Τάσος Ζωγράφος: μαχητής, καλλιτέχνης, Μακρονησιώτης μέχρι το τέλος

• Ελευθεροτυπία, Τρίτη 5 Απριλίου 2011 Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ 

Μαχητής και καλλιτέχνης. Μακρονησιώτης. Με πείσμα για επιβίωση και ανεξάντλητο χιούμορ. Ο Τάσος Ζωγράφος, ένας διακεκριμένος σκηνογράφος, δεν υπάρχει πια. Ενα πνευμονικό οίδημα με ραγδαία επιδείνωση τον οδήγησε ξημερώματα Δευτέρας στο θάνατο, στα 85 του χρόνια.

Το «μικρόβιο» της σκηνογραφίας το κολλάει απ' τις παραστάσεις του Καραγκιόζη, που παρακολουθεί στη γενέτειρά του, Λιβαδειά. Ο πόλεμος τον εμποδίζει να τελειώσει το σχολείο. Με μια νοικιασμένη μαύρη Φορντ, όπως περιγράφει στη αυτοβιογραφία του «Τάσος Ζωγράφος. Σκηνικό ζωής» με την υπογραφή του Χρήστου Σιάφκου («Ελληνικά Γράμματα»), έρχεται το '40 στην Αθήνα. Η οικογένεια πεινάει. Ο μικρός Τάσος κάνει «εφόδους» σε αποθήκες τροφίμων των Γερμανών κι εργάζεται ως μικροπωλητής στα Χαυτεία.

Οι πρώτες του δημιουργίες ήταν χαρακτικά για την Αντίσταση. Αγωνίζεται με τον ΕΛ.ΑΣ. στη Μάχη της Αθήνας, το Δεκέμβρη του 1944, και τραυματίζεται. Μετά την υποχώρηση φτάνει με τα πόδια στα Σκόπια, απ' όπου θα επιστρέψει μαζί με συντρόφους. Στο μυθιστορηματικό βίο του, παρέστη ακόμη και στο μνημόσυνό του. Η μητέρα του βρίσκει ένα σακάκι του σε λάκο με νεκρούς του ΕΛ.ΑΣ. και κάνει την κηδεία του. Ενώ τρώνε τα κόλυβά του, ο Ζωγράφος επιστρέφει.

Το 1947 καταφέρνει να μπει στη Σχολή Καλών Τεχνών. Η αριστερή του δράση είναι γνωστή. Τον στέλνουν στη Μακρόνησο. Εκεί θα κάνει από το τίποτα σκηνογραφίες σε παραστάσεις και θα συνδεθεί με τον Νίκο Κούνδουρο και τον Θανάση Βέγγο. Τη «μαγιά» του «Δράκου» (1955). Είναι η ταινία που θα τον κάνει πανελληνίως γνωστό και στην οποία δεν θα ζωγραφίσει τα σκηνικά, όπως συνήθιζε μέχρι τότε. Στήνει κατασκευές με υλικά από μάντρες.

Η δημιουργική διαδρομή του ξεκίνησε από τη δεκαετία του '40 δίπλα στον Γιάννη Τσαρούχη. Εργάζεται συστηματικά ως ζωγράφος σκηνικών στο θέατρο. Το Εθνικό, λόγω «κοινωνικών» φρονημάτων, τον έχει αποκλεισμένο. Απ' τη Μακρόνησο, όμως, έχει μάθει να μεταμορφώνει το ευτελές σε χρυσάφι. Ενα καλάμι με φελιζόλ γίνεται το μαδέρι με το οποίο χτυπούσαν τον Κοεμτζή στην «Παραγγελιά» του Π. Τάσιου. Πρες παπιέ μεταμορφώνονται σε κεφάλια ζώων και κουρέλια σε μετάξι.

Σκηνογράφησε ταινίες με τη Βουγιουκλάκη, την Καρέζη, τον Ξανθόπουλο. Ανάμεσα στα 200 φιλμ του η «Συνοικία το όνειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη, αλλά και το «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη. Καταφέρνει και στα δύο να ανασυνθέσει, στην τελευταία λεπτομέρειά τους, ολόκληρη την εποχή τους. Τιμάται με πέντε βραβεία σκηνογραφίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Στην τηλεόραση φιλοτέχνησε σκηνικά στα σίριαλ «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά», «Τρίτο στεφάνι» κ.ά.

Δεν έπαψε ποτέ να ζωγραφίζει με την καθαρή, ναΐφ μανιέρα του. «Στη ζωγραφική μου υπάρχει η χαρά της ζωής», έλεγε.

Η πολιτική κηδεία του θα γίνει αύριο, στις 14.30, στην Αίθουσα Εργαστηρίων Τέχνης Δήμου Αγίας Παρασκευής στον Πολυχώρο «Σταύρος Κώτσης» (πρώην στρατόπεδο Σπυρούδη).