Eνστάσεις για μία παράσταση

Της Χριστινας Κοψινη, Η Καθημερινή, Tρίτη, 16 Σεπτεμβρίου 2008

Ο,τι προβλήθηκε, από αυθεντίες της κριτικής θεάτρου κι από δασκάλους των αρχαίων κειμένων, ως προσβλητικές παρεμβάσεις του Αν. Βασίλιεφ, ήταν ακριβώς τα πλεονεκτήματα της παράστασης. Ο,τι θεωρήθηκε αιρετικό στην ερμηνεία του Ευριπίδειου κειμένου ήταν στοιχείο των προϊστορικών χρόνων. Γιατί η Μήδεια είναι μύθος της προϊστορικής Ελλάδας. Κι ο σκηνοθέτης, ξένος κι αυτός, στον οποίο αποδόθηκαν απίστευτες κατηγορίες, είχε υλικά συμβατά με τον μύθο. Χορευτικές κινήσεις που αναβιώνουν τα ταυροκαθάψια. Αναγωγές στο Μινωικό και σε πολιτισμούς του Αιγαιακού χώρου. Εικόνες και μουσικές που μοιάζουν ή είναι ρεμπετοαμανέδες από την Ανατολή, σάμπως η Μήδεια να μην ήταν μια ξένη από την Κολχίδα της Ανατολής.

Οι έντονες διαμαρτυρίες στην Επίδαυρο που έκαναν τον θίασο να λειτουργεί με εμφανές άγχος -κι αυτό φαινόταν- εκδηλώθηκαν τη στιγμή που ο οδυρμός της Τροφού διατυπώνεται ταυτοχρόνως σε τρεις γλώσσες, στην ελληνική, τη γαλλική και την αγγλική προκαλώντας ένα κομφούζιο. Μα αυτή είναι μια από τις πιο δυνατές και αξέχαστες στιγμές της παράστασης. Γιατί ο ξένος είναι πάντα και παντού ξένος. Σε όλες τις γλώσσες.

«Είμαστε μια κοινωνία που φοβάται το καινούργιο και δεν επιτρέπει στον ξένο να έχει άποψη γι’ αυτό που νομίζουμε ότι είναι δικό μας». Λόγια μιας εικοσάχρονης, που έχει ακόμη το προσόν, όπως όλοι οι νέοι, να μην κουβαλά τη δέσμευση της υπακοής σε φόρμες και συνταγές. Να βλέπει, να ακούει και να κρίνει.

Τα λόγια της, μετά την παράσταση στο Ηρώδειο, με έκαναν να αναζητήσω την περίφημη ανακοίνωση που εξέδωσε το υπουργείο Προεδρίας τον Αύγουστο του 1959 για τους Ορνιθες του Αριστοφάνη. «Ανακοινούται από το υπουργείο Προεδρίας της κυβερνήσεως ότι ματαιούται η δευτέρα παράσταση... Το χθες εμφανισθέν έργο ατελέστατα παρασκευασμένο απετέλεσε παραμόρφωση του πνεύματος του κλασσικού κειμένου. Ορισμέναι δε σκηναί αυτού παρουσιάσθησαν κατά τρόπο προσβάλλοντα το θρησκευτικό αίσθημα του λαού».

Η δεύτερη παράσταση του Κουν για την Κυριακή 30 Αυγούστου του 1953 από το Θέατρο Τέχνης ματαιώθηκε. Το έργο χαρακτηρίστηκε βέβηλο, αλλά ύστερα από χρόνια καθιερώθηκε ως ένα κλασικό αριστούργημα, όπως αποδεικνύουν οι ετήσιες παραστάσεις στις οποίες τηρούνται απόλυτα οι σκηνοθετικές οδηγίες του Κουν. Κι αυτό τα λέει όλα, έστω κι αν η Μήδεια του Βασίλιεφ δεν θεωρηθεί ποτέ αριστούργημα κλασικό.

Όμως, στον τρόπο που αντιμετωπίσαμε την Ευριπίδεια Μήδεια του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, σε σκηνοθεσία Αν. Βασίλιεφ, συμπυκνώνεται το μεγαλύτερο πρόβλημά μας: ο φόβος. Φοβόμαστε τα πάντα. Αλλά περισσότερο απ’ όλα το καινούργιο. Έως ότου έλθει κάποια αυθεντία της πολιτιστικής ή της οικονομικής ζωής και δώσει πιστοποίηση. Τότε αλλάζουμε...

Και η παράσταση στο Ηρώδειο, το βράδυ της περασμένης Κυριακής, ήταν μια αποκάλυψη και για τους φόβους και για τον σωβινισμό μας