Σσσς... Αρχίζει η αφήγηση

•  3ο Διεθνές Φεστιβάλ από 29 Απριλίου ώς 11 Μαΐου στην Κοζάνη

• Της ΕΛΕΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 22 Απριλίου 2011

Κάθε άνθρωπος που ξεριζώθηκε από τον τόπο του και ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι της περιπλάνησης προς έναν άλλο τόπο έχει πολλά να αφηγηθεί. Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που θα ακουστούν από τις 29 Απριλίου έως τις 11 Μαΐου στην Κοζάνη, την πόλη που εδώ και τρία χρόνια έχει αγκαλιάσει την πανάρχαιη τέχνη της αφήγησης.

Η Αρμέλ (αφήγηση) και ο Πέπο (μουσική) ακολουθούν τις ρίζες των Τσιγγάνων προγόνων τους  

Θέμα του 3ου Διεθνούς Φεστιβάλ Αφήγησης & Τεχνών του Λόγου είναι ακριβώς αυτό: «Προσφυγιά, μετανάστευση, διασπορά». Επαγγελματίες αφηγητές, συγγραφείς και επιστήμονες από Αλβανία, Κύπρο, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Αρμενία, Λίβανο, κουρδικό Ιράν ώς την Ινδία, αλλά και Ρομά θα μεταφέρουν ιστορίες και παραμύθια, τραγούδια και μαρτυρίες από τη δική τους προσφυγιά.

«Η Κοζάνη, που έστελνε τα καλύτερα παιδιά της στους δρόμους να προκόψουν, η Κοζάνη που πλούτισε και ομόρφυνε από τους ξεριζωμένους Ποντίους και που αγκάλιασε τους μετανάστες των τελευταίων δεκαετιών, ακούει τις ιστορίες των Βαλκάνιων, Ευρωπαίων και Ασιατών, που πότισαν με τον ιδρώτα τους τη γη της Ελλάδας», επισημαίνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Στέλιος Πελασγός, ένας από τους πρώτους επαγγελματίες Ελληνες αφηγητές. Τα τελευταία χρόνια επαναφέρει το θέμα της προφορικής παράδοσης στη χώρα μας, έπειτα από ανάλογες σπουδές στο εξωτερικό.

**«Είμαστε η χώρα που έχει τη μεγάλη τιμή να έχει επινοήσει τη λέξη "διάλογος", κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε όταν έχουμε να κάνουμε με τους μετανάστες», επισημαίνει ο Βασίλης Αλεξάκης, τιμώμενος προσκεκλημένος, μαζί με τον Γκαζμέντ Καπλάνι, της διοργάνωσης. Ο Αλεξάκης βρέθηκε μετανάστης πριν από αρκετά χρόνια στη Γαλλία, απ' όπου ξεκίνησε και εδραιώθηκε ως συγγραφέας. Ο 68χρονος μυθιστοριογράφος θεωρεί ευτύχημα το να έχει κάποιος δύο γλώσσες: «Ελέγχω καλύτερα τα γραπτά μου. Η συναναστροφή μου με τα γαλλικά γράμματα με έκανε αυστηρότερο», λέει. Στις 30 Απριλίου θα κηρύξει την επίσημη έναρξη του φεστιβάλ με το θεατροδρόμιο: «Η μητρική γλώσσα και οι ξένες λέξεις».

**«Μετανάστευση σημαίνει ότι αποφασίζεις να ξεκινήσεις τη ζωή σου από το μηδέν. Πρέπει να δώσεις μάχη για το αυτονόητο. Το όνομά σου ξενίζει, προκαλεί ή φοβίζει. Είναι ένα ταξίδι στο χείλος του γκρεμού, που για εμένα στάθηκε δημιουργικό», λέει ο Αλβανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Γκαζμέντ Καπλάνι. Θα παρουσιάσει το νέο του βιβλίο «Με λένε Ευρώπη» και θα κηρύξει τη λήξη του φεστιβάλ με το θεατροδρόμιο: «Ο καθρέφτης του μετανάστη».

**Η 31χρονη Χίβα Παναχί γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σίνα του ιρανικού Κουρδιστάν. Το όνομά της μας θυμίζει τον Ιρανό σκηνοθέτη Τζαφάρ Παναχί, που είναι πράγματι μακρινός της θείος. Σημαίνει στα κουρδικά το «προσφυγάκι». «Με εκφράζει απόλυτα», εξηγεί. «Πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια ο πατέρας του σάχη μετακίνησε την οικογένεια σε άλλες περιοχές. Οι περισσότεροι Παναχί κατάφεραν να γίνουν γνωστοί για τη συνεισφορά τους στα γράμματα, τις τέχνες και τον αθλητισμό, όμως δεν γνωρίζουν κουρδικά».

Από 13 ετών δημοσίευε ποιήματα και άρθρα. Σήμερα, όμως, προτιμά τον επιστημονικό λόγο, της διδακτορικής της διατριβής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Είναι λιγότερο ψυχοφθόρο από το να γράφεις λογοτεχνία ή ποίηση», λέει κι ας έχει γράψει μέχρι σήμερα περισσότερα από επτά βιβλία σε κουρδικά, αγγλικά και μια ποιητική συλλογή στα ελληνικά («Τα μυστικά του χιονιού», εκδ. Μαΐστρος 2008).

Γνωρίζει πως κάποια στιγμή θα επιστρέψει στη λογοτεχνία. Είναι άλλωστε τόσο πλούσιες οι εικόνες της πατρίδας της, οι ιστορίες που άκουσε μικρή και θέλουν με κάποιον τρόπο να εκφραστούν: «Σχεδόν ρέουν στο αίμα μου», λέει. Από τα 19 της ζει στην Ελλάδα. «Εχω την κουρδική και την ελληνική καρδιά μου, άλλωστε αν ήθελα να κυνηγήσω τα χρήματα ή κάποιες καλύτερες συνθήκες θα έφευγα για μια άλλη χώρα».

Η αφήγηση έχει μακρά παράδοση στην πατρίδα της. «Κρατά από τις γιορτές της γονιμότητας και τα τελευταία χρόνια γίνεται κι εκεί προσπάθεια αναβίωσης και αναπαράστασης», μας μεταφέρει. «Οι τέχνες και τα γράμματα δεν φυλακίζονται. Τα όνειρα και η σκέψη πάντα βρίσκουν τρόπο να ξεφεύγουν».

Οσον αφορά τις δυναμικές γυναικείες φωνές που ολοένα και υψώνονται, λέει: «Οσες γεννήθηκαν από το '79 και μετά είναι καλλιεργημένες, σέβονται και αγαπούν τη γυναικεία τους υπόσταση, χωρίς να είναι υποχείριο και χωρίς φυσικά να υιοθετούν το δυτικό κομμάτι, που επιδεικνύει τόσο απροκάλυπτα το γυναικείο σώμα. Αντιστέκονται, παρ' όλο που ο θάνατος είναι κοντά».

* Η Αρμέλ (αφήγηση) και ο Πέπο (μουσική), ζευγάρι στη ζωή και τη σκηνή, θα παρουσιάσουν το έργο «Κομπανία Audigane», που δημιουργήθηκε πριν από τις αποφάσεις του γαλλικού κράτους για τους Τσιγγάνους το καλοκαίρι του 2010. Η παράσταση νοσταλγεί τους τσιγγάνικους καταυλισμούς. Με τσιγγάνικες ρίζες, από το 2000 που συναντήθηκαν αναζητούν τον δρόμο των προγόνων τους. Οι οικογενειακές μνήμες και οι περιπλανώμενοι καλλιτέχνες των πανηγυριών ενέπνευσαν τις μουσικές παραστάσεις προφορικής παράδοσης που δημιούργησαν.

* «Ιστορίες ζωής μέσα από τον πόλεμο» θα εξιστορήσει ο σπουδαίος Λιβανέζος αφηγητής Jihad Darwich. Ξεπερνώντας την οργή ή την απελπισία, αφηγείται με τρυφερότητα αληθινές ιστορίες του λαού του κατά την ισραηλινή εισβολή. Μανάδες, γέροντες και γερόντισσες, αγρότες και αγρότισσες, μέσα από τις λέξεις του φανερώνουν τη μεγαλοπρέπεια των ανθρώπων που δεν απελπίζονται και υπερασπίζονται την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Η ηχητική έκδοση της παράστασης βραβεύτηκε ως το καλύτερο cd λόγου της Γαλλίας για το 2010.

* Στην Κοζάνη θα βρεθεί ένας από τους ελάχιστους Ινδούς επαγγελματίες αφηγητές, ο Πίτερ Τσαντ. Μεγαλωμένος στη Μ. Βρετανία, συνδυάζει με σοφία και χιούμορ τους δύο πολιτισμούς. Θα αφηγηθεί την ιστορία μετανάστευσης των γονιών του τη δεκαετία του 1950, διανθισμένη με τέσσερις παραδοσιακές ινδικές ιστορίες.

*info: τηλ. 24610-24062, www.kozani-festival.gr, www.storyelling.gr. ισιτήρια: 8 ―, φοιτ. 6, για όλο το φεστιβάλ 30 ―. Στις ξενόγλωσσες αφηγήσεις υπάρχει παράλληλη μετάφραση.