Η θεατρική σεζόν ολοκληρώνεται σήμερα και οι επιχορηγήσεις δεν έχουν προκηρυχθεί ακόμη
Απόψεις όπως να επιχορηγούνται μόνο θίασοι που ανεβάζουν ελληνικό έργο ...και πολλά άλλα, που λίγη σημασία έχουν μπροστά στην πραγματικότητα, η οποία δικαιώνει ένα θεσμό για τον οποίο αγωνίστηκαν οι υγιείς εκείνοι πνευματικοί κύκλοι, οι οποίοι διέβλεψαν ότι η ενίσχυση κάποιων περιφερειακών θιάσων, που τολμούσαν - με τον κίνδυνο πάντα της χρεοκοπίας - να παρουσιάσουν ένα ρεπερτόριο αξιώσεων, θα ανέτρεπαν το μέχρι τότε θεατρικό τοπίο.
Κακά τα ψέματα. Αν ακόμα ζούσαμε στην εποχή του '70, θα είχαμε παραμείνει στα έργα των τεσσάρων ατόμων, στα «μονοσάλονα» και στο μαύρο περιστροφικό, στις επιθεωρήσεις και τις εύπεπτες κωμωδιούλες. Στη μιζέρια εκείνη στην οποία οι επιχορηγήσεις έβαλαν κάποιο φρένο. Ως το 1978, όταν ξεκίνησε το σύστημα των θεατρικών επιχορηγήσεων, η κρατική συμμετοχή στο χώρο του θεάτρου περιοριζόταν στη λειτουργία των δυο κρατικών θεάτρων, του Εθνικού και του ΚΘΒΕ. Ολος ο υπόλοιπος χώρος είχε αφεθεί στις ιδιωτικές θεατρικές επιχειρήσεις, με μόνη εξαίρεση το «Θέατρο Τέχνης», που λίγο πριν είχε αρχίσει να παίρνει κάποια «βοηθήματα». Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες κάποιοι - ελάχιστοι - θίασοι τόλμησαν να θέσουν άλλα κριτήρια στην επιλογή των έργων που θα ανέβαζαν, παρουσιάζοντας ποιοτικά έργα και έργα της νεοελληνικής δραματουργίας. Το θεατρικό τοπίο χαρακτηριζόταν από επιθεώρηση και βουλεβάρτο.
PhasmaΘα υπήρχε νεοελληνικό θέατρο, ένα θέατρο που έχει καταφέρει να στέκεται ισάξια απέναντι σε κάθε ξένο, ένα θέατρο που αντιμετωπιζόταν ειρωνικά πριν από λίγα χρόνια, αν δεν μπορούσαν οι θίασοι να ξεπεράσουν τα πρώτα χρόνια την αδυναμία του ταμείου με τη συμπαράσταση του κράτους; Προς τι, λοιπόν, αυτή η επιπόλαιη κριτική από ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τα πράγματα; Είναι η πρώτη φορά μετά από τόσα χρόνια που βάλλεται τόσο απροκάλυπτα ο θεσμός των επιχορηγήσεων. Σήμερα κλείνουν αυλαία τα περισσότερα θέατρα και από το ΥΠΠΟ-Τ ούτε φωνή ούτε ακρόαση, παρά τις οχλήσεις φορέων και θιάσων.
- Παγίδα η «διαβούλευση»
Το ΥΠΠΟ-Τ άνοιξε το «μέτωπο» των συγκρούσεων με τους ανθρώπους του θεάτρου αρχικά θέτοντας σε δημόσια δήθεν διαβούλευση το νέο πλαίσιο για τις επιχορηγήσεις του θεάτρου, μια, υποτίθεται, ανοιχτή διαδικασία διαλόγου και συνδιαμόρφωσης του πλαισίου επιχορηγήσεων (την ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.opengov.gr/yppol) - οι γνωστές υποκριτικές κορόνες του ΠΑΣΟΚ για προαποφασισμένες επιλογές - η οποία διήρκησε περίπου ένα μήνα.
«Παγίδα» χαρακτήρισαν οι περισσότεροι εκπρόσωποι των επιχορηγούμενων θιάσων, που συναντήθηκαν στις αρχές του περασμένου μήνα, στο «Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας», την περιβόητη διαβούλευση του ΥΠΠΟ-Τ. Αρνούμενοι να παίξουν το «παιχνίδι» που αποσκοπεί στην κωλυσιεργία και τη μη επιχορήγηση για την τρέχουσα θεατρική περίοδο, οι θίασοι αποφάσισαν μια σειρά δράσεων. Πρώτον, με επιστολή τους προς τον υπουργό να ζητήσουν την άμεση προκήρυξη των επιχορηγήσεων, έστω απολογιστική (όπως έχει ξαναγίνει), η οποία αναφέρει τα εξής: «Οι εκπρόσωποι των θιάσων ελεύθερου θεάτρου όλης της χώρας, που συγκεντρώθηκαν σήμερα, αποφάσισαν να σας απευθύνουν το ακόλουθο ομόφωνο αίτημα: Ζητούμε να μην παρακαμφθεί η τρέχουσα θεατρική περίοδος και να ενεργοποιηθούν άμεσα οι απαραίτητες διαδικασίες για τις φετινές επιχορηγήσεις. Περιμένουμε την άμεση απάντησή σας». Δεύτερον να πληροφορήσουν το κοινό για το θέμα των επιχορηγήσεων με ανακοίνωση που μοιράζεται ήδη πριν και μετά τις παραστάσεις και τη συγκρότηση επταμελούς επιτροπής επεξεργασίας - και υποβολής στο υπουργείο - κειμένου με τις θέσεις τους για τις επιχορηγήσεις.
Οσον αφορά στη «διαβούλευση», σχολιάστηκαν οι απόψεις που κατατέθηκαν στην ηλεκτρονική διαβούλευση και οι οποίες μαρτυρούν την ημιμάθεια και πλήρη άγνοια επί του θέματος. Το χειρότερο είναι ότι το 70%, περίπου, των «διαβουλευομένων» προτείνουν την κατάργηση των επιχορηγήσεων (!). Με ποια κριτήρια θα αποφασίσει ο υπουργός; Πλειοψηφικά; Ποιον αλήθεια κοροϊδεύουν; Το «διαίρει και βασίλευε» είναι παλιά μέθοδος. Ολοι ξέρουν τις ακατονόμαστες «χάρες» του διχασμού που επιχειρεί η κυβέρνηση σε όλους τους κλάδους εργαζομένων. Παλιά αλήθεια, που την πρωτοδιατύπωσε ο Αθηναίος κωμικός ποιητής Κρατίνος, πρόδρομος του Αριστοφάνη: «Εν δε διχοστασίη και Ανδροκλέης πολεμαρχεί» («όταν πέφτει διχόνοια, κυβερνά ακόμα κι ο Ανδροκλής» (δημαγωγός πολιτικός).
- Με πρωτοβουλία του ΣΕΗ
Με αιτήματα την άμεση απόδοση των εγκεκριμένων επιχορηγήσεων της προηγούμενης περιόδου στους δημιουργούς, την άμεση προκήρυξη των επιχορηγήσεων της επόμενης περιόδου, την παύση του ψευτο-διάλογου της δημόσιας διαβούλευσης, την άμεση θεσμική συνάντηση των φορέων του χώρου με τον υπουργό Πολιτισμού, τη διεύρυνση του δικτύου των επιχορηγούμενων θεάτρων και σχημάτων με αύξηση της συνολικής επιχορήγησης για το θέατρο, την ενίσχυση και αναβάθμιση σε κρατικό επίπεδο των ΔΗΠΕΘΕ, την έξοδο των κρατικών θεάτρων από το καθεστώς των πρώην ΔΕΚΟ κ.ά., εκπρόσωποι των φορέων του θεάτρου και του χορού, καθώς και οι εκπρόσωποι καλλιτεχνικών σχημάτων και ανεξάρτητοι δημιουργοί, με πρωτοβουλία του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, συγκεντρώθηκαν πριν ένα περίπου μήνα, έξω από το ΥΠΠΟ-Τ, απαιτώντας να συναντήσουν τον υπουργό Παύλο Γερουλάνο, ο οποίος από τότε που ανέλαβε αρνείται πεισματικά το διάλογο μαζί τους. Τελικά, εκπρόσωποι των φορέων συναντήθηκαν με τον αναπληρωτή υφυπουργό Τηλέμαχο Χυτήρη, ο οποίος άκουσε τα αιτήματα των καλλιτεχνών, λέγοντάς τους ότι θα είναι «σύμμαχος των αιτημάτων τους αν και δεν είναι αρμόδιος».
Στη συνέχεια κατέθεσαν στα αρμόδια γραφεία το κοινό πλαίσιο δράσης των φορέων, σχημάτων και δημιουργών στο χώρο του θεάτρου και του χορού, σχετικά με τις κρατικές επιχορηγήσεις. Το αναλυτικό κοινό πλαίσιο το υπογράφουν, διατηρώντας τις ξεχωριστές θέσεις τους για τα ιδιαίτερα προβλήματα του κλάδου τους: Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων Μουσικών και Μεταφραστών, Εταιρία Ελλήνων Σκηνοθετών, ΠΟΘΑ, Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος, Σωματείο Εργαζομένων στο χώρο του χορού, Πανελλήνιος Επιστημονικός Σύλλογος Θεατρολόγων.
Οι φορείς και οι δημιουργοί του χώρου καταγγέλλουν αυτή τη διαδικασία σαν διαδικασία «επικίνδυνη για τον πολιτισμό μας, αντιδημοκρατική και λαϊκίστικη. Τα ζητήματα του ελληνικού πολιτισμού δεν μπορούν να τεθούν σε καθεστώς διαδικτυακής οχλοκρατίας και ο υπουργός Πολιτισμού δεν βρίσκεται στη θέση του για να ανακαλύψει τέτοιες δυνατότητες στην κοινωνία μας.
Είναι σαφές ότι με την τακτική της "δημόσιας διαβούλευσης" - η οποία χρησιμοποιήθηκε και για την αλλαγή του νόμου πλαισίου του Κινηματογράφου ξεσηκώνοντας πλήθος αντιδράσεων - το Υπουργείο προσπαθεί να παρακάμψει τις θέσεις των φορέων και των δημιουργών του χώρου και να τους καταστήσει άτυπα συμμέτοχους και συνένοχους μιας διαδικασίας στην οποία θα μπορούσαν να συμμετείχαν, μιας διαδικασίας με προκαθορισμένες αποφάσεις, εμφανίζοντας αποδεκτό το σύνολο των θέσεών του μέσα σ' ένα κατευθυνόμενο και ελεγχόμενο κλίμα».
«Είναι ξεκάθαρο» - επισημαίνεται στο κοινό πλαίσιο - «ότι το ΥΠΠΟ-Τ προσπαθεί μέσω της παραπάνω διαδικασίας να στρέψει σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση την κρατική επιχορήγηση στο χώρο του "ελευθέρου θεάτρου", με σκοπό την ενίσχυση της μεγάλης - συγκεντρωμένης επιχειρηματικότητας». Ομως το ΥΠΠΟ-Τ και ο υπουργός Παύλος Γερουλάνος δεν απάντησαν ποτέ στα διατυπωμένα αιτήματα από τους φορείς του πολιτισμού.
- Προτάσεις - θέσεις
Σχετικά με τις προθέσεις του ΥΠΠΟ-Τ για τις επιχορηγήσεις όπως εκφράζονται στο κείμενο - πλαίσιο διαλόγου της «δημόσιας διαβούλευσης» οι φορείς επισημαίνουν τα εξής:
1. Για το ζήτημα των επιχορηγήσεων στο ελεύθερο θέατρο και το χορό δεν μπορεί να γνωμοδοτεί ο κάθε αναρμόδιος. Το Υπουργείο έχει υποχρέωση να καλέσει σε θεσμικό διάλογο τους φορείς των εργαζομένων και των καλλιτεχνών του χώρου, καθώς και τους δημιουργούς όπως εκφράζονται μέσα από τους χώρους δημιουργίας τους. Ο όποιος διάλογος πρέπει να ξεκινήσει με βάση τις θέσεις των φορέων του χώρου. Ο υπουργός πρέπει να απαντήσει γιατί αρνείται να συναντηθεί με οποιονδήποτε φορέα του χώρου, παρά τις συνεχείς οχλήσεις.
2. Ο χρονικός προγραμματισμός για τη ροή της όλο και μειούμενης χρηματοδότησης δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα αν δεν συνοδευτεί με διεύρυνση των επιχορηγούμενων σχημάτων και αύξηση του συνολικού ποσού της επιχορήγησης. Αλλωστε το σύστημα της επιχορήγησης με δόσεις, ήδη ισχύει στα Κρατικά Θέατρα και στα ΔΗΠΕΘΕ, φέρνοντας σε οριακό σημείο τη λειτουργία τους.
Είναι πρόκληση να μειώνεται η επιχορήγηση προς το ελεύθερο θέατρο, που αποτελεί το πιο δυναμικό τμήμα του ελληνικού θεάτρου, την ίδια στιγμή που το κράτος προσφέρεται να εξοφλήσει τμήμα του δανείου του Μεγάρου Μουσικής, το οποίο λειτουργεί κυρίως με μετακλήσεις καλλιτεχνών.
3. Το κράτος έχει υποχρέωση να ενισχύει το θέατρο και το χορό ώστε το έργο των δημιουργών να μην μπαίνει ολοκληρωτικά στο πλαίσιο που ορίζουν οι νόμοι της αγοράς, που είναι το κέρδος. Η επιχορήγηση βοηθά τους δημιουργούς να κρατήσουν στα χέρια τους την τέχνη τους και να μην παραχωρήσουν τη διαχείριση και την εκμετάλλευσή της στην επιχειρηματική δράση των ισχυρών του πλούτου.
Αν η επιχορήγηση δεν κατευθυνθεί στην ενίσχυση σχημάτων με αποκλειστικά καλλιτεχνική υπόσταση - σχήματα στα χέρια των καλλιτεχνών - αλλά σε οποιαδήποτε «φυσικά πρόσωπα», σημαίνει ότι το κράτος διευκολύνει το πέρασμα του ελέγχου όλης της μικρής θεατρικής παραγωγής στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που ήδη αποκτούν μονοπωλιακό έλεγχο της θεατρικής παραγωγής.
Είναι σαφές ότι με μια τέτοια ρύθμιση, οι απανταχού επιχειρηματικοί όμιλοι - ανεξαρτήτως αντικειμένου - θα μπορούν να συμμετάσχουν με συντριπτικά καλύτερους όρους στη διανομή της επιχορήγησης συγκριτικά με τα καλλιτεχνικά σχήματα και σύντομα η δυνατότητα της μικρής, ανεξάρτητης θεατρικής παραγωγής θα είναι αδύνατη, καθώς θα έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις δυσκολίες επιβίωσης, αλλά και τον ανταγωνισμό από τους κρατικά ενισχυμένους οικονομικούς ομίλους.
- Υποκριτική αγωνία
4. Η δήθεν αγωνία του Υπουργείου για τη θεατρική αποκέντρωση είναι υποκριτική όταν συνοδεύεται από την πολιτική που διαλύει το θεσμό των ΔΗΠΕΘΕ - των μόνιμων εστιών πολιτισμού στην περιφέρεια, του μοναδικού πόλου συσπείρωσης του αποκεντρωμένου καλλιτεχνικού δυναμικού και κορυφαία κατάκτηση του πολιτισμού μας.
Με δεδομένη την όλο και μειούμενη χρηματοδότηση των μικρών σχημάτων της Αθήνας καθίσταται αυτόματα απαγορευτική η δράση τους και στην επαρχία. Ετσι η θέσπιση της μόνιμης δράσης στην επαρχία σαν προϋπόθεση για επιχορήγηση θα δώσει τη δυνατότητα μόνο στα ισχυρά επιχειρηματικά συγκροτήματα να λάβουν επιχορήγηση, αφού μόνο αυτά θα μπορούν να ανταποκριθούν στο δυσβάσταχτο οικονομικό βάρος της τακτικής παρουσίας στην επαρχία. Η θέσπιση αυτού του όρου είναι άλλη μια δικλείδα ενίσχυσης των ισχυρών.
Η λύση της θεατρικής αποκέντρωσης βρίσκεται στην παραπέρα ανάπτυξη της εμπειρίας των ΔΗΠΕΘΕ, την ενίσχυση των τοπικών καλλιτεχνικών δράσεων, του ερασιτεχνικού και σχολικού θεάτρου, τη μέριμνα του κράτους για τη μεταφορά του έργου των επιχορηγούμενων θιάσων στην περιφέρεια, αλλά και την απαλλαγή των μικρών σχημάτων από την οικονομική ανέχεια, ώστε να μπορούν χωρίς κινδύνους να αντέξουν την ανεξάρτητη δράση στην επαρχία.
5. Η οποιαδήποτε συγκέντρωση των δυνάμεων των καλλιτεχνών πρέπει να είναι δική τους θέληση, επιλογή και ευθύνη, σύμφωνα με τους καλλιτεχνικούς και ιδεολογικούς στόχους που προτάσσουν. Η συγκέντρωση ετερόκλητων δυνάμεων είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Η αναγκαστική συγκέντρωση των καλλιτεχνών σε σχήματα ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο εκάστοτε σύστημα αξιολόγησης - το οποίο θα ρυθμίζεται σύμφωνα με τους στόχους της πολιτικής του Υπουργείου - μόνο σαν εκβιασμός των δημιουργών για σύμπλευση με την πολιτική του Υπουργείου μπορεί να εννοηθεί. Είναι σαν να ζητούν την αποδοχή της πολιτικής της Κυβέρνησης στη δημόσια εικόνα και στο έργο του καλλιτέχνη αν θέλει να επιχορηγηθεί.
Ο τρόπος κατανομής και διάδοσης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθώς και ο αισθητικός της προσανατολισμός δεν είναι γραφειοκρατικό πρόβλημα. Πρέπει και μπορεί να απαντηθεί με τους όρους και τη δυναμική που αναπτύσσεται μέσα στην ίδια την τέχνη και τους δημιουργούς της σύμφωνα με τις πολιτιστικές ανάγκες του ελληνικού λαού.
- Προκλητικές παροχές
6. Το πρόβλημα στέγασης των μικρών σχημάτων δεν αντιμετωπίζεται με την εξασφάλιση ενός τμήματος της επιχορήγησης υπέρ των αιθουσαρχών. Το ελληνικό κράτος έχει υποχρέωση και πρέπει να διαθέσει αναξιοποίητα ακίνητα για την εναλλακτική, ακόμη και τη μόνιμη στέγαση καλλιτεχνικών σχημάτων στην Αθήνα ή στην περιφέρεια.
Είναι προκλητικό να γίνονται τεράστιες παροχές προς τις τράπεζες και τις ποδοσφαιρικές ομάδες και όχι προς το θέατρο και το χορό. Ομως αν δεν αποκτήσουν διαφανή και δημοκρατική λειτουργία οι επιτροπές κρίσης, κάθε απόφαση για συμμετοχή του ενός ή του άλλου σχήματος θα είναι διαβλητή με συνέπεια τη διχόνοια του καλλιτεχνικού χώρου και όχι τη σύμπνοια, τη συνεύρεση και συνένωση για την οποία κόπτεται το Υπουργείο.
Οσο ισχύει το υπάρχον πλαίσιο αξιολόγησης, όσο συνδέεται η υιοθέτηση της πολιτικής του Υπουργείου με την αποδοχή ή την απόρριψη μιας πρότασης, είναι σαφές ότι οι αποκλεισμοί θα συνεχιστούν. Οπως δίνουν την Επίδαυρο και το Ηρώδειο κάθε καλοκαίρι, όπως εντάσσουν τα θεατρικά σχήματα στο Φεστιβάλ Αθηνών, έτσι θα δίνουν και το χώρο που υπόσχονται.
7. Η θέση του Υπουργείου για περιορισμό των καλλιτεχνικών έργων που παράγονται για «εσωτερική κατανάλωση» αν δεν μπορούν συνολικά να εξαχθούν στην Ευρώπη και τον κόσμο, δεν πρέπει να εννοηθεί σαν μια ανοησία ασχέτων, αλλά σαν μια επικίνδυνη αντίληψη για τον ελληνικό πολιτισμό που παίρνει επίσημη έκφραση εκτοξευόμενη από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού.
Με βάση αυτή τη θέση τίθεται υπό περιορισμό η εθνική δημιουργία, αφού πρέπει να προσδιορίζεται με βάση την αποδοχή της στο εξωτερικό. Το Υπουργείο αφήνει να εννοηθεί ότι για να επιβιώσει η ελληνική τέχνη θα πρέπει να καταναλώνεται στο εξωτερικό και όχι στο εσωτερικό! Αυτό αποκαλύπτει και τον προσδιορισμό του περιεχομένου που το Υπουργείο επιθυμεί να αποκτήσει η ελληνική τέχνη. Ενα περιεχόμενο μακριά από τις ανάγκες της ελληνικής πραγματικότητας. Μια τέχνη διεθνική.
Το Υπουργείο προωθεί με αυτόν τον τρόπο τον προσανατολισμό της ελληνικής τέχνης εκτός των εθνικών προβλημάτων, απαλλαγμένης των εθνικών χαρακτηριστικών, με περιεχόμενο και ουσία προερχόμενη από μια αόριστη πραγματικότητα εκτός συνόρων, ώστε να μπορεί να αγοραστεί και να καταναλωθεί σε οποιοδήποτε κράτος.Επιθυμίες ομίλων του θεάματος
Πρόκειται για τη συγκαλυμμένη προώθηση από το Υπουργείο των επιθυμιών των διεθνικών πολυεθνικών ομίλων του θεάματος, για την πραγματοποίηση ενός δικτύου μεταφοράς και εκμετάλλευσης μιας τέχνης παντού εμπορεύσιμης και παντού καταναλώσιμης - μιας τέχνης «Coca cola» - απαλλαγμένης από τα «βαρίδια» που θέτει η γλώσσα, η ιστορία, η παράδοση, το επίπεδο ανάπτυξης της κάθε κοινωνίας, η κοινωνική συνείδηση ενός λαού ακόμη και ο γεωγραφικός προσδιορισμός των αναφορών της.Οι Ελληνες καλλιτέχνες δεν μπορούν παρά να καταδικάσουν αυτή την πέρα για πέρα αντιδραστική αντίληψη και να υπενθυμίσουν στον Υπουργό ότι προΐσταται του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού.
8. Το πρόβλημα της επιχορήγησης προς το θέατρο και το χορό, όπως γενικά το πρόβλημα της επιχορήγησης της τέχνης, είναι πρόβλημα του ελληνικού πολιτισμού, πρόβλημα του λαού που αποτελεί αποδέκτη του και των εργατών στο χώρο της τέχνης.
Για να υπάρξει άνοδος του πολιτισμού στον τόπο μας, πρέπει η ρύθμιση του ζητήματος της κρατικής ενίσχυσης προς την τέχνη να συνδυαστεί με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των δημιουργών και των εργαζομένων στην τέχνη, τον περιορισμό της εμπορευματοποίησης και της αναπτυσσόμενης μονοπωλιακής εκμετάλλευσης του πολιτισμού, την αναβάθμιση της θεατρικής παιδείας σε Δημόσιο Πανεπιστημιακό Επίπεδο, την εξασφάλιση των μορφωτικών και των υλικών προϋποθέσεων για την ανεμπόδιστη πρόσβαση του ελληνικού λαού στην επαφή του με τον πολιτισμό μας. Ολα αυτά όμως δεν μπορούν να γίνουν χωρίς γενναία αύξηση της κρατικής επιχορήγησης για τον πολιτισμό.
Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 17 Απρίλη 2011
No comments:
Post a Comment