Σούζαν Σόνταγκ: διανοούμενη με καθαρή ματιά

Η αμερικανίδα συγγραφέας Σούζαν Σόνταγκ άφησε το αποτύπωμά της στη λογοτεχνία της πατρίδας της. Ο δυναμισμός της, ωστόσο, αποτυπώθηκε και στους κοινωνικούς αγώνες, αφού ήταν μια μάχιμη διανοούμενη που τολμούσε να ασκεί σκληρή κριτική στις πολιτικές επιλογές της αμερικανικής υπερδύναμης. Έχασε τη μάχη της ζωής στις 2/12/2004 και ήταν 71 ετών. Η ίδια απεχθανόταν τον χαρακτηρισμό της «διανοούμενης», που πάντως της τον απέδιδαν ομότεχνοί της, όπως ο Κάρλος Φουέντες. «Δεν ξέρω άλλον διανοούμενο», είχε πει κάποτε για εκείνη ο Μεξικανός μυθιστοριογράφος, «με τόσο καθαρή ματιά και τέτοια ικανότητα σύνδεσης, συνδυασμού, συσχέτισης των στοιχείων».

Επικρίθηκε στη χώρα της όταν μετά την 11η Σεπτεμβρίου είχε μιλήσει στον New Yorker για τα «παραπλανητικά σαλιαρίσματα και τα πρόδηλα ψεύδη που περιέφεραν δημόσια πρόσωπα και τηλεοπτικοί αναλυτές, αποσκοπώντας στο να ξεμωραθεί το κοινό». Σχολίαζε ακόμα τότε: «Οι πολιτικοί μας επέτρεψαν να καταλάβουμε ότι θεωρούν καθήκον τους τη χειραγώγηση: την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη διαχείριση της οδύνης. Η πολιτική... αντικαταστάθηκε από την ψυχοθεραπεία». Γεννημένη στη Νέα Υόρκη το 1933, η Σούζαν Σόνταγκ μεγάλωσε στο Τουσόν της Αριζόνα και πήγε σχολείο στο Λος Άντζελες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και έκανε μεταπτυχιακά στη Φιλοσοφία, τη Λογοτεχνία και τη Θεολογία στο Χάρβαρντ.

Έγραψε συνολικά τέσσερα μυθιστορήματα. Τα «Αμέρικα», «Ο Εραστής του Ηφαιστείου» (στα ελληνικά από τον «Οδυσσέα»), «Benefactor» και «Death, Kit», μια συλλογή διηγημάτων και επτά μελέτες. Στις τελευταίες, και το περίφημο «Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων» (στα ελληνικά από τη «Scripta»), στο οποίο η Σόνταγκ εξέταζε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επικαιρότητα, την τέχνη και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη σύγχρονη καταγραφή του πολέμου. Στα ελληνικά κυκλοφορούν ακόμα τα έργα της «Περί φωτογραφίας» («Φωτογράφος»), «Αισθητική της Σιωπής» («Νεφέλη»), «Ενάντια στην ερμηνεία - Για το στιλ - Περί κινηματογραφοφιλίας» («Καθρέφτης»), «Η νόσος ως μεταφορά. Το AIDS και οι μεταφορές του» («Ύψιλον»).

Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 32 γλώσσες. Παράλληλα, αρθρογραφούσε συχνά στον New Yorker, στο New York Review of Books κ.α. Ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο και το θέατρο. Έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε τέσσερις μεσαίου μήκους ταινίες. Και στο θέατρο σκηνοθέτησε παραστάσεις που ανέβηκαν σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη, με πιο πρόσφατη το Περιμένοντας τον Γκοντό του Μπέκετ, που ανέβηκε το καλοκαίρι του 1993 στο βομβαρδιζόμενο Σαράγεβο. Ακτιβίστρια με συνεχή και ενεργό ρόλο στα πολιτικά πράγματα, η Σόνταγκ ήταν από το 1987 έως το 1989 πρόεδρος του ΡΕΝ Club. Πολυβραβευμένη και (αν όχι κυρίως) από την Ευρώπη, η Σόνταγκ ήταν εκείνη που σύστησε στο αμερικανικό κοινό τον Ρολάν Μπαρτ και τον Ελίας Κανέτι. (Οι πληροφορίες από το Γαλλικό Πρακτορείο).