Θεατρικό ψηφιδωτό

• Επτά, Κυριακή 26 Ιουνίου 2011
• ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ

Με την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη από το θέατρο-Διαδρομή και με σκηνοθέτη-πρωταγωνιστή τον Πέτρο Φιλιππίδη, ξεκινάει την Παρασκευή και το Σάββατο το Φεστιβάλ Επιδαύρου, το οποίο, συρρικνωμένο αυτή τη φορά, παρουσιάζει πέντε συνολικά παραστάσεις.

Φωτογραφία από την παράσταση του Σταμάτη Φασουλή «Σκηνοβάτες».  

Εν μέσω πολιτικής αστάθειας και κορύφωσης της οικονομικής κρίσης και υπό την απειλή απεργιών, το αρχαίο θέατρο διεκδικεί και φέτος, ως οφείλει, ξέγνοιαστους θεατές... Ιδωμεν.

• ΣΤΑΡ ΞΑΝΑ

Είναι σαφές ότι τα τελευταία χρόνια το τοπίο στην Επίδαυρο έχει αλλάξει. Κάποτε έδιναν το παρών συγκεκριμένα θεατρικά σχήματα, έχοντας μάλιστα απαρέγκλιτη παρουσία σε κάθε θεατρική περίοδο. Αναφερόμαστε στο Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, το Θέατρο Τέχνης, το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου. Απ' αυτά, σήμερα, μόνο τα δύο κρατικά θέατρα συμμετέχουν μόνιμα στο φεστιβάλ.

Ο ΘΟΚ βγήκε σιγά σιγά από τη λίστα και όχι χωρίς εντάσεις. Πριν από χρόνια κάποιοι χαρακτήρισαν την εξαίρεσή του και ανθελληνική στάση σε συνδυασμό μάλιστα με μια άλλη παραγωγή που παιζόταν στο θέατρο, στην οποία συμμετείχαν και τούρκοι ηθοποιοί. Το Θέατρο Τέχνης, με μια φθίνουσα καλλιτεχνική πορεία τα τελευταία χρόνια -σε σχέση με την εποχή του Καρόλου Κουν και των επιγόνων του Μίμη Κουγιουμτζή και Γιώργου Λαζάνη- έχασε κι αυτό την αποκλειστικότητα. Οσον αφορά το Αμφιθέατρο -πάντα παρόν από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης- τελευταία οι αιτήσεις του δεν γίνονταν όλες δεκτές, εγείροντας τις διαμαρτυρίες του σκηνοθέτη Σπύρου Ευαγγελάτου. Πριν από λίγους μήνες μάλιστα το ιστορικό «Αμφιθέατρο» έκλεισε οριστικά, αδυνατώντας να αντεπεξέλθει στις οικονομικές του υποχρεώσεις.

Η θητεία του Γιώργου Λούκου άλλαξε πολλά στο ρεπερτόριο του φεστιβάλ, την εικόνα του προς τα μέσα και προς τα έξω. Το αρχαίο δράμα δεν μονοπωλεί πια τις παραστάσεις. Εχουμε δει από όπερες και κλασικό θέατρο μέχρι σύγχρονο, με τέτοια προσέλευση κοινού, που καταρρρίφθηκαν οι όποιες απόψεις για παρουσίαση έργων αμιγώς αρχαίου δράματος.

Το σεξπιρικό «Χειμωνιάτικο παραμύθι» με τον Κόλιν Φάρελ αλλά και οι «Ευτυχισμένες μέρες» του Μπέκετ με τη Φιόνα Σο, διέγραψαν καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία. Αλλά ακόμα και με παρουσίαση τραγωδίας, συχνά, οι αιρετικές παραστάσεις σκηνοθετών όπως η «Μήδεια» του Ανατόλι Βασίλιεφ, προκάλεσαν τις σουρεαλιστικές διαμαρτυρίες μέσα στο θέατρο και την ανάπτυξη ενός έντονου διαλόγου γύρω από το τι και πώς πρέπει να παρουσιάζεται στο αρχαίο θέατρο.

Στην Επίδαυρο έπαιξαν σταρ όπως η Ελεν Μίρεν και ο Ιθαν Χοκ, ενώ φέτος έρχεται ο Κέβιν Σπέισι, καλλιτεχνικός διευθυντής του λονδρέζικου «Old Vic», πρωταγωνιστώντας στον «Ριχάρδο τον Γ'» του Σέξπιρ (29, 30, 31 Ιουλίου) σε σκηνοθεσία Σαμ Μέντες. Οι δύο καλλιτέχνες συναντιούνται ξανά σ' ένα διατλαντικό εγχείρημα, για πρώτη φορά μετά την ταινία «American Beauty», που χάρισε και στους δύο τα βραβεία BAFTA και Οσκαρ. Ο θίασος στελεχώνεται και πάλι με κορυφαίους Αμερικανούς και Βρετανούς ηθοποιούς και ξεκίνησε διεθνή περιοδεία από το «Old Vic» στις 18 Ιουνίου προτού καταλήξει στη σκηνή του ΒΑΜ στη Νέα Υόρκη, τον Ιανουάριο του 2012.

Πάντως ο ενθουσιασμός ανάμεσα στους δύο σταρ δεν κρύβεται. «Είμαι πολύ χαρούμενος που θα δουλέψω ξανά με τον Κέβιν. Ο "Ριχάρδος Γ'" είναι ένα έργο που λατρεύω και ένας ρόλος που νομίζω πως ο Κέβιν είναι γεννημένος γι' αυτόν», έχει πει ο Σαμ Μέντες. «Ο Σαμ είναι ένας από τους καλύτερους σκηνοθέτες που έχω συνεργαστεί και ο ρόλος που καλούμαι να ερμηνεύσω μοναδικός θεατρικός χαρακτήρας - πιστεύω θα είναι μια αξέχαστη εμπειρία» συμπληρώνει ο Σπέισι.

Βεβαίως, δεν κρύβει το άγχος του καθώς αναμετριέται με έναν κορυφαίο ρόλο στο σεξπιρικό έργο που αναφέρεται στην άνοδο και την πτώση του αιμοδιψή Ριχάρδου Γ' -έχει μείνει στην ιστορία για τη φράση «Το βασίλειό μου για ένα ένα άλογο». Οπως λέει ο Σπέισι: «Είναι ο δεύτερος μεγάλος σε έκταση σεξπιρικός ρόλος, μετά τον Αμλετ. Και είναι η δεύτερη φορά που παίζω πρωταγωνιστικό ρόλο σε σεξπιρικό έργο. Είναι κάτι που με συναρπάζει και ταυτόχρονα με φοβίζει...».

• ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ

Τη λογική των σκηνικών συνθέσεων ακολουθούν τα δύο κρατικά θέατρα, το καθένα για τους δικούς του λόγους.

* Πώς θα χωρέσουν στην αρχαία ορχήστρα ο Οιδίποδας, η Αντιγόνη, ο Προμηθέας, η Κασσάνδρα, η Κλυταιμνήστρα κι ο Αγαμέμνονας, η Ηλέκτρα και ο Ορέστης, ο Ετεοκλής και η Εκάβη, ο Αίαντας, η Ελένη, αγγελιαφόρος και φρουρός, από κοινού με τη Λυσιστράτη, τη Μυρίνη, τον Πλούτο, τις Νεφέλες ή τον Κύκλωπα;

Αφορμή γι' αυτή την ετερόκλητη συνάντηση είναι η συμπλήρωση μισού αιώνα ζωής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Τα «Μικρά Διονύσια», σε σκηνοθεσία των Γρηγόρη Καραντινάκη-Γιάννη Ρήγα, φιλοδοξούν να είναι μια παράσταση-γιορτή (σύνθεση κειμένων Κ. Χ. Μύρη), ένα ταξίδι μνήμης στο θεατρικό τότε και τώρα, συνδέοντας θραύσματα από παραστάσεις αρχαίου δράματος στους Φιλίππους και στη Θάσο, στο Θέατρο Δάσους και στην Επίδαυρο.

Ενα θεατρικό «ψηφιδωτό», αποτελούμενο από είκοσι οχτώ αποσπάσματα έργων αρχαίου δράματος, που έχει παρουσιάσει το ΚΘΒΕ στη διάρκεια της πενηντάχρονης πορείας του, σε μια ενιαία παράσταση. Οι ήρωες εμφανίζονται ως προσκεκλημένοι της μνήμης, καθώς ένας «αφανής ήρωας» του θεάτρου, ένας τεχνικός (Γιώργος Αρμένης), συνομιλεί νοερά με τις μορφές που σφράγισαν την ιστορία του ΚΘΒΕ, τη δική του ζωή αλλά και με τους ρόλους και τα κείμενα.

Σταθμοί της περιπλάνησης είναι παραστάσεις των Σωκράτη Καραντινού, Σπύρου Ευαγγελάτου, Μίνου Βολανάκη, Ανδρέα Βουτσινά αλλά και του Βασίλη Παπαβασιλείου, του Γιάννη Χουβαρδά, του Ματία Λάνχοφ, του Αντρέι Σερμπάν. Τα κοστούμια είναι της Ερσης Δρίνη, η μουσική του Γιώργου Χριστιανάκη, μια σύνθεση βράχων τα σκηνικά της Λίλης Πεζανού. Θα γίνουν επίσης προβολές αρχειακού υλικού. Παίζουν οι Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Γιάννης Καλατζόπουλος, Μαρία Καραμήτρη, Ταμίλα Κουλίεβα, Δημήτρης Κολοβός, Λίνα Λαμπράκη, Σοφία Λάππου, Γιάννης Μαλλούχος, Φωτεινή Μπαξεβάνη, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Νίκος Ψαρράς, κ.ά.

* Στις 15 και 16 Ιουλίου ο Σταμάτης Φασουλής δημιουργεί «Σκηνοβάτες». Υπεύθυνος για τη μετάφραση, τη δραματουργία και τη σκηνοθεσία, οργανώνει για το Εθνικό Θέατρο μια σκηνική σύνθεση, θέατρο μέσα στο θέατρο, που έχει ιστορικό φόντο την κατάρρευση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας... Μέσα σ' αυτό το κλίμα της παρακμής, έρχονται σ' ένα αρχαίο θέατρο τρεις θίασοι από τρεις άκρες της αυτοκρατορίας και στήνουν αυτοσχέδιους δραματικούς αγώνες. Κι έτσι η ιστορία του θεάτρου ζωντανεύει επί σκηνής (σκηνικά Μανόλη Παντελιδάκη, κοστούμια Ντένης Βαχλιώτη). Αποσπάσματα από τραγωδίες και κωμωδίες ελλήνων και ρωμαίων ποιητών, ύμνοι και χορικά, μίμοι, εντυπωσιακές αθλοπαιδιές, μονομαχίες, ακροβατικά και θεαματικές επιδείξεις με φωτιές -στοιχεία της ρωμαϊκής αρένας- συνθέτουν ένα ετερόκλητο, πολύχρωμο κολάζ.

«Σκηνοβατεί» μια πλειάδα καλών ηθοποιών: Νένα Μεντή (πρώτη εμφάνιση στην Επίδαυρο), Σοφία Φιλιππίδου, Δημήτρης Λιγνάδης, Νίκος Κουρής, Τάνια Τρύπη, Ελένη Κοκκίδου, Μάκης Παπαδημητρίου, Ευαγγελία Μουμούρη, Θανάσης Αλευράς, Σωκράτης Πατσίκας, Αλκηστις Πουλοπούλου, Φοίβος Ριμένας, Μαργαρίτα Λουμάκη, Αγορίτσα Οικονόμου, Γιώργος Δεπάστας κ.ά.

• ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΙ

* Μια μαινόμενη ηρωίδα του Ευριπίδη, μια βάρβαρη μάγισσα από την Κολχίδα, σκηνοθετεί (22-23 Ιουλίου) ο Αντώνης Αντύπας στη δεύτερη κάθοδό του στην Επίδαυρο, με πρωταγωνιστές την Αμαλία Μουτούση στο ρόλο της Μήδειας και τον Χρήστο Λούλη στο ρόλο του Ιάσονα. Η μετάφραση είναι του Γιώργου Χειμωνά, τα σκηνικά-κοστούμια του Γιώργου Πάτσα, η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου, η κίνηση της Αγγελικής Στελλάτου. Παίζουν ακόμα οι Μαρία Καλλιμάνη, Θέμης Πάνου, Αρης Λεμπεσόπουλος, Γιάννης Νταλιάνης, Δημήτρης Ημελλος, ενώ συμμετέχει 15μελής χορός γυναικών.

* Την αυλαία στο φεστιβάλ κλείνει στις 5 και 6 Αυγούστου ο «Ηρακλής μαινόμενος» του Ευριπίδη, ένα έργο που ανεβαίνει σπάνια, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, δεύτερη παράσταση του Εθνικού Θεάτρου.

«Ο Ηρακλής μοιάζει να έρχεται από την τελευταία ελληνική γενιά -αρκετά πριν από το σήμερα- που πίστευε και αγωνιζόταν για ιδέες» λέει ο σκηνοθέτης. «Για να προδοθεί τελικά από φίλους και από εχθρούς. Μ' αυτή την απόλυτη γεύση της προδοσίας οδηγείται στην καταστροφή».

Τα σκηνικά είναι της Ελένης Μανωλοπούλου, τα κοστούμια του Κένι Μακ Λέλαν, η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού, η χορογραφία του Κωνσταντίνου Ρήγου. Παίζουν οι Νίκος Καραθάνος, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μηνάς Χατζησάββας, Θοδωρής Αθερίδης, Γιάννης Βογιατζής, Στεφανία Γουλιώτη, Θεοδώρα Τζήμου, Γιώργος Γάλλος κ.ά.

Η τραγωδία του Ευριπίδη ανέβηκε ξανά από το Εθνικό Θέατρο το 1960, σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, με τους Στέλιο Βόκοβιτς, Κάκια Παναγιώτου και Θάνο Κωτσόπουλο.

• ΑΠΕΙΛΗ ΑΠΕΡΓΙΩΝ 

Το Σωματείο Εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου με επιστολή του στον υπουργό Οικονομικών, τον υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του θεάτρου Γιάννη Χουβαρδά, διαμαρτύρεται για τις περαιτέρω μειώσεις των μισθών τους, απειλώντας με απεργίες στη διάρκεια των παραστάσεων στην Επίδαυρο αλλά και στις περιοδείες. Και τελευταία, μια ακόμα διαμαρτυρία προστίθεται στα αιτήματά τους: η απόφαση για περικοπή των εκτός έδρας στις περιοδείες των παραγωγών. Οπως αναφέρουν:

«Οι εργαζόμενοι στο Εθνικό Θέατρο υφίστανται ήδη δεύτερη μείωση, μιας και αντιμετωπίζονται την πρώτη φορά σαν ευρύτερος δημόσιος τομέας και τη δεύτερη φορά σαν ΔΕΚΟ. Η κατάσταση αυτή είναι απαράδεκτη, παράνομη, αντισυνταγματική, καθ' όλα αντεργατική και ισοπεδωτική. Φτάνει πια! Είναι για μας όχι μόνο θέμα αξιοπρέπειας, αλλά στο εξής και θέμα επιβίωσης. Καλούμε την κυβέρνηση να αποσύρει τη διάταξη αυτή που ενσωματώνει τα ΝΠΙΔ της Γενικής Κυβέρνησης (κρατικά θέατρα) στο νόμο, και μειώνει τους μισθούς».