Monday, September 5, 2011

Λυκούργος Καλλέργης- Ενας πρωτοπόρος ριζοσπάστης

ΤΑ ΝΕΑ, 3/9/2011: Του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Γόνος μιας κρητικής με βυζαντινές απαρχές οικογένειας, γιος ενός μεγάλου και πρωτοπόρου επαναστάτη και θεωρητικού της σοσιαλιστικής ιδέας στον τόπο μας, με βαθιά και ριζιμιά παιδεία, ο Λυκούργος Καλλέργης, όπως ο ίδιος αφηγήθηκε τον πολυτρικύμιστο βίο του στην ογκώδη αυτοβιογραφία του (που είχα την τιμή να προλογίσω και να παρουσιάσω στην Παλιά Βουλή), μπήκε συνειδητά στην αβέβαιη ατραπό του θεάτρου, σε εποχές που το θέατρο στην Ελλάδα ήταν επάγγελμα συκοφαντημένο και τέχνη ακαλλιέργητη, υπηρετούμενο όμως από αυτοδίδακτους, ευφάνταστους και τερατώδεις σε δυνατότητες θεατρίνους.
Την εποχή που ο Καλλέργης εγγράφεται στη νεοσύστατη δραματική σχολή του Κουν εγκαινιάζεται μια νέα, δημιουργική και επιστημονική περίοδος της θεατρικής μας εκπαίδευσης. Συμπίπτει αυτό το γεγονός με την απαίτηση μεγάλων αυτοσχέδιων μαστόρων και αυτοδημιούργητων (Κοτοπούλη, Βεάκης, Νέζερ, Παξινού, Μινωτής, Μ. Μυράτ κ.λπ.) να κατοχυρωθεί το επάγγελμα του ηθοποιού με κρατικές εγγυήσεις και αποδεδειγμένη θεωρητικά και πρακτικά σπουδή. Ετσι, επί υπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου και κυβερνήσεων Ελ. Βενιζέλου (1928-32) νομοθετείται η «Αδεια Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ηθοποιού», θεσμός που καταργήθηκε ως περιττός πλέον αφού το επάγγελμα του ηθοποιού το 1980 όχι μόνο είχε κοινωνική αναγνώριση και η θεατρική παιδεία σπουδαίους δασκάλους, αλλά ήδη δυο μείζονες έλληνες ηθοποιοί είχαν εκλεγεί βουλευτές, ο Καλλέργης και η Συνοδινού.
Είναι η εποχή που δεν είχε κοπάσει ακόμη η εντύπωση των Δελφικών Εορτών των Σικελιανών (1927 και 1930), η είσοδος ως σίφουνα στα πρακτικά πράγματα της σκηνής του μεγάλου κριτικού Φώτου Πολίτη, η επιστροφή του πρώτου ειδικά σπουδαγμένου έλληνα σκηνοθέτη στη Γερμανία, μαθητή του Ράινχαρτ, Δημ. Ροντήρη, και εν συνεχεία των επίσης γερμανοσπουδαγμένων Καραντινού, Πέλου Κατσέλη και Τάκη Μουζενίδη.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα θεατρικής ευφορίας και ευέλπιδος καρποφορίας σπουδάζει θέατρο ο Καλλέργης. Και ο Κουν ευδόκησε να τον καταστήσει τον πρώτο του πρωταγωνιστή, όταν δημιουργείται στον Μεσοπόλεμο ό,τι αργότερα ονομάστηκε «παράδοση». Αναζητήθηκαν οι ρίζες του ελληνικού θεάτρου και άρχισε να κωδικοποιείται μια λαϊκή υποκριτική γλώσσα. Ο Καλλέργης ακολούθησε τον Κουν και στην πρώτη περίοδο της Λαϊκής Σκηνής και στην κατοχική, με την ένδοξη πορεία του πρώτου Θεάτρου Τέχνης. Ως βασικό και πεπειραμένο στέλεχος υποδέχτηκε στη θεατρική κολυμβήθρα τον Διαμαντόπουλο, την Λαμπέτη, τον Χατζημάρκο, την Λαμπροπούλου, την Κατσέλη. Οταν το πρώτο Θέατρο Τέχνης κλείνει, ο Καλλέργης για λίγο περιπλανάται στο ελεύθερο, λεγόμενο, θέατρο για να γίνει βασικός συνεργάτης του Μάνου Κατράκη στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο που παρουσιάζει από «Αγαπητικό της Βοσκοπούλας», «Πατούχα» και «Χριστό ξανασταυρώνεται» έως Λόπε ντε Βέγκα.
Από το 1955 χρίεται πρωταγωνιστής στο Εθνικό Θέατρο, δηλαδή στο στόμα του λύκου. Γιατί ενώ ο ίδιος προερχόταν από τη Σχολή του Ποιητικού Ρεαλισμού και της Σωματικής Εκφρασης που διδάσκει ο Κουν, έπρεπε να ενταχθεί στη Σχολή του Λόγου και του Ρυθμού που συστηματοποίησε ο Ροντήρης και συνέχισαν ο Μιχαηλίδης, ο Μουζενίδης και ο Μινωτής.
Και νομίζω ότι πρέπει να του αναγνωριστεί το γεγονός πως ο κώδικάς του υπήρξε η γέφυρα συμφυρμού, συνάντησης και συνύφανσης των δύο σχολών που σήμερα είναι η κυρίαρχη θεατρική μας γλώσσα.
Στα επαγγελματικά χάσματα ο Καλλέργης έπαιξε στον κινηματογράφο, στην πρώτη περίοδο της κρατικής τηλεόρασης, και συχνά σκηνοθέτησε με κύρος και σοβαρότητα. Υπήρξε ο εγκυρότερος μεταφραστής των απάντων του Τσέχοφ και του Γκόρκι.
Θέλω να τελειώσω με τη σπουδαία συνδικαλιστική του δράση, σε δύσκολους καιρούς ('55-'65), όπου με άξιους συμπαραστάτες τον Μεσολογγίτη και τον Ληναίο, με αγώνες συχνότατα σκληρούς, επέβαλαν θεσμούς που εξασφάλισαν στον έλληνα ηθοποιό επαγγελματική σιγουριά, ασφαλιστική κάλυψη και κυρίως αξιοπρέπεια και σεβασμό στο κοινό.
Το 1959 ως στέλεχος του ΣΕΗ ίδρυσε τη «Δωδέκατη Αυλαία» όπου νέοι ηθοποιοί, σκηνοθέτες, εικαστικοί τελείως δωρεάν ανέδειξαν νέους έλληνες συγγραφείς που απαξιώνονταν από το εμπορικό θέατρο.

No comments: