Ενα «άλογο του πολέμου» που μεταφέρει μήνυμα ειρήνης

Το παιδικό βιβλίο «War Horse», γραμμένο το 1982, θριαμβεύει στη θεατρική σκηνή και μεταφέρεται στην οθόνη από τον Σπίλμπεργκ 

International Herald Tribune
Εγινε θεατρική επιτυχία στο λονδρέζικο Γουέστ Εντ, μεταφέρθηκε πρόσφατα στο Μπροντγουέι και έχει επιλεγεί για να γίνει η επόμενη μεγάλη ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Πριν συμβούν όλα αυτά, το «War Horse» ήταν ένα ολιγοσέλιδο, συγκινητικό παιδικό βιβλίο με θέμα έναν νεαρό άνδρα και το αγαπημένο του άλογο στο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κυκλοφόρησε το 1982 και ήταν μια «τολμηρή κίνηση», σύμφωνα με τον Μάικλ Μορπούργκο, τον συγγραφέα του.

Είχε καλύτερες κριτικές από τις προηγούμενες δουλειές του, αλλά σχετικά χαμηλές πωλήσεις. Ηταν υποψήφιο για ένα μεγάλο βραβείο, αλλά δεν το πήρε· ο συγγραφέας, που μεταφέρθηκε στην τελετή με λιμουζίνα, ανακάλυψε κατόπιν ότι το όχημα είχε μυστηριωδώς εξαφανιστεί και γύρισε σπίτι του με το μετρό.

Απτόητος, εξακολούθησε να γράφει και να δημοσιεύει, κάποτε δύο και τρία βιβλία τη χρονιά (έχει έως σήμερα γράψει πάνω από 120). Εχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς συγγραφείς λογοτεχνίας για παιδιά. Ενώ όμως πολλά από τα βιβλία του υπήρξαν επιτυχίες, το «Αλογο του πολέμου» φαινόταν προορισμένο για το ευγενές μισοσκόταδο. «Αν οι ετήσιες πωλήσεις έφταναν τα 1.500 αντίτυπα, ένιωθα έκπληξη», είπε ο συγγραφέας.

• Μαριονέτες

Ολα όμως άλλαξαν το 2007, όταν μια θεατρική εκδοχή του «Αλόγου» ανέβηκε στο National Theatre. Τα άλογα που εμφανίζονταν επί σκηνής ήταν μαριονέτες φυσικού μεγέθους φτιαγμένες από τη Handspring Puppet Company της Νότιας Αφρικής, όπου το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία, μαγεύοντας και συγκινώντας μέχρι δακρύων το κοινό. Μεταφέρθηκε στο Γουέστ Εντ, όπου παίζεται ακόμα με γεμάτη κάθε βράδυ την αίθουσα, και την περασμένη εβδομάδα έκανε την πρεμιέρα του στο Lincoln Center Theater της Νέας Υόρκης. Και τον Δεκέμβριο θα βγει στις αίθουσες η κινηματογραφική εκδοχή, σκηνοθετημένη από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ και με πρωταγωνιστές τον Τζέρεμι Ιρβιν, τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς και την Εμιλι Γουάτσον, καθώς και ένα σύνολο πραγματικών αλόγων.

Υπαίτιος για όλη αυτή την αναστάτωση είναι ένας 67χρονος κύριος, πολύ συμπαθής και απολαυστικά ομιλητικός, ικανός να μετατρέψει σχεδόν κάθε παρατήρηση σε διασκεδαστικό ανέκδοτο. Τις προάλλες στη Νέα Υόρκη φαινόταν εξίσου έκπληκτος και ευχαριστημένος με την τύχη που είχε ένα βιβλίο του, γραμμένο πριν από τόσο πολλά χρόνια, και βιβλία.

Είχε τις αμφιβολίες του για το εάν το «War Horse» θα μπορούσε να λειτουργήσει επί σκηνής. Οταν πρωτάκουσε για τα σχέδια να χρησιμοποιηθούν άλογα–μαριονέτες, σκέφτηκε πως δεν ήταν παρά ένα «καταστροφικό αστείο». Ηρέμησε όμως όταν είδε το αποτέλεσμα: φυσικού μεγέθους μαριονέτες που κινούνται, φερμάρουν, χλιμιντρίζουν σαν αληθινά άλογα και λειτουργούν σαν πλήρως ανεπτυγμένοι θεατρικοί χαρακτήρες.

Τα μυθιστορήματά του, τοποθετημένα σε διάφορα μέρη του κόσμου, τείνουν να εστιάζονται σε αγαπημένα θέματα: το δέσιμο των ανθρώπων με τα ζώα, το θάρρος των παιδιών σε δύσκολες συνθήκες, τη δύναμη και τα θαύματα της φύσης. «Είναι ο πιο αξιόλογος εν ενεργεία Βρετανός συγγραφέας παιδικών βιβλίων, είτε γράφει για μικρά παιδιά είτε για εφήβους», λέει ο Τζον Χάγουελς, εκπρόσωπος της αλυσίδας βιβλιοπωλείων Waterstone. «Είναι πολύ δυνατός, πολύ υποβλητικός και διορατικός. Δεν πατρονάρει ούτε αντιμετωπίζει συγκαταβατικά τους αναγνώστες του, και αυτοί ανταποκρίνονται».

• Η παγίδα

Γιατί ανέβηκε τόσο ψηλά το «Αλογο του πολέμου» τα τελευταία χρόνια; Η ιστορία που αφηγείται έχει μεγαλύτερη απήχηση τώρα παρά όταν γράφτηκε, ίσως εξαιτίας της εποχής που ζούμε. «Το 1982 ο μόνος πόλεμος που γνωρίζαμε στη Βρετανία ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος», είπε ο συγγραφέας. «Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει τα τελευταία 15 με 20 χρόνια. Ο πόλεμος φαίνεται να έχει γίνει ενδημικός. Φαίνεται πως όταν είναι εφικτός τον κάνουμε. Ποτέ δεν παύει να με εκπλήσσει το πώς πέφτουμε στην παγίδα ξανά και ξανά».

Το βιβλίο, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως μια πολύ δυνατή συνηγορία για τον ειρηνισμό, είναι γραμμένο από τη σκοπιά του Τζόι, του αλόγου. Ο συγγραφέας το εμπνεύστηκε εν μέρει από τις συζητήσεις που είχε πριν από πολλά χρόνια στο χωριό του, το Ιντεσλι στο Ντέβον, με έναν ηλικιωμένο άνθρωπο που είχε υπηρετήσει σε μια μονάδα ιππικού στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Μου είπε με δάκρυα στα μάτια ότι το μόνο πρόσωπο στο οποίο μπορούσε να μιλήσει εκεί ήταν το άλογό του – αποκάλεσε ακριβώς έτσι το άλογό του, “πρόσωπο”».

Από το Πολεμικό Μουσείο, ο κ. Μορπούργκο έμαθε ότι ένα έως δύο εκατομμύρια βρετανικά άλογα είχαν σταλεί στο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ότι μόνο 65.000, περίπου, επέστρεψαν. Αποφάσισε να γράψει γι’ αυτά αλλά προσπαθούσε μάταια να βρει την κατάλληλη φωνή της αφήγησης.

Ενα απόγευμα, βρισκόταν στο αγρόκτημα που έχει μαζί με τη σύζυγό του στο Ντέβον, όπου πηγαίνουν φτωχά παιδιά για να εργαστούν με ζώα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών και θεραπευτικών προγραμμάτων (υπάρχουν τρία τέτοια αγροκτήματα στη Βρετανία και ένα στο Βερμόντ, στις ΗΠΑ). Περνούσε μέσα από την αυλή του στάβλου όταν είδε ένα από τα παιδιά, ένα ψυχικά διαταραγμένο αγόρι που υπέφερε από τραυλισμό και δεν είχε αρθρώσει λέξη στο σχολείο επί δύο χρόνια, να στέκεται με το κεφάλι του κοντά στο κεφάλι ενός αλόγου.

«Αρχισε να μιλάει», θυμάται ο κ. Μορπούργκο. «Μιλούσε στο άλογο και η φωνή του κυλούσε αβίαστα. Είχε απλώς ξεκλειδώσει. Και καθώς άκουγα αυτό το αγόρι να λέει στο άλογο όλα όσα είχε κάνει στη φάρμα εκείνη τη μέρα, μου ήρθε ξαφνικά η ιδέα ότι βεβαίως η φοράδα δεν καταλάβαινε κάθε λέξη, αλλά ήξερε πως ήταν σημαντικό γι’ αυτήν να κάθεται εκεί και να ακούει το παιδί, να του συμπαραστέκεται». Ετσι δημιουργήθηκε ο ρόλος του Τζόι στο «Αλογο του πολέμου» – παρατηρητής και μάρτυρας, όσο και πρωταγωνιστής.

Τα βιβλία του Μάικλ Μορπούργκο εκτυλίσσονται σε ζούγκλες, σε νησιά, σε κοινότητες ταλαιπωρημένες από την ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη και από το τσουνάμι του 2004. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, με τίτλο «Shadow», αφηγείται την ιστορία ενός παιδιού από το Αφγανιστάν που έχει φτάσει πρόσφυγας στη Βρετανία, μόνο για να κλειστεί σε ένα κέντρο κράτησης λαθρομεταναστών καθώς παλεύει να παραμείνει τη χώρα.

Είναι περιζήτητος ως υποστηρικτής και ομιλητής σε εκδηλώσεις με σκοπό, μεταξύ άλλων, την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών, την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, τη δημιουργία ή τη διατήρηση βιβλιοθηκών. Ισως όμως αυτό το βιβλίο, το «Αλογο του πολέμου», να είναι η δουλειά που περισσότερο τον καθόρισε. «Ολα αυτά έπρεπε να συμβούν πριν από 30 χρόνια», λέει. «Τώρα για μένα δεν είναι η πιο κατάλληλη εποχή. Ομως, κάλλιο αργά παρά ποτέ».