Saturday, October 25, 2008

Ραμό και γαλλική όπερα

Rameau Jean-Philippe 1683-1764

International Herald Tribune

Η αναβίωση της όπερας της εποχής του μπαρόκ, δείχνει να προσπέρασε τον Ζαν Φιλίπ Ραμό, έναν από τους σπουδαιότερους λυρικοδραματικούς συνθέτες του 18ου αιώνα, με αναμφισβήτητη ιστορική σημασία. ΄Η θα μπορούσε να πει κανείς, καθώς γράφει ο Τζορτζ Λούμις στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», πως ό, τι υπάρχει σήμερα από Ραμό είναι περισσότερο θέατρο από μουσική. Ενα από τα συχνότερα παιζόμενα έργα του σήμερα, «Plat�e», είναι περισσότερο κωμωδία από λυρική τραγωδία, το είδος στο οποίο διέπρεψε.

  • Αργή πορεία

Από τις λυρικές τραγωδίες του, η ωραιότερη ίσως είναι το «Κάστωρ και Πολυδεύκης», που τα τελευταία χρόνια δεν έχει ανέβει καθόλου στη σκηνή. Ισως γι’ αυτό το διάλεξαν ο διευθυντής της Οπερας των Κάτω Χωρών στο Αμστερνταμ, Πιέρ Οντί και ο μαέστρος Κριστόφ Ρουσέ, ως θέμα της συνεργασίας τους σε αυτό το λυρικό θέατρο, όπου και το ανέβασαν πρόσφατα. Είναι η δεύτερη συνεργασία τους σε Ραμό μετά τον «Ζωροάστρη», που παρουσίασαν το 2006 στη Σουηδία. Ο Ραμό είχε αργή πορεία. Την πρώτη του όπερα έγραψε στα 50 του, αλλά ώς τον θάνατό του, στα 81 χρόνια του, το 1764, είχε συνθέσει πάνω από 20, πολλές από τις οποίες είναι όπερες-μπαλέτα. Σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ήταν στο επίκεντρο των ζυμώσεων που διαμόρφωναν τη γαλλική όπερα του 18ου αιώνα. Στυλιστικά, οι πέντε λυρικές τραγωδίες που έγραψε, ακολουθούν τον τύπο που είχε επιβάλει ο Λουλί τον προηγούμενο αιώνα, αλλά με ελευθερία. Οι συντηρητικοί βρήκαν υπερβολική την εκφραστική τους ένταση – χαρακτηριστικό επ’ αυτού είναι ότι όταν ο γηραιότερος συνθέτης Αντρέ Καμπρά άκουσε τον «Ιππόλυτο» του Ραμό, είπε ότι περιείχε μουσική για 10 όπερες. Αυτά που ήταν υπερβολές του 18ου αιώνα, είναι σήμερα αρετές. O μαέστρος Κριστόφ Ρουσιέ εκτιμά πως ο Ραμό δεν είναι διόλου κατώτερος του Γ. Σ. Μπαχ. Οσον αφορά τη σκηνική ζωή του έργου, ο σκηνοθέτης Πιερ Οντί, τη θεωρεί ότι σε πολυχρωμία και μυθικότητα μοιάζει με τους κινηματογραφικούς «πολέμους των άστρων». Αυτή η πληθώρα των σκηνικών εφέ είναι ο λόγος για τα σπάνια ανεβάσματα του έργου τόσο στην εποχή του όσο και σήμερα.

Στο λιμπρέτο ο Πιερ Ζοζέφ Μπερνάρ που ο Βολταίρος αποκαλούσε «ο ευγενής Μπερνάρ» για τη λεπτότητα με την οποία χειρίστηκε το υλικό του, αφηγείται την ιστορία των δύο αδελφών, του Κάστορα, που είναι θνητός και του Πολυδεύκη, που είναι αθάνατος. Ο Κάστωρ σκοτώνεται υπερασπιζόμενος την αγαπημένη του την οποία ξένοι θέλουν να απαγάγουν. Ο Πολυδεύκης επιλέγει να γίνει θνητός και να πάρει τη θέση του αδελφού του στον Κάτω Κόσμο. Μετά από εκτενείς διαβουλεύσεις για το ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει, τα δύο αδέλφια ενώνονται για πάντα, μεταμορφωμένα στον αστερισμό των Διδύμων.

Το έργο ανέβηκε στο Αμστερνταμ, στην αναθεωρημένη και πιο συμπυκνωμένη μορφή του 1754. Και είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1750, στο Παρίσι είχαν σημειωθεί έντονες διαφωνίες σχετικά με τη γαλλική και την ιταλική όπερα, ποια είναι η καλύτερη από τις δύο.

  • Η επιτυχία

Στην αναθεωρημένη μορφή του 1754, ο Ραμό έκανε κάποιες παραχωρήσεις στο ιταλικό ύφος, προσθέτοντας ή μεταβάλλοντας κάποιες άριες ώστε να δίνει την ευκαιρία στους τραγουδιστές για επίδειξη. Κατά τα άλλα κράτησε το έργο απαράλλαχτο και η επιτυχία του, το 1754, υπήρξε όχι μόνο δική του επιτυχία αλλά και της γαλλικής όπερας γενικά.

Η Καθημερινή, Σάββατο, 25 Oκτωβρίου 2008

No comments: