιβιβάσει τυχόν νεόνυμφους...Βρεθήκαμε στα Τίρανα καταμεσής των αγώνων του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου. Κάθε δημόσιος χώρος, από καφενεδάκι μέχρι ξενοδοχείο, διέθετε μία ή δύο γιγαντοοθόνες. «Αυτή η μανία δεν συναντάται σ' άλλη χώρα», μας λένε. Τα τραπέζια ήταν όλα γεμάτα με οικογένειες που παρακολουθούσαν τους αγώνες από το ιταλικό κανάλι. Ακόμα και στον προαύλιο χώρο της Ακαδημίας Τεχνών είχε στηθεί υπαίθριο θέατρο με γιγαντοοθόνη.Το σπίτι του Εμβέρ Χότζα σε κάποιο πεζόδρομο, δεν άλλαξε χρήση. Είναι κλειστό και κατά περιόδους φιλοξενεί επισκέπτες ξένων κρατών. Οσο για τον τάφο του, που είχε δώσει εντολή να χτιστεί σαν πυραμίδα, δεν ευτύχησε να κατοικηθεί. Το μαυσωλείο μετατράπηκε στην ντιστοτέκ... «Μούμια», αλλά η μούμια του Χότζα, μέσα στην αναμπουμπούλα της ανατροπής του καθεστώτος, χάθηκε!Ο τζόγος έχει δυναμικό παρόν. Φωτεινές επιγραφές σε καλωσορίζουν σε ηλεκτρονικά και ρουλέτες. Εξω από το ναό του τζόγου υπαίθριοι πωλητές απλώνουν μια μικρή πραμάτεια πάνω σε καφάσια: φρούτα, τσιγάρα, χαρτομάντιλα ή αναπτήρες.«Οι Αγγελοι της κόλασης» στα Τίρανα έχουν το στέκι τους. Το «Steelwings» είναι ένα ιδιαίτερο μπαρ για μηχανόβιους. Παρκάρουν τα τσόπερ τους και πίνουν το ποτό τους μέσα κι έξω απ' το μαγαζί. Σιγά μην έλειπε και το σκυλάδικο.... Το «Zoom» είναι ίδιο κι απαράλλαχτο με τα ελληνικά, κυρίως τα παλιά της Εθνικής. Με πορτιέρηδες απέξω και μέσα κομπλέ: μεγάλη πίστα, λέιζερ, λουλουδού, χορεύτριες, αλβανικά τραγούδια με πρώτα αλβανικά ονόματα. Μετά τις 2 μ.μ. αρχίζει το... ελληνικό πρόγραμμα: ζεϊμπέκικα, τσιφτετέλια, παλιά και καινούρια άσματα. Μέχρι και το «Παντρεμένοι κι οι δυο». Κορίτσια, με... ελαφρά ενδυμασία χορεύουν αισθησιακά πάνω στα τραπέζια. Εξω από το μαγαζί οι Καγιέν και οι Μερσεντές παρκαρισμένες στην πρώτη σειρά. Πάντως, αρχή του μαγαζιού είναι η προστασία των πελατών: η φωτογράφιση απαγορεύεται.Καντίνες για τους ξενύχτηδες έχουν προβλεφθεί στα σωστά σημεία: σάντουιτς και σουβλάκι. Σα να βρίσκεσαι στην πλατεία Μαβίλη ή την Ιερά Οδό. Αλλά και φαστ φουντ είναι διάσπαρτα παντού: τα «Kolonat». Ενα σύνθημα στους τοίχους τραβάει την προσοχή μας: το «Welcome to Saligrad» κοροϊδεύει τον Σαλί Μπερίσα και το Στάλινγκραντ γεφυρώνοντας εποχές και ιδεολογίες...Μπορεί οι Αλβανοί να μην είναι πιστοί μουσουλμάνοι, -όταν ακούγεται η φωνή του Χότζα αδιαφορούν αντί να γονατίζουν στο χαλάκι τους και να προσεύχονται-, εμάς όμως τα ντεσιμπέλ της ηχογραφημένης δέησης, από το παρακείμενο στο ξενοδοχείο τζαμί, μας ξυπνούσε σταθερά στις 4 το πρωί...«Αν χαθείτε, φωνάξτε δυνατά και σίγουρα κάποιος θα σας απαντήσει ελληνικά», μας είχαν συμβουλεύσει. Κάμποσες φορές χαθήκαμε και, πράγματι, η συμβουλή αποδείχτηκε χρήσιμη. Οι περισσότεροι είχαν κάνει τα χιλιόμετρά τους στην Ελλάδα είτε ταξιδεύοντας... με τα πόδια είτε δουλεύοντας. Το γκαρσόνι πάντως στο εστιατόριο μιλούσε ελληνικά... Πίσω από το Εθνικό Θέατρο υπάρχει το «Νοέλ», η ταβέρνα της Μάγιας και του Μίρι, το καλλιτεχνικό στέκι των Τιράνων. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι από φωτογραφίες παραστάσεων, πορτρέτα καλλιτεχνών και εικαστικά αντικείμενα. Εκεί μαζεύονται οι ηθοποιοί μετά την πρόβα και τρώνε φαγητά που έχουν ήδη παραγγείλει στη Μάγια, η οποία μιλάει μια χαρά ελληνικά, η κουζίνα της μάλιστα είναι εφοδιασμένη με ελληνικό ελαιόλαδο και φέτα... Εκεί συναντήσαμε τρία από τα κορίτσια του χορού των «Τρωάδων», δροσερά και μ' όλη τη λαχτάρα να προχωρήσουν στο θέατρο: τη Μόνικα, την Αντελίνα και τη Λόρη. Η Μόνικα είναι μόνιμη ηθοποιός στο Εθνικό, ενώ οι άλλες δύο συνεργάζονται τώρα στις «Τρωάδες». Ομως, με τη δική τους ομάδα, έχουν ήδη παρουσιάσει παραστάσεις σύγχρονων έργων σε χώρους εναλλακτικούς. Εχουν δουλέψει ως ηθοποιοί στην Ιταλία, αλλά η επιθυμία τους είναι να κάνουν κάτι στη χώρα τους. «Ομως δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση, ούτε χορηγία. Εμείς πρέπει ν' αναλάβουμε την παραγωγή, να βρούμε το χώρο και ό,τι χρειαστεί. Το εισιτήριο είναι μόνο δύο ευρώ κι αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να επενδύουμε στο ταμείο. Η οικογένεια, όσο αντέχει, μας στηρίζει οικονομικά».Θα ήθελαν πολύ να ταξιδέψουν, να ενημερωθούν. Κι όμως, γνωρίζουν τις τάσεις που επικρατούν στο σύγχρονο θέατρο στην Ευρώπη μέσω του Ιντερνετ και ξενόγλωσσων βιβλίων.Ο Λαέρτης Μαλκότσης έχει διδάξει τη χορογραφία στον 16μελή χορό των «Τρωάδων», ενώ ο Αγγελος Μέντης ετοίμασε απλά, σύγχρονα ρούχα. Η μουσική (Αλκέτ Ζαίμη) βασίζεται στα παραδοσιακά πολυφωνικά της Αλβανίας, ενώ το σκηνικό παραπέμπει σ' ένα κατεστραμμένο ναό όπου οι έλληνες αρχηγοί έχουν συγκεντρώσει τις σκλάβες Τρωαδίτισσες.Τους ρόλους κρατούν μεγάλοι ηθοποιοί του Εθνικού Θεάτρου της Αλβανίας: Μαργκαρίτα Τζέπα (Εκάβη), Ραϊμόντα Μπούλκου (Ελένη), Λίζα Τζουβάνι (Ανδρομάχη), Εμα Αντρέα (Κασσάνδρα), Γκουλιέλμ Ραντόγια (Ποσειδών), Νεριτάν Λίτσαϊ (Ταλθύβιος), Ενέιντα Τζελίλι (Αθηνά). Ολοι τους έχουν υπογράψει εξάμηνα συμβόλαια, αμοιβής 1.200 ευρώ για όλο το διάστημα... Εκπαιδευμένοι στο ρεαλιστικό θέατρο και τον απόηχο της Σχολής Στανισλάφσκι, αναζητούν νέες φόρμες και υποκριτικές. Κάποιοι όπως η Εμα Αντρέα ταξιδεύουν, συναλλάσσονται με ξένους δημιουργούς. Στο αλβανικό θέατρο όμως, για να μιλάμε και με ορολογία σοσιαλιστική, η κατάσταση είναι «δύο βήματα μπρος, ένα πίσω»...
Χάνεται ο ενθουσιασμός
Στο Εθνικό εργάζονται 35 ηθοποιοί, 35 τεχνικοί και διοικητικοί υπάλληλοι. Στα 65 χρόνια ανελλιπούς λειτουργίας του έχει ανεβάσει κλασικούς και σύγχρονους συγγραφείς, ποτέ όμως αρχαία τραγωδία.«Το να κάνεις θέατρο είναι ηρωισμός», λέει ο 38χρονος Αρμπέν Ντερχέμι που ερμηνεύει τον Μενέλαο στις «Τρωάδες». «Το μεγάλο πρόβλημα για τους αλβανούς ηθοποιούς είναι η ύπαρξη ενός μόνο θεάτρου, του Εθνικού. Κάθε χρόνο αποφοιτούν από την Ακαδημία Τεχνών 12 ηθοποιοί και 12 σκηνοθέτες, όλοι υποψήφιοι μετανάστες... Ο ενθουσιασμός των κοριτσιών χάνεται σιγά σιγά. Πριν από το 1990 σε κάθε πόλη υπήρχε θέατρο, ορχήστρα, χορός, μια οργάνωση τέλος πάντως. Οταν έπεσε το καθεστώς, τα συμπαρέσυρε. Η βλακεία είναι ότι στο όνομα της αντικομμουνιστικής υστερίας καταστράφηκαν χρήσιμα πράγματα κι εξανεμίστηκαν κατακτήσεις των εργαζομένων. Πρέπει ν' αλλάξει το σύστημα παιδείας».Στην Αλβανία επικρατούσε ιδιαίτερο κομμουνιστικό καθεστώς, ξεχωριστό απ' όλες τις χώρες του ανατολικού μπλοκ. Κανένας δεν έφευγε από τη χώρα, κανένας δεν έμπαινε. Η Αλβανία γέμισε αμυντικά οχυρωματικά έργα, ακόμα και στις πόλεις, για τον φόβο των καπιταλιστών εισβολέων. «Τα βλέπετε τα φώτα απέναντι;», έλεγαν οι άνθρωποι του κόμματος δείχνοντας προς τη νυχτερινή Κέρκυρα. «Οι καπιταλιστές τους έχουν και δουλεύουν μέρα-νύχτα»... «Η καταστροφή στην Αλβανία δεν αφορά τόσο στην οικονομία, την κοινωνική-πολιτιστική καθυστέρηση ή τη στέρηση της ελευθερίας», λέει πικραμένος ο Αρμπέν. «Αυτό που καταστράφηκε ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος! Αυτός ο Αλβανός που βλέπετε εσείς μετανάστη και δεν σας αρέσει. Ο πατέρας μου εστάλη το 1973 στην Ιταλία να σπουδάσει σκηνοθεσία. Οταν επέστρεψε -αριστούχος- τον μετέθεσαν χαμάλη στους σιδηροδρόμους γιατί στην Ιταλία έκανε παρέα με Ιταλούς! Εγώ έδωσα τέσσερις φορές στο Εθνικό και μ' έκοβαν ως παιδί καταδικασμένου. Μόλις πέρσι μπήκα στο Εθνικό κι αυτό επειδή μεσολάβησε πολιτικός...». Ο Β. Θεοδωρόπουλος αλλιώς τα περίμενε κι αλλιώς τα βρήκε. Δηλώνει δυσαρεστημένος από τη συνεργασία του με το Εθνικό Θέατρο επικαλούμενος «δεκάδες λόγους». «Δεν τηρούνται οι υποσχέσεις όχι μόνον στα οικονομικά, αλλά και στα θέματα οργάνωσης. Μεταθέτουν την ευθύνη στο υπουργείο Πολιτισμού. Η Αλβανία βρίσκεται σ' ένα μεταβατικό στάδιο σ' όλα τα επίπεδα, εκτός απ' του πολιτισμού. Το Εθνικό είναι σε απόλυτη ένδεια, με ανύπαρκτη υποδομή και οργάνωση. Τις προάλλες είδα με τα μάτια του στο φουαγιέ του να γίνεται η κηδεία του δημάρχου της Αυλώνας! Δεν λέω ότι στην Ελλάδα ζούμε στον παράδεισο. Οι άνθρωποι εδώ δεν έχουν πλούτη, αλλά είναι νοικοκυραίοι. Τους αξίζει καλύτερη παιδεία». Απόφοιτοι της Ακαδημίας δημιουργούν κατά καιρούς μικρές ομάδες χωρίς μέλλον. Το Εθνικό, πάντως, ενισχυόμενο από το υπουργείο Πολιτισμού έχει καθιερώσει Φεστιβάλ Νέων Δημιουργών για σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους. Οι επιλεγμένες παραστάσεις παρουσιάζονται στις δύο σκηνές του ή σε χώρους της Ακαδημίας.Οι αμοιβές των ελλήνων συντελεστών της παράστασης (σκηνοθέτης, βοηθός σκηνοθέτη, σκηνογράφος, χορογράφος) υποτίθεται ότι θα καλυφθούν από χορηγίες των 200 ελληνικών επιχειρήσεων που εδρεύουν στην Αλβανία. Πλην, οι επιχειρηματίες, δεν φαίνονται πρόθυμοι να συνδράμουν... Τα χρήματα είναι αμφίβολο αν θα συγκεντρωθούν και το... λεπτό αυτό ζήτημα δημιουργεί τριγμούς, εντάσεις μέχρι και απειλές μηνύσεων. Ο Β. Θεοδωρόπουλος έστειλε πολλές φορές πίσω το συμβόλαιό του ώσπου να το υπογράψει. Πάντως η ίδια συνθήκη συνεργασίας λειτούργησε θετικά πέρσι όταν το Εθνικό Θέατρο Αλβανίας είχε καλέσει το γάλλο σκηνοθέτη Ερίκ Βινιέ να ανεβάσει τον «Κουρέα της Σεβίλης»: οι γάλλοι συντελεστές είχαν πληρωθεί από σπόνσορες σε συνεννόηση με την Γαλλική Πρεσβεία στα Τίρανα.«Υπάρχει ένας καθοδηγούμενος πολιτισμός και η ύπαρξη ενός μόνο θεάτρου κάνει την προπαγάνδα ακόμα πιο επικίνδυνη», επιμένει ο Β. Θεοδωρόπουλος. «Ναι, σε ό,τι αφορά την παράσταση δεν είχα βοήθεια. Γνωρίζοντας το ρατσισμό για τον μετανάστη στην Ελλάδα, με ενδιέφερε το άλλο πρόσωπο της Αλβανίας. Των ανθρώπων που θέλουν να προκόψουν, που αγαπούν τον τόπο τους. Δεν έχουν χρήματα κι αυτό είναι εμπόδιο. Θα ήταν πολύ αριστοκρατικό από μεριάς μου, ενώ στην Αθήνα κάνω παραγωγές με μετανάστες, τώρα να την κοπανούσα»...Πράγματι, πόσω μάλλον αφού ο ίδιος επεδίωξε τη συνεργασία... Πάντως από τον Μάρτιο, το Εθνικό Θέατρο της Αλβανίας έχει ήδη χρηματοδοτήσει κάμποσα ταξίδια του Β. Θεοδωρόπουλου Αθήνα-Τίρανα ενώ έχει νοικιάσει ένα σούπερ διαμέρισμα για τη διαμονή του στο κέντρο της πόλης, αν και αυτά τα έξοδα αφορούν την ελληνική πρεσβεία η οποία θα συγκέντρωνε τις εισφορές...Να τι απάντησε ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Κριστάκι Σκράμι, στον οποίο μεταφέραμε τα παράπονα του Β. Θεοδωρόπουλου: «Είχε ήδη συμφωνηθεί απ' την αρχή ο τρόπος πληρωμής των ελλήνων συντελεστών. Πέρσι με τους Γάλλους αυτό το σύστημα λειτούργησε. Δεν έμαθα καν τις αμοιβές τους. Εμείς χαιρόμαστε που ήρθε ένας σημαντικός καλλιτέχνης να σκηνοθετήσει αρχαίο δράμα στο Εθνικό Θέατρο. Ο Λαέρτης Βασιλείου ήταν αυτός που μας μίλησε με θέρμη για τη δουλειά του και εξαιτίας του το αποφασίσαμε. Σε ό,τι αφορά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο κ. Θεοδωρόπουλος, από την πλευρά μας, κάναμε τα πάντα. Ισως οι συνθήκες να μην είναι ίδιες μ' αυτές που επικρατούν στην Ελλάδα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι αδιαφορήσαμε. Για τα δικά μας δεδομένα, οι "Τρωάδες" είναι μια μεγάλη παραγωγή που υπερβαίνει τα όριά μας. Δεν θα αντέχαμε και τις αμοιβές των συντελεστών. Προσπαθούμε σιγά σιγά να βρούμε την ταυτότητά μας. Οταν κατέρρευσε το παλιό καθεστώς, η μετανάστευση ερήμωσε και το θέατρο. Αντέξαμε. Ακόμα και το 1997, το "μαύρο έτος", δεν κλείσαμε. Θα ξαναφέρουμε το κοινό στις αίθουσες. Στόχος μας είναι να μπορεί το Εθνικό Θέατρο να αντικρίζει κάποτε με τόλμη τα θέατρα της Ευρώπης».
No comments:
Post a Comment