Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
Μεγαλειώδες πράγματι το θέμα του τελευταίου πονήματος του Σάκη Σερέφα, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πριν από λίγες μέρες στο χώρο της Ιονίου Βουλής, στην Κέρκυρα. Ακολουθώντας την πρόταση του Δημήτρη Πιατά, ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας καταπιάστηκε με το ζήτημα της πάντα επίκαιρης και ανέκαθεν παντοδύναμης βλακείας των ανθρώπων.
Ο Δημήτρης Πιατάς, μοναδικός ερμηνευτής ενός κειμένου που ήθελε ξαναδούλεμα, παρέμεινε ο Πιατάς και δεν απέκτησε εσωτερική ζωή |
Και στον πιθανό ισχυρισμό μας πως όλη η τέχνη με αυτό το θέμα ασχολείται από τη γέννησή της, ο Σερέφας απαντά συνθέτοντας ένα έργο που δεν αναδεικνύει ή φανερώνει, αλλά σχολιάζει ευθέως την έννοια: ένα «Σεμινάριο βλακείας», όπου ο ομιλητής καλείται να παρουσιάσει μπροστά μας την ποιότητα και τις διαστάσεις της στο διηνεκές και στο άπειρο.
Το «Σεμινάριο βλακείας» είναι, υποτίθεται, το τελευταίο μάθημα σε κάποιο κολέγιο όπου φοιτούν οι ρυθμιστές της μελλοντικής ευδαιμονίας μας. Διδάσκεται από τον εισηγητή προς γνώσιν και συμμόρφωσιν των ακροατών του. Και εκείνο που οφείλουν να θυμούνται οι τελευταίοι είναι πως η βλακεία δεν αποτελεί το αντίθετο μα τον πιστό συνοδό της εξυπνάδας. Βαδίζουν μαζί χέρι χέρι και εμφανίζονται συχνά στον ίδιο άνθρωπο και στην ίδια ιστορική συγκυρία. Αρκεί, γι' αυτό, μια σταγόνα από τη βλακεία για να διαλύσει το μύθο μιας ενάρετης ευφυΐας. Και ακόμα χειρότερα, θέλει μόνο μια δόση από αυτήν για να αιματοκυλήσει το σύμπαν.
Τεράστιο θέμα για σεμινάριο, αδύναμο όμως για θέατρο. Για να αποφύγει την προπαγάνδα της εξυπνάδας, που θα μετέτρεπε αυτομάτως το εγχείρημά του για τη βλακεία σε βλακώδες εγχείρημα, ο Σερέφας στρέφεται γρήγορα στην ανθρώπινη κατάσταση. Οι «Βλαβερές συνέπειες του καπνού», στις οποίες παραπέμπει, αυτό διδάσκουν: όμοια με εκείνες, το «Σεμινάριο» προσπαθεί να λειτουργήσει σαν πρόσχημα για την προσωπική ιστορία του εισηγητή. Σε μια ρωγμή του συνειδητού, σε μια μνήμη που ρυθμίζει τη ζωή του από τα σχολικά χρόνια, ο ομιλητής ανακαλύπτει τα όρια που διαχώρισαν κάποτε με βία μέσα του το σωστό από το λάθος.
Είναι αυτή η προσωπική περίπτωση που αποκαλύπτει σε εμάς μια ενδιαφέρουσα πτυχή του θέματος: εκτός από το αντίθετο της εξυπνάδας, η βλακεία μπορεί ακόμα να φανερωθεί σαν το αντίθετο της «κανονικότητας». Είναι η βλακεία εκείνη που γεννά ανάμεσά μας τους διαφορετικούς, τους ποιητές και τους ήρωες. Από τον Ερασμο μέχρι τον Μούζιλ, οι σοφοί ανακαλύπτουν την ανατρεπτική λειτουργία της ηλιθιότητας σε μια κοινωνία ευπρεπούς εξυπνάδας, την τάση του ανθρώπου να ξεφεύγει από το αναμενόμενο όχι μόνο για να καταστρέφει έξυπνα αλλά και για να δημιουργεί «κουτά»: να γράφει λάθος το μήλο με «ί» ή να το ανακαλύπτει ξανά σαν «να, ένα μίλο». Πράγματα βέβαια πολύ γνωστά για την κωμωδία. Πολύ πριν ασχοληθούν κάποιοι σοβαρά με τη βλακεία, το γέλιο είχε ήδη εντοπίσει το προνομιακό πεδίο δράσης του. Ο τσαρλατάνος και ο τρελός σήκωναν για αιώνες το βάρος της αντίστασης της ανθρωπότητας στην επέλαση της ηλιθιότητας.
Ετσι φτάνουμε στον Πιατά, και από την αρχική ιδέα στην πολύ δυσκολότερη υλοποίησή της. Να το ξαναπώ: Ο Σάκης Σερέφας βιάζεται πολύ. Τα κείμενά του θέλουν δούλεμα, επεξεργασία, κόψιμο και ράψιμο. Εδώ, ο ηθοποιός, μαζί με την σκηνοθέτιδα Κατερίνα Πολυχρονοπούλου, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διασώσουν τον ρυθμό και να χαρίσουν στο κείμενο την πολυπόθητη επικοινωνία του με το κοινό. Μέχρις εκεί όμως. Στην προσπάθειά τους να διασώσουν το κείμενο έκοψαν άθελά τους τη μόνη αρτηρία ζωής που διέθετε, την εξέλιξη της προσωπικής ιστορίας του ομιλητή. Ακύρωσαν έτσι εκτός από την εσωτερική ζωή, και τη μεταμόρφωση που ζητά το κείμενο του Σερέφα. Ο Δημήτρης Πιατάς παρέμεινε ο Πιατάς και το κοινό της Κέρκυρας (όπως πάντα αλέγκρο) παρέμεινε κοινό, όταν το ζητούμενο ήταν να μεταμορφωθεί ο πρώτος σε ομιλητή και όλοι μας σε μαθητές του. Στην παράσταση της Κέρκυρας το σεμινάριο διολίσθησε στο είδος της stand-up κωμωδίας, σε μια ευφάνταστη αλλά άψυχη παρλάτα.
Το «Σεμινάριο βλακείας» είναι, υποτίθεται, το τελευταίο μάθημα σε κάποιο κολέγιο όπου φοιτούν οι ρυθμιστές της μελλοντικής ευδαιμονίας μας. Διδάσκεται από τον εισηγητή προς γνώσιν και συμμόρφωσιν των ακροατών του. Και εκείνο που οφείλουν να θυμούνται οι τελευταίοι είναι πως η βλακεία δεν αποτελεί το αντίθετο μα τον πιστό συνοδό της εξυπνάδας. Βαδίζουν μαζί χέρι χέρι και εμφανίζονται συχνά στον ίδιο άνθρωπο και στην ίδια ιστορική συγκυρία. Αρκεί, γι' αυτό, μια σταγόνα από τη βλακεία για να διαλύσει το μύθο μιας ενάρετης ευφυΐας. Και ακόμα χειρότερα, θέλει μόνο μια δόση από αυτήν για να αιματοκυλήσει το σύμπαν.
Τεράστιο θέμα για σεμινάριο, αδύναμο όμως για θέατρο. Για να αποφύγει την προπαγάνδα της εξυπνάδας, που θα μετέτρεπε αυτομάτως το εγχείρημά του για τη βλακεία σε βλακώδες εγχείρημα, ο Σερέφας στρέφεται γρήγορα στην ανθρώπινη κατάσταση. Οι «Βλαβερές συνέπειες του καπνού», στις οποίες παραπέμπει, αυτό διδάσκουν: όμοια με εκείνες, το «Σεμινάριο» προσπαθεί να λειτουργήσει σαν πρόσχημα για την προσωπική ιστορία του εισηγητή. Σε μια ρωγμή του συνειδητού, σε μια μνήμη που ρυθμίζει τη ζωή του από τα σχολικά χρόνια, ο ομιλητής ανακαλύπτει τα όρια που διαχώρισαν κάποτε με βία μέσα του το σωστό από το λάθος.
Είναι αυτή η προσωπική περίπτωση που αποκαλύπτει σε εμάς μια ενδιαφέρουσα πτυχή του θέματος: εκτός από το αντίθετο της εξυπνάδας, η βλακεία μπορεί ακόμα να φανερωθεί σαν το αντίθετο της «κανονικότητας». Είναι η βλακεία εκείνη που γεννά ανάμεσά μας τους διαφορετικούς, τους ποιητές και τους ήρωες. Από τον Ερασμο μέχρι τον Μούζιλ, οι σοφοί ανακαλύπτουν την ανατρεπτική λειτουργία της ηλιθιότητας σε μια κοινωνία ευπρεπούς εξυπνάδας, την τάση του ανθρώπου να ξεφεύγει από το αναμενόμενο όχι μόνο για να καταστρέφει έξυπνα αλλά και για να δημιουργεί «κουτά»: να γράφει λάθος το μήλο με «ί» ή να το ανακαλύπτει ξανά σαν «να, ένα μίλο». Πράγματα βέβαια πολύ γνωστά για την κωμωδία. Πολύ πριν ασχοληθούν κάποιοι σοβαρά με τη βλακεία, το γέλιο είχε ήδη εντοπίσει το προνομιακό πεδίο δράσης του. Ο τσαρλατάνος και ο τρελός σήκωναν για αιώνες το βάρος της αντίστασης της ανθρωπότητας στην επέλαση της ηλιθιότητας.
Ετσι φτάνουμε στον Πιατά, και από την αρχική ιδέα στην πολύ δυσκολότερη υλοποίησή της. Να το ξαναπώ: Ο Σάκης Σερέφας βιάζεται πολύ. Τα κείμενά του θέλουν δούλεμα, επεξεργασία, κόψιμο και ράψιμο. Εδώ, ο ηθοποιός, μαζί με την σκηνοθέτιδα Κατερίνα Πολυχρονοπούλου, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διασώσουν τον ρυθμό και να χαρίσουν στο κείμενο την πολυπόθητη επικοινωνία του με το κοινό. Μέχρις εκεί όμως. Στην προσπάθειά τους να διασώσουν το κείμενο έκοψαν άθελά τους τη μόνη αρτηρία ζωής που διέθετε, την εξέλιξη της προσωπικής ιστορίας του ομιλητή. Ακύρωσαν έτσι εκτός από την εσωτερική ζωή, και τη μεταμόρφωση που ζητά το κείμενο του Σερέφα. Ο Δημήτρης Πιατάς παρέμεινε ο Πιατάς και το κοινό της Κέρκυρας (όπως πάντα αλέγκρο) παρέμεινε κοινό, όταν το ζητούμενο ήταν να μεταμορφωθεί ο πρώτος σε ομιλητή και όλοι μας σε μαθητές του. Στην παράσταση της Κέρκυρας το σεμινάριο διολίσθησε στο είδος της stand-up κωμωδίας, σε μια ευφάνταστη αλλά άψυχη παρλάτα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 03/11/2008
No comments:
Post a Comment