Κάθε χειμώνα οι αρχαιολόγοι διαμαρτύρονται για τα μνημεία που παραχωρούνται προς χρήση τους καλοκαιρινούς μήνες, για τον τραυματισμό τους από το κοινό και τα καλλιτεχνικά σχήματα που τα χρησιμοποιούν, αλλά το επόμενο καλοκαίρι, επαναλαμβάνονται ακριβώς τα ίδια. Δήμαρχοι, κοινοτάρχες, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, τραγουδιστές και μάνατζερ, όλοι θέλουν τα μνημεία, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας. Ομως, πόσα απ’ αυτά μπορούν να αντέξουν τη χρήση;
Στα περισσότερα ούτε αναστηλώσεις γίνονται ούτε επεμβάσεις θεραπείας και πρέπει να καταρρεύσει κάποιος λίθος για να κινητοποιηθούμε όλοι. Ομως, ακόμη και στα αρχαία θέατρα που αντέχουν, ελάχιστοι είναι αυτοί που ακολουθούν τους κανόνες. Οι σκηνοθέτες και σκηνογράφοι δεν μπαίνουν στον κόπο να ακολουθήσουν τις οδηγίες για ελαφρά σκηνικά, οι τραγουδιστές κολακεύονται να εκτονώνονται αυξάνοντας τα ντεσιμπέλ, και το κοινό κάνει τους δικούς του μικρούς και μεγάλους βανδαλισμούς: Διότι, ναι μεν η απαγόρευση του καπνίσματος έπιασε τόπο, ωστόσο οι συστάσεις για τα ψηλά τακούνια και τις τσίχλες πέφτουν στο κενό.
Είναι γνωστό βέβαια ότι όλοι θέλουν το αρχαίο θέατρό τους. Τη δική τους Επίδαυρο ή το Ηρώδειο. Δεν έχει σημασία αν το υπουργείο Πολιτισμού δεν προλαβαίνει να τα συντηρήσει. Οτι δεν έχει τα χρήματα για να υλοποιηθούν οι μελέτες… θεραπείας, αλλά ούτε τα βάζει στις προτεραιότητές του. Η συνέχεια είναι γνωστή: Οι δήμαρχοι φωνάζουν, οι τοπικές κοινωνίες επικροτούν και οι βουλευτές με τη σειρά τους πιέζουν τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και εκείνες ελπίζουν στο Δ΄ ΚΠΣ.
Κάπου εδώ βρήκε θέση η πρωτοβουλία του πρώην υπουργού και δημάρχου Σταύρου Μπένου, ο οποίος ίδρυσε το σωματείο «Διάζωμα» με σκοπό να αναζητήσει και να προσανατολίσει οικονομικές δυνάμεις του τόπου στην υιοθεσία αρχαίων μνημείων. Βέβαια υπάρχουν ερωτήματα. Πρακτικά πώς θα υπάρξει η συνέργεια του υπουργείου Πολιτισμού και ενός ιδιωτικού φορέα;
«Κάθε βοήθεια είναι ευπρόσδεκτη, αρκεί να μην ακυρώνονται οι νόμιμες διαδικασίες», απαντά στην «Κ» η γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων Βιβή Βασιλοπούλου. «Εάν δεν έχουμε έγκαιρο προγραμματισμό και κοινοτική υποστήριξη, δεν γίνεται τίποτα. Η αποκατάσταση αυτών των μνημείων απαιτεί τεράστια ποσά και βέβαια δεν είναι τωρινό πρόβλημα», υπογραμμίζει ο διευθυντής αναστήλωσης Δημοσθένης Ζιρώ. «Είναι ευκολότερο να φτιάξεις ένα καινούργιο κτίριο, παρά να αναστηλώσεις και να συντηρήσεις ένα παλιό. Δεν είναι εύκολο να κολλήσεις μια πέτρα από 58 κομμάτια, όπως συνέβη στη Μεγαλόπολη. Η Διεύθυνση Αναστήλωσης έχει προγραμματισμό και έχουμε υποβάλει τις προτάσεις μας στο υπουργείο ελπίζοντας στο Δ΄ ΚΠΣ. Για μια αποκατάσταση θεάτρων κατανεμημένη στον ελλαδικό χώρο, δίκαια, ώστε όλη η χώρα να μπορεί να απολαύσει τον αρχαίο διδακτικό λόγο».
Αμεσα σχέδια
Στα άμεσα σχέδια –συνεχίζει– είναι τα θέατρα Δελφών (τα αναλήμματα και μέρος του κοίλου), Ερέτριας, Μυτιλήνης και Μεγαλόπολης. Ο Δ. Ζιρώ, πάντως, μας θυμίζει πως το πρόγραμμα αποκατάστασης των μνημείων αυτών δεν εξασφάλισε χρήματα από το Γ΄ ΚΠΣ, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ενώ στο Β΄ ΚΠΣ οφείλουμε την αποκατάσταση του θεάτρου της Θάσου, τη δουλειά (κατά το ήμισυ) που έγινε στον Θορικό, και μέρος του θεάτρου της Δωδώνης που στην πορεία έβγαλε πολλά προβλήματα.
Δεν πέρασαν πολλές ημέρες από την κινητοποίηση του δημάρχου Ιωαννίνων, που ζητούσε επίμονα από τις αρμόδιες υπηρεσίες το θέατρο Δωδώνης. Ομως το θέατρο –κλειστό σε εκδηλώσεις οκτώ χρόνια τώρα– βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση. «Δεν μπορεί να δεχτεί ούτε το σεμινάριο της Μαρίας Χορς με τους 22 ξυπόλυτους χορευτές ούτε την έκθεση κοστουμιών του Εθνικού Θεάτρου», επιμένουν υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου.
Από την άλλη, πώς να σταματήσεις το κοινό που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του δημάρχου για κινητοποίηση έξω από το μουσείο της περιοχής του; Βλέπει το αρχαίο θέατρο του τόπου του υπό κατάρρευση, ενώ παρακολουθεί επί χρόνια τις ράθυμες αντιδράσεις της Πολιτείας. Δεν αντιλαμβάνονται τα όρια της χρήσης από εκείνα της κατάχρησης, γιατί δεν έχουν πεισθεί. Στη Δωδώνη έχει ολοκληρωθεί μόνο η συντήρηση δύο διαζωμάτων του θεάτρου, ενώ στο εξίσου εντυπωσιακό θέατρο της Μεγαλόπολης, στο παρά πέντε της εκπνοής των κοινοτικών κονδυλίων του Γ΄ ΚΠΣ, αρχίζει η πιλοτική αναστήλωσή του.
Κι επειδή δεν θα προλάβουμε μέχρι το τέλος του χρόνου, θα κάνουμε χρήση της παράτασης που μας έχει δοθεί από την Κοινότητα, για έργα σε πυρόπληκτες περιοχές. Αλλά πόσα είναι τα αρχαία θέατρα στην Ελλάδα και πόσα απ’ αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν; Το υπουργείο Πολιτισμού δεν μπήκε στον κόπο να συντάξει μια νέα λίστα για τα κατάλληλα και τα ακατάλληλα προς χρήση. Διαθέτει έναν παλιό κατάλογο που δεν έχει επικαιροποιηθεί.
Παλιά έρευνα
Σε μια έρευνα του 1995, του Κωνσταντίνου Μπολέτη και του Μιχάλη Πιτένη, που καταγράφει 134 αρχαία θέατρα σε όλη τη χώρα, στηρίζονται οι περισσότεροι αρχαιολόγοι. Από αυτά, σε 30 όπως σημειώνουν οι δύο αρχιτέκτονες, γίνεται συστηματική ή ευκαιριακή χρήση για πολιτιστικές εκδηλώσεις, 76 είναι αρχαιολογικοί χώροι που δεν φιλοξενούν όμως εκδηλώσεις, και 28 χώροι γνωστοί από γραπτές πηγές ή και μη εντοπισμένοι.
Ημερίδα το φθινόπωρο με ανθρώπους του θεάτρου και του ΥΠΠΟ
Πώς παραχωρεί για χρήση τα μνημεία το υπουργείο Πολιτισμού; «Εκφράζεται κατά περίπτωση κάθε φορά», λέει στην «Κ» η γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων Βιβή Βασιλοπούλου. «Βεβαίως και πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος ποια αρχαία θέατρα παραχωρούνται προς χρήση και ποια όχι και υπό ποιες συνθήκες. Αυτοί που πρέπει να γνωρίζουν κυρίως είναι οι άνθρωποι του θεάτρου, οι παραγωγοί, οι σκηνοθέτες, οι σκηνογράφοι, τα φεστιβάλ. Οι άνθρωποι του θεάτρου έχουν τις καλύτερες προθέσεις, ωστόσο αρκετές φορές η βιασύνη των συνεργείων τους ξεπερνάει και δημιουργούνται αστοχίες οι οποίες δυσκολεύουν τις σχέσεις των δύο πλευρών. Πράγματι χρειάζεται ένας κατάλογος. Οπως και η δημοσιοποίησή του. Επίσης να υπενθυμίζουμε και τις υποχρεώσεις. Οσων είναι υπεύθυνοι για τη χρήση των μνημείων αλλά και των θεατών. Ολων μας. Οι τσίχλες άλλωστε δεν ανήκουν στα σκηνικά. Ούτε οι φθορές από τα τακούνια είναι ευθύνη των ηθοποιών. Τη μεγαλύτερη πίεση το ΥΠΠΟ τη δέχεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία. Ομως, δεν είναι εύκολο να αποκλείσει κανείς συλλήβδην ή να επιτρέψει γενικά τη χρήση. Δεν είναι κακό να θέλουν ένα μνημείο. Κακό είναι να μην αντιλαμβάνεται κανείς τα προβλήματα προστασίας και συντήρησης. Το θέμα χρειάζεται συζήτηση. Γι’ αυτόν το λόγο σχεδιάζουμε μια ημερίδα το φθινόπωρο (Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο) στην οποία θα λάβουν μέρος άνθρωποι του θεάτρου και του ΥΠΠΟ για να δούμε πού βρισκόμαστε».
«Το Διάζωμα θα βρίσκει τους χορηγούς»
Τι είναι όμως το «Διάζωμα»; Αυτό που θέλει να κάνει ο Στ. Μπένος είναι να βρίσκει τα χρήματα, τους χορηγούς δηλαδή, που χρειάζεται το ΥΠΠΟ για να σώσει τα μνημεία του. Το εγχείρημα δεν έχει σκοπό μόνο την ανεύρεση των χρημάτων, αλλά και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τα μνημεία. Επίσης να θεραπεύσει αγκυλώσεις χρόνων, μας εξηγεί. «Μέχρι τώρα υπάρχει μια δυσπιστία των χορηγών, κυρίως για τα μνημεία. Ο νόμος για τις χορηγίες όπως είναι σήμερα δεν μπορεί να δουλέψει. Εχει πολλές γραφειοκρατικές διαδικασίες, που αποτρέπουν τους χορηγούς. Θα τις αναλάβουμε λοιπόν εμείς. Δεν θα πούμε “δώστε μας χρήματα για το τάδε μνημείο”. Θα είμαστε έτοιμοι ώστε το αντικείμενο της χορηγίας να είναι απολύτως ξεκάθαρο, θεσμικά και οικονομικά. Δηλαδή θα είναι ώριμο το έργο, θα έχει εγκριθεί από το ΚΑΣ, και εμείς θα δώσουμε διαβεβαιώσεις στον χορηγό ότι θα είμαστε άγρυπνος φρουρός προκειμένου τα χρήματα να πάνε για τον σκοπό που θέλει. Με τους όρους που δέχεται το ΥΠΠΟ».
Ευλυγισία
Πολλοί αναρωτιούνται πού θα δίνονται τα χρήματα. «Το υπουργείο, ανάλογα με τη διάρθρωσή του, έχει και ορισμένες δυνατότητες για κάθε μνημείο. Υπάρχουν μνημεία που διεκπεραιώνονται από τις εφορείες κι άλλα από το Ταμείο Πιστώσεως Μεγάλων Εργων. Υπάρχει βέβαια και το παράδειγμα του Π. Θέμελη στην Αρχαία Μεσσήνη, που έκανε μια εταιρεία τοπικά. Το “Διάζωμα” θέλει να είναι ομπρέλα όλων αυτών. Θα κάνουμε ό,τι είναι καλύτερο για το ΥΠΠΟ. Πώς μας θέλει το υπουργείο; Θέλει να μεταβιβάζουμε τα χρήματα στις εφορείες του; Αυτό θα κάνουμε. Θέλει στο Ταμείο του, κανένα πρόβλημα. Θέλει μια προγραμματική σύμβαση, ιδιότυπη, όπως θα ταιριάζει στο κάθε μνημείο; Θα υπάρχει ευλυγισία για όλα».
Τον υπουργό Πολιτισμού, πάντως, οι εκπρόσωποι του «Διαζώματος» δεν τον έχουν συναντήσει ακόμη. «Θα γίνει συνάντηση. Τώρα ετοιμαζόμαστε σε υπηρεσιακό επίπεδο. Πάντως, ο Μ. Λιάπης σε ομιλία του για τη χορηγία στη Θεσσαλονίκη έκανε ειδική αναφορά στην κίνησή μας».
Ολα θα είναι στο φως. «Θα έχουμε ένα παρατηρητήριο στο Διαδίκτυο στο οποίο θα ανεβαίνουν όλες οι μελέτες και τα έργα. Ξεκαθαρίσαμε επίσης πως δεν πρόκειται να πάρουμε ποτέ χρήματα από το ΥΠΠΟ. Ακόμη, ότι τα χρήματα των μεγάλων χορηγών αλλά και των μικρών (της λαϊκής δηλαδή χορηγίας που μπορεί να είναι 5–10 ευρώ) θα δημοσιοποιούνται. Τίποτα δεν θα μένει κρυφό». «Στην υπόθεση εμπλέκονται τρεις μεγάλες οικογένειες: Της επιστημονικής κοινότητας που έχει τον πρώτο λόγο, της καλλιτεχνικής οικογένειας που καλείται να χρησιμοποιήσει τα μνημεία και της τοπικής κοινωνίας που δεν μπορεί να είναι απούσα. Πρέπει να πάρει κι αυτή τις ευθύνες της».
Η αρχή πάντως θα γίνει το φθινόπωρο, οπότε αρχίζει πανελλήνια καμπάνια για το Διονυσιακό θέατρο. «Θέλει μόνο 5 εκατ. ευρώ για να αποκατασταθεί πλήρως. Οταν ένα αυτοκινητόδρομος απαιτεί 15 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, με το κόστος του τμήματος Τρίπολης - Καλαμάτας θα έφτιαχναν όλα τα αρχαία θέατρα της χώρας», λέει ο πρόεδρος του «Διαζώματος» τονίζοντας πως με την καμπάνια για τη σωτηρία του Διονυσιακού θεάτρου θα γίνει παράλληλα και για τρία ακόμη σημαντικά μνημεία της περιφέρειας.
Κόντρες, τσιγάρα, ψησταριές και ντίσκο
Aν τη δεκαετία του ’90 οι κόντρες προέρχονταν κυρίως από το κοινό και σχετίζονταν με την άποψη του σκηνοθέτη και το αισθητικό μέρος, όπως συνέβη με την «Αλκηστη» που σκηνοθέτησε ο Χουβαρδάς, την άποψη του Ρόμπερτ Στούρουα που ήθελε την Αννα Μακράκη με τσιγάρο στην ορχήστρα της Επιδαύρου, την ίδια δεκαετία άρχισαν και οι πρώτες αντιδράσεις της αρχαιολογικής κοινότητας. Τα πυροτεχνήματα του Ανδρέα Βουτσινά προκάλεσαν πανικό στην Αρχαιολογική Υπηρεσία για το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, τα καζάνια με τις φωτιές στην παράσταση του Πίτερ Χολ, όπως η άποψη του Λάνγκχοφ για τις «Βάκχες».
Φέτος, το σκηνικό της παράστασης του «Φιλοκτήτη» στη Μικρή Επίδαυρο πάλι άναψε φωτιές στα μέλη του ΚΑΣ, ενώ τα άκουσε και ο Λευτέρης Βογιατζής για την πετυχημένη καλλιτεχνικά «Αντιγόνη», που παίχτηκε στην ορχήστρα αφού αφαιρέθηκε το προστατευτικό της κάλυμμα.
Στο Ηρώδειο, για χρόνια τα πράγματα ήταν χειρότερα. Οχι μόνο με τα βαριά σκηνικά, αλλά και τα αδικαιολόγητα ντεσιμπέλ, τις κολλημένες στα εδώλια τσίχλες (30 κιλά αφαιρέθηκαν πέρυσι), τα καρφιά και τα άχρηστα αντικείμενα που αφήνουν πίσω τους οι τεχνικοί των θιάσων.
Η διαφήμιση «Ετοιμαστείτε για ντίσκο πάρτι στο αρχαίο ωδείο» προκάλεσε κινητοποίηση πρόσφατα στην αρμόδια εφορεία για την εμφάνιση της Γκλόρια Γκέινορ στο πολύπαθο και καταπονημένο αρχαίο Ωδείο της Πάτρας, ενώ το περσινό καλοκαίρι καρδιοχτύπησαν οι εφορείες της Κέρκυρας από το πλήθος που έσπευσε στη συναυλία του Σάκη Ρουβά στο αρχαίο φρούριο, με την εντολή του τότε υπουργού Πολιτισμού Γιώργου Βουλγαράκη.
Παρόμοια περιστατικά υπάρχουν πολλά. Στο θέατρο του Δίου (το μοναδικό πλίνθινο στη Μακεδονία), σε ένα αφιέρωμα στην παραδοσιακή μουσική, στήθηκαν ψησταριές στα εδώλια. Ψήνανε σουβλάκια και γουρουνόπουλα στις κερκίδες, ενώ σχεδόν σε όλα αυτά τα μνημεία παρατηρούνται ζημιές από χτυπήματα κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, από οξυγονοκολλήσεις, ακόμη και βαφές. [Της Γιώτας Συκκά, Η Καθημερινή, 29/6/2008]
No comments:
Post a Comment