Με... ψυχή βαθιά έγινε πράκτωρ του γέλιου

 Η εξορία στη Μακρόνησο, η γνωριμία με τον Κούνδουρο, η συμμετοχή του σε μερικές από τις πιο ιστορικές ταινίες του ελληνικού σινεμά και πώς ανέπτυξε τον τύπο του νευρικού και αεικίνητου, που τον έκανε δημοφιλή Μοναχογιός του αντιστασιακού Βασίλη Βέγγου (και της Ευδοκίας) ο Θανάσης Βέγγος γεννήθηκε στο Νέο Φάληρο, στις 29 Μαΐου του 1927. Ο πατέρας του υπήρξε δημόσιος υπάλληλος στην Εταιρεία Ηλεκτρισμού απ' όπου εκδιώχθηκε μετά τον πόλεμο, εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων.

Στιγμιότυπο από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Ολα είναι δρόμος»

Η απόλυση του πατέρα του προκάλεσε σοβαρό οικονομικό πρόβλημα στην οικογένεια, κάτι που τον αναγκάζει να ριχτεί στον αγώνα για το μεροκάματο. Κυριότερη μεταξύ των επαγγελμάτων με τα οποία ασχολήθηκε ήταν η απασχόληση σε επεξεργασίες δερμάτων. Παράλληλα έκανε διάφορα μικροθελήματα στη γειτονιά του.

Τα χρόνια 1948-1950 εξορίστηκε στη Μακρόνησο, όπου γνωρίστηκε με τον μετέπειτα γνωστό σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο, τον άνθρωπο που θα άλλαζε την πορεία της ζωής του. Ηταν το 1953 όταν τον κάλεσε ο Κούνδουρος να παίξει στη «Μαγική πόλη» (1954), την πρώτη ταινία της καριέρας του: υποδύεται τον πωλητή λεμονιών στη λαχαναγορά, μέλος μιας παρέας νεαρών βιοπαλαιστών. Ο ήρωας λέγεται Θανάσης. Ο Βέγγος παίζει τον εαυτό του, όνομα που θα τον ακολουθεί στη συνέχεια σε πολλές άλλες ταινίες και θα μπαίνει αργότερα και στους τίτλους των ταινιών του («Ο Θανάσης, η Ιουλιέτα και τα λουκάνικα», «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση;», «Θανάση, πάρε τ' όπλο σου», «Δικτάτωρ καλεί Θανάση», «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» κτλ.), όταν βέβαια δεν μπαίνει το επώνυμό του («Είναι ένας τρελός τρελός Βέγγος», «Δόκτωρ Ζι-Βέγγος», «Ενας Βέγγος για όλες τις δουλειές»).

Για τα επόμενα πέντε χρόνια έπαιξε σε μικρούς ρόλους, εργαζόμενος παράλληλα και ως φροντιστής στα πλατό. Την περίοδο αυτή εμφανίστηκε σε μερικές από τις πιο ιστορικές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, όπως «Ο δράκος», «Διακοπές στην Αίγινα», «Μανταλένα», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Ο Ηλίας του 16ου», «Ποτέ την Κυριακή». Οικονομικά δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, γι' αυτό κάνει κι άλλες δουλειές του ποδαριού.

Ο πρώτος του μεγάλος ρόλος είναι μαζί με τον Νίκο Σταυρίδη στην ταινία «Οι δοσατζήδες» (1960). Τον ίδιο καιρό (1959) πήρε άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος του ηθοποιού όχι από Σχολή αλλά από ειδική επιτροπή με εξετάσεις ως εξαιρετικό ταλέντο. Τότε έπαιξε και στην πρώτη του θεατρική παράσταση, στην επιθεώρηση «Ομόνοια πλατς πλουτς», δίπλα στους Νίκο Ρίζο και Γιάννη Γκιωνάκη.

Τα επόμενα χρόνια, συνεργαζόμενος κυρίως με τον σκηνοθέτη Πάνο Γλυκοφρύδη, αναπτύσσει τον τύπο του νευρικού, αεικίνητου τύπου που τον καθιέρωσε και αρχίζει να γίνεται δημοφιλής. Με ταινίες όπως «Ψηλά τα χέρια, Χίτλερ», «Μην είδατε τον Παναή», «Ζήτω η τρέλα», «Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης» καθιερώνεται στη συνείδηση του κοινού. Το 1964, σε αναζήτηση καλλιτεχνικής ελευθερίας, ίδρυσε τη δική του εταιρεία παραγωγής «ΘΒ - Ταινίες Γέλιου».

Την περίοδο 1965-1969, συνεργαζόμενος με τον Πάνο Γλυκοφρύδη και τον Ερρίκο Θαλασσινό αλλά και σκηνοθετώντας ο ίδιος κάποιες φορές, γύρισε τις καλύτερες κατά γενική ομολογία ταινίες του, όπως τις «Φανερός πράκτωρ 000», «Τρελός, παλαβός και Βέγγος», «Ποιος Θανάσης;», που τις χαρακτηρίζουν το σουρεαλιστικό χιούμορ, ο αυτοσχεδιασμός και η πηγαία ερμηνεία. Παρά την εμπορική και καλλιτεχνική τους επιτυχία, οι ταινίες αυτές οδηγούν την εταιρεία του Βέγγου σε κλείσιμο και τον ίδιο σε οικονομική καταστροφή, από την οποία θα συνέλθει μόνο μετά από πολλά χρόνια.

Η καριέρα του συνεχίζεται με τον σκηνοθέτη Ντίνο Κατσουρίδη, ενώ η δημοτικότητά του παραμένει σταθερή κι οδηγεί στην αποθέωσή του από τον κόσμο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1971, όπου η ταινία «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση;» αποσπά τα βραβεία κριτικών και κοινού.

Την επόμενη χρονιά με το «Θανάση, πάρε το όπλο σου» κερδίζει το βραβείο Α' ανδρικού ρόλου. Αλλη σημαντική ταινία αυτής της περιόδου είναι «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» (1976). Η θεματολογία των ταινιών του μετατοπίζεται προς την κοινωνική κριτική, ενώ το 1983 σταματά για λίγα χρόνια να κάνει κινηματογράφο. Τη δεκαετία του `80 ασχολείται με το γύρισμα έξι βιντεοταινιών και της τηλεοπτικής σειράς «Βεγγαλικά» που, μετά από προσπάθειες πολλών ετών, προβλήθηκε τελικά στην τηλεόραση το 1988. Το 1990 εμφανίστηκε στη σειρά του ΑΝΤ1 «Αστυνόμος Θανάσης Παπαθανάσης».

Η επιστροφή του στον κινηματογράφο γίνεται με την ταινία «Ησυχες μέρες του Αυγούστου» του Παντελή Βούλγαρη (1991). Η ερμηνεία του έχει πια διαφοροποιηθεί, είναι χαμηλών τόνων αλλά μεγάλης εκφραστικότητας, με κορυφαία στιγμή τον ρόλο του στην ταινία «Ολα είναι δρόμος» (1998), αλλά και στο «Ψυχή βαθιά» (2009). Η τελευταία του κινηματογραφική συμμετοχή ήταν «Το πέταγμα του κύκνου» του Νίκου Τζήμα (2009). Το 2002, σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση, ο Θανάσης Βέγγος κράτησε έναν από τους βασικούς ρόλους στην τηλεοπτική σειρά «Περί ανέμων και υδάτων». Ακολούθησαν τα «Ερωτας όπως έρημος», «Καθρέφτη καθρεφτάκι μου» κ.ά.

Την εποχή που γυριζόταν «Ο δράκος» (1956) παντρεύτηκε την Ασημίνα Βέγγου με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Βασίλη και τον Χάρη, και ζούσαν αγαπημένοι έως σήμερα.

Ατάκες

• «Τι καρπαζώνεις κύριος, μαζί τον έχουμε τον σβέρκο;»

- «Και θα κάτσουμε ένα χρόνο ακόμα εδώ μέσα»;

- «Ναι, Ελενίτσα, ένα χρόνο. Τι είναι ένας χρόνος; Πενήντα δύο εβδομάδες. Εκτός, δηλαδή, αν είναι δίσεκτος κι έχει μια μέρα παραπάνω. Ε, τι θα κάνουμε τώρα; Θα χαλάσουμε τις καρδιές μας για μια μέρα»; («Θα σε κάνω βασίλισσα», 1964)

«Γιατί δηλαδή, εμείς δεν έχουμε καρδιά, ξυπνητήρι έχουμε; Κι εμείς αγαπάμε. Ξέρεις τι προσόντα έχει η κοπέλα; Τρία διαμερίσματα, δύο οικόπεδα, μετρητά στην τράπεζα. Τα είπαμε προχθές, μου έκανε οικονομική εξομολόγηση». («Μην είδατε τον Παναή;», 1962)

«Μου ρίχνονται, κύριοι, οι γυναίκες, μου ρίχνονται. Μου ρίχνονται οι όμορφες, οι άσχημες, οι παντρεμένες, οι ανύπαντρες, οι κυράδες, οι καμαριέρες. Μέχρι κι ο ξενοδόχος μου ρίχτηκε» («Τύφλα να `χει ο Μάρλον Μπράντο», 1963)

- «Ελα να πάρεις έναν καφέ»

- «Εγώ τώρα για καφέ είμαι ή για ένα ποτήρι ακουαφόρτε με μεζέ παραθείο»; («Ο καταφερτζής», 1964)

- «Εμπρός, περάστε στο βατ- προυφ».

- «Καλέ, κρις κραφτ το λένε».

- «Βρε, δε πά' να το λένε και φουά γκρα». («Τύφλα να' χει ο Μάρλον Μπράντο», 1963)

«Βοήθησέ με, άγιε, να περάσω αύριο τις εξετάσεις και σου υπόσχομαι να ανάψω μια λαμπάδα στο ύψος του Χρυσοδάκτυλου. Χρυσοδάκτυλο είπα; Ψηλή είναι, δεν αντέχει ακόμα το ταμείο. Μέχρι τον Ρίζο καλή θα είναι». (Θου Βου, φαλακρός πράκτωρ, επιχείρηση γης μαδιάμ, 1969)

«Τι καρπαζώνεις κύριος, μαζί τον έχουμε τον σβέρκο;». («Γαμπρός για κλάματα», 1962)

- «Μπορείτε να μου φτιάξετε καφέ»;

- «Καφέ; Μέχρι και πατσά νυκτός μπορώ να σας φτιάξω». («Ενας Βέγγος για όλες τις δουλειές», 1970).

• Οι πιο σημαντικές ταινίες του

• Μαγική πόλις (1954)
• Ο δράκος (1956)
• Το κορίτσι με τα μαύρα (1956)
• Το κορίτσι με τα παραμύθια (1956)
• Ο Μιμίκος και η Μαίρη (1958)
• Η φτώχεια θέλει καλοπέραση
• Διακοπές στην Αίγινα (1958)
• Δοσατζήδες (1959)
• Η μουσίτσα (1959)
• Γαμήλιες περιπέτειες (1959)
• Ο Ηλίας του 16ου (1959)
• Το κλωτσοσκούφι (1960)
• Ποτέ την Κυριακή (1960)
• Οι 900 της Μαρίνας (1960)
• Μανταλένα (1960)
• Zητείται ψεύτης (1961)
• Οικογένεια Παπαδοπούλου (1961)
• Λάθος στον έρωτα (1961)
• Η Λίζα και η άλλη
• Ευτυχώς τρελάθηκα
• Ψηλά τα χέρια Χίτλερ (1962)
• Ζήτω η τρέλα
• Ο βασιλιάς της γκάφας (1962
• Μην είδατε τον Παναή (1962)
• Η νύφη το `σκασε (1962)
• Δουλειές του ποδαριού (1962)
• Ο ατσίδας (1962)
• Ο Ιππόλυτος και το βιολί του (1963)
• Τύφλα να `χει ο Μάρλον Μπράντο (1963)
• Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης (1963)
• Ο τρελάρας (1963)
• Σχολή για σωφερίνες (1964)
• Οι φτωχοδιάβολοι (1964)
• Ο καταφερτζής (1964)
• Θα σε κάνω βασίλισσα (1964)
• Eξω φτώχεια και καλή καρδιά (1964)
• Ευτυχώς τρελάθηκα (1966)
• Είναι ένας τρελός, τρελός, τρελός Βέγγος (1965)
• Ο παπατρέχας (1966)
• Φανερός πράκτωρ 000 (1967)
• Πάρε κόσμε (1967)
• Τρελός, παλαβός και Βέγγος
• Δόκτωρ Ζι-Βέγγος (1968)
• Ποιoς Θανάσης (1968)
• Eνα ασύλληπτο κορόιδο (1969)
• Θου-Βου: φαλακρός πράκτωρ, επιχείρησις Γης Μαδιάμ (1969)
• Eνας Βέγγος για όλες τις δουλειές (1970)
• Θανάσης, η Ιουλιέτα και τα λουκάνικα (1970)
• Διακοπές στο Βιετνάμ (1971)
• Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση; (1971)
• Θανάση, πάρε τ' όπλο σου (1972)
• Ο άνθρωπος που έτρεχε πολύ (1973)
• Δικτάτωρ καλεί Θανάση
• Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας (1976)
• Από πού πάνε για τη χαβούζα; (1978)
• Ο παλαβός κόσμος του Θανάση (1979)
• Ο φαλακρός μαθητής (1979)
• Θανάση, σφίξε κι άλλο το ζωνάρι (1980)
• Βέγγος, ο τρελός καμικάζι (1980)
• Το μεγάλο κανόνι (1981)
• Ο Θανάσης και το καταραμένο φίδι (1982)
• Τρελός και πάσης Ελλάδος (1983)
• Ο Θανάσης στη χώρα του «Θα» (1988, βίντεο)
• Made in Greece (1988)
• Ησυχες μέρες του Αυγούστου (1991)
• Ζωή χαρισάμενη (1993)
• Το βλέμμα του Οδυσσέα (1995)
• Ολα είναι δρόμος (1998)
• Το αίνιγμα (1998)
• Η ιστορία της Λίλυ (2002)
• Ψυχή βαθιά (2009)

Θέατρο

• Οταν ο «Θου Βου» συνάντησε τον Αριστοφάνη

Η αποθέωση στην Επίδαυρο, οι επιθεωρήσεις, οι κωμωδίες και η τελευταία εμφάνιση στο σανίδι

Καλοκαίρι, 1995. Μουντός καιρός. Κατάμεστη η Επίδαυρος. «Ειρήνη». Ο Τρυγαίος με κροκί κοστούμι διασχίζει την ορχήστρα. Περίπου στη μέση της παράστασης αρχίζει το ψιλόβροχο. Τσουρ, τσουρ, τσουρ... Κανείς δεν μετακινείται. Η βροχή σταμάτησε στο φινάλε, όταν όρθιο το κοίλον αποθέωνε τον Θανάση Βέγγο, στην πρώτη του εμφάνιση στο αργολικό θέατρο. Τα δάκρυα στα μάτια του ήταν εμφανή. «Καλοί μου άνθρωποι...». Τρία χρόνια μετά επανέλαβε τον θρίαμβο, αυτή τη φορά ως Δικαιόπολις στους «Αχαρνής» (1998). Σε αυτές τις δύο παραστάσεις (σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη) ο «Θου Βου» συνάντησε τον Αριστοφάνη και τον κατέκτησε χωρίς να αλλοιώσει τον εαυτό του ή να παραμορφώσει τους κώδικές του.

Σαράντα χρόνια ο Θανάσης Βέγγος στο σανίδι γνώρισε επιτυχίες, από τη σεζόν 1959, οπότε πραγματοποίησε την πρώτη εμφάνιση στο «Περοκέ», στην επιθεώρηση «Ομόνοια πλατς πλουτς». Η εντατική ενασχόλησή του με τον κινηματογράφο διέκοπτε τη θεατρική του δράση, η οποία δεν είναι τόσο πλούσια, συγκριτικά πάντα με την κινηματογραφική. Από το 1970 και επί σειρά ετών συγκρότησε επανειλημμένα δικούς του θιάσους, σε διάφορες περιόδους.

Σε κωμωδίες και επιθεωρήσεις («Ανθρωποι του `60», «Οι φτωχοδιάβολοι», «Το βήμα», «Τι έκανες στον Τρωικό Πόλεμο Θανάση», «Μαμ, κακά, κοκό και νάνι») έπαιξε με την υπογραφή των πιο σημαντικών συγγραφέων της εποχής (Αλ. Σακελλάριου - Χρ. Γιαννακόπουλου, Δ. Βασιλειάδη, Ν. Ελευθερίου, Γ. Οικονομίδη, Ασ. Γιαλαμά, Κ. Πρετεντέρη, Λ. Μιχαηλίδη). Ο «Θανάσης ο Απόλας» στον «Τρελό του Λούνα Παρκ» του Γ. Λαζαρίδη υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του, την οποία παρουσίασε μεταξύ άλλων και σε περιοδεία στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η τελευταία του θεατρική εμφάνιση έγινε τη σεζόν 1998-99 στην επιθεώρηση «Ελληνες είστε και φαίνεστε» (Ακροπόλ).

• Αντιγόνη Καράλη, ΕΘΝΟΣ, 4/5/2011