Monday, April 18, 2011

Λεπτές ισορροπίες

  • ΚΡΙΤΙΚΗ: Θέατρο ανήλικων θεατών
  • «Ο Εμπορος της Βενετίας» του Σέξπιρ
  • Θέατρο κάτω από τη γέφυρα
Η τραγι-κωμωδία του Σέξπιρ, «Ο Εμπορος της Βενετίας», είναι από τα πιο πολυσυζητημένα και αμφιλεγόμενα έργα του. Η σύγκρουση ανάμεσα σε χριστιανούς και εβραίους, το αμφιλεγόμενο πρόσωπο του εβραίου τοκογλύφου, -αγαπητό σε πολλές διηγήσεις της εποχής-, και η πολυπρισματική σύνθεση του έργου καθιστούν το ανέβασμά του για νέους δύσκολη επιλογή.
Στον «Εμπορο της Βενετίας» πολλές ιστορίες διασταυρώνονται. Ο σπάταλος Μπασάνιο ζητά από τον έμπορο Αντόνιο χρήματα ώστε να λάβει μέρος σε μια δοκιμασία/παιχνίδι που ίσως τον οδηγήσει σε γάμο με την πλούσια κληρονόμο Πόρσια. Η Τζέσικα, κόρη του εβραίου Σάιλοκ, κλέβεται με ένα χριστιανό. Ο Σάιλοκ δανείζει τον Αντόνιο μα θέτει όρο πως θα του κόψει μια λίβρα κρέας, στην περίπτωση που δεν θα μπορεί να επιστρέψει το δάνειο έγκαιρα!
Διασκευάζοντας για τα παιδιά το έργο, ο Νίκος Δαφνής στόχευσε κυρίως την απλότητα, την καθαρότητα της πλοκής, τη σφιχτή δράση και τη διατήρηση συνεχούς δραματικής έντασης. Περιόρισε τις αφηγηματικές σκηνές και συμπύκνωσε με τέτοιο τρόπο έργο και πρόσωπα ώστε η πληροφορία να προκύπτει απ' αυτό που συμβαίνει επί σκηνής. Τόνισε τα κωμικά στοιχεία σχεδιάζοντας με μπουφόνικο τρόπο τους μνηστήρες της Πόρσιας και τον δικαστή στην τελική σκηνή. Θέλησε να κάνει την ιστορία ανάγλυφη, εύληπτη και ευχάριστη για τους θεατές κάθε ηλικίας απαλύνοντας με χιούμορ τη σκληρότητα της τελευταίας σκηνής.
Για τον ίδιο, ίσως, σκοπό ακολούθησε τη λογική μιας αυστηρά ιστορικής σκηνοθεσίας. Κοστούμια, μουσική, χορογραφίες μιμούνται την ελισαβετιανή εποχή. Το σκηνικό, (Γ. Πρασίνου), μια ξύλινη κατασκευή, μετασχηματίζεται για να σηματοδοτήσει τους χώρους της πλοκής με σαφήνεια.
Αν και η συνολική αισθητική είναι κάπως παρωχημένη και δεν λείπουν κάποιοι ξεπερασμένοι κυρίως χειρονομιακοί κώδικες στην υποκριτική των ηθοποιών, ο σκηνοθέτης πέτυχε αποτελεσματικά τους στόχους του. Εφτιαξε μια εύρυθμη παράσταση με καλές στιγμές υποκριτικής και έντονο σασπένς. Το κοινό την παρακολουθεί απνευστί.
Δεν μπόρεσε, όμως, να ξεφύγει από το μανιχαϊσμό καλού/κακού. Πολλοί έχουν υποστηρίξει πως μετά το Αουσβιτς ο «Εμπορος της Βενετίας» δεν θα έπρεπε να παρουσιάζεται. Ο πιθανός αντισημιτισμός του αν δεν αντιμετωπιστεί ισορροπημένα, κληρονομείται και στους ανυποψίαστους ανήλικους θεατές.
Ο Σέξπιρ, βέβαια, αν και δανείζεται το γενικευμένο αντισημιτισμό της εποχής του, περιβάλλει κάθε στοιχείο με τέτοια αμφισημία και λεπτή ειρωνεία που ξεφεύγει πολύ από τη λογική άσπρο/μαύρο. Είναι γνώστης της σύνθετης ανθρώπινης συμπεριφοράς. Είναι ο Σάιλοκ σύμβολο της πιο σκληρής φιλαργυρίας ή του περιθωριοποιημένου ανθρώπου, που ζητά πιο ανθρώπινη μεταχείριση και ακολουθεί τον δρόμο που τον οδηγεί η σωρευμένη πικρία;
Η εκτίμηση εξαρτάται από τα στοιχεία που θα αναδείξει κάθε νέα σκηνική παρουσίαση. Στα κρυμμένα του σημεία λάμπει ο Σέξπιρ, και αυτό δεν αλλάζει όταν πρόκειται για θέατρο ανήλικων θεατών. Το να μεταδώσεις την αμφισημία σε ένα έργο για παιδιά και νέους είναι μια δύσκολη πρόκληση. Το ότι στο τέλος της παράστασης του Ν. Δαφνή ο Σάιλοκ δεν σιωπά μα μετανοεί και γίνεται κηπουρός δεν αλλάζει τα πράγματα.
Μέσα στη σημερινή πολυπολιτισμική πραγματικότητα η θεματική της διαφορετικότητας είναι πολύ επίκαιρη και έχει ανάγκη από ιδιαίτερη προσοχή και επεξεργασία. Και είναι πολύ κοντά σε κάθε παιδί όχι μόνο γιατί συναντά τον «άλλον» στις κοινωνικές του συναναστροφές, αλλά και γιατί πιθανά στο χώρο του σχολείου ή στο σπίτι έχει βιώσει κάποια μορφή αποκλεισμού.
Στην παράσταση του «Θεάτρου Κάτω από τη Γέφυρα» λείπουν οι σύγχρονες πινελιές, καθώς και η επεξεργασία των ποικίλων θεμάτων, που εγείρει το έργο με έναν τρόπο πιο λεπτολόγο και βαθύ. *

No comments: