Συνύπαρξη των αντιθέτων

• ΚΡΙΤΙΚΗ: Δεύτερη σκηνή «Πελεκάνος» Bios Basement 
• Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 4 Απριλίου 2011

Αυτό που αρέσει στην παράσταση του «Πελεκάνου» στο Bios δεν βρίσκεται στο πολύ, αλλά στο λίγο: αντίθετα από την τακτική των περισσότερων νέων δοκιμών να κατακτήσουν το όλον πριν από τα μέρη του, η πρόταση της Σύλβιας Λιούλιου στο κείμενο του Στρίντμπεργκ παρουσιάζει το πρώτο βήμα μιας πορείας, τη μεταγραφή της αρχικής παρτιτούρας για δύο αντρικές φωνές.

Παρτιτούρα για δύο αντρικές φωνές είναι η παράσταση της Σύλβιας Λιούλιου και την επωμίζονται οι Λαέρτης Βασιλείου και Μιλτιάδης Φιορέντζης

Είναι λογικό να στεκόμαστε στο θέμα του «Πελεκάνου», ωστόσο το κρίσιμο σημείο δεν βρίσκεται μόνο στο περιεχόμενο του δράματος, αλλά στη διαχείριση του υλικού του. Δεν είναι η άποψη του Στρίντμπεργκ για τις ανθρώπινες σχέσεις, όσο η ικανότητά του να συμπυκνώσει τις θέσεις του σε ένα μηχανισμό, που πατάει με το ένα πόδι στην πραγματικότητα και με το άλλο βυθίζεται στις δυνάμεις που συγκρατούν τα θεμέλιά της. Πάνω σε αυτό το συμβόλαιο ανάμεσα στον ωμό νατουραλισμό και τον συμβολισμό, ο Στρίντμπεργκ αναπτύσσει το θέμα μιας οικογένειας από την οποία απουσιάζει κάθε παραδοσιακή αξία: μητρική τρυφερότητα, πατρική προστασία, πίστη στο παρελθόν του οίκου, ελπίδα στο μέλλον του. Σαν γυναίκα-αράχνη η μητέρα οδηγεί τον άνδρα της στο θάνατο, τα παιδιά της στη στειρότητα και τον ευνουχισμό, την οικογένειά της στο ψέμα. Το μόνο που διεκδικεί τελικά τη συμπάθειά μας είναι η επιμονή στην παιδική αθωότητα, η αδελφική στοργή που μοιάζει ακόμη δυνατή και αληθινή.

Ναι, είναι μια ερευνητική πρόταση στο «ερευνητικό» είδος του μοντερνισμού. Και μοιάζει να αφήνει πολλά απ' έξω: το συμβολιστικό βύθισμα, την προέκταση σε μια εξωλογική εμπειρία. Μοιάζει να δεσμεύει τα πρόσωπα στα υπερυψωμένα βάθρα, στο αντρικό τους κοστούμι. Αφήνει ένα μέρος της παράστασης στην καλή διάθεση του θεατή, στην προαίρεσή του να συμπληρώσει την εικόνα με τα υλικά ή αφηρημένα στοιχεία του έργου.
Ωσπου κατανοεί κάποιος ότι η παράσταση δεν τοποθετεί το συγγραφέα στο περιθώριο αλλά στο κέντρο, ξεκινώντας και οδηγώντας στην προσωπική του κόλαση. Από την άλλη, ζητεί να μεταφέρει τη ροπή του για αφαίρεση, για εμβάθυνση στο ουσιώδες, για κλιμάκωση στις κατά μέτωπο και σε αντιπαράθεση δυάδες του. Ζητεί, τέλος, να ανακαλύψει εκ νέου την ατμόσφαιρα του θεάτρου δωματίου, ενός χώρου που διεκδικεί την άμεση διανοητική και συναισθηματική εμπλοκή των θεατών.

Ωστόσο υπάρχει ακόμη ένα στοιχείο που πρέπει, πιστεύω, να αναλυθεί ιδιαιτέρως: είναι η ιδέα της Λιούλιου να μοιραστούν οι διάλογοι σε δύο ηθοποιούς-άνδρες. Δεν πρόκειται μόνο γι' αυτό· το έργο χωρίζεται στην πραγματικότητα σε δύο «μάσκες», σε αυτό που θα λέγαμε «ψυχολογικές χειρονομίες»: στο εσωτερικό τοπίο κάθε ρόλου. Σε αυτές τις δύο σκηνικές «καταστάσεις» κατατάσσονται τα πρόσωπα, κουβαλώντας το καθένα την εσωτερική του πόλωση. Η ερμηνεία κόβεται έτσι στα δύο και ο θεατής οφείλει να συνθέσει τα μέρη μέσα από τη μυστική, ανορθολογική συνύπαρξη των αντιθέτων.

Είναι μια ενδιαφέρουσα προοπτική που αναπτύσσεται με στοχαστική διάθεση από τους Λαέρτη Βασιλείου και Μιλτιάδη Φιορέντζη, στην αντιστικτική, καλοζυγιασμένη μετάφραση από την Ερι Κύργια. Τα πρόσωπα του «Πελεκάνου» διαφεύγουν έτσι τελικά της κριτικής μας. Αποτελούν δυνάμεις εκτός της ηθικής κλίμακας και του μέτρου μας. Τα βίντεο του Χρήστου Δήμα γεμίζουν τη σκηνή με την ατμόσφαιρα των παιδικών χρόνων και με τη λύτρωση της γραφής. Σημαντική η μουσική του Δημοσθένη Γρίβα. *