Πολύ αίμα στο άσπρο χιόνι

ΑΝΝΥ ΚΟΛΤΣΙΔΟΠΟΥΛΟΥ

Αινείας Τσαμάτης και Αντίνοος Αλμπάνης σε μια σκηνή από τους «Αδελφούς Καραμάζοφ».

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
Αδελφοί Καραμάζοφ
σκηνοθ.: Νατάσα Τριανταφύλλη
θέατρο: Τέχνης (Υπόγειο)

Δεν είναι και μικρή υπόθεση η μεταφορά στο σανίδι ενός από τα πιο βαθυστόχαστα, πολυδαίδαλα και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και του ίδιου του Ντοστογιέφσκι, που ολοκλήρωσε τις χίλιες σελίδες του (Νοέμβριος 1880) ούτε τρεις μήνες πριν πεθάνει (28 Ιανουαρίου 1881) ως πρώτο μέρος σχεδιαζόμενης τριλογίας. Οι «Αδελφοί Καραμάζοφ», αυτό το μεταξύ φωτός και σκότους οικογενειακό έπος, θα μπορούσε να φέρει την προσηγορία: «Ακατάλληλο για το θέατρο», αποτελώντας κατά τον Μήτσο Αλεξανδρόπουλο ένα... «παν-ντοστογιεφσκικό πολεμικό σάλπισμα, όπου όλοι οι γνωστοί από τα προηγούμενα μυθιστορήματά του ήρωες έχουν κληθεί σε γενική επιστράτευση και δίνουν την τελευταία μάχη υπέρ και κατά των ίδιων πραγμάτων για τα οποία πολέμησαν και στο παρελθόν...».



Πρόκειται για τον ακόλαστο πατέρα (Φιοντόρ), τους τρεις γιους του (τον αχαλίνωτων παθών Ντμίτρι, τον εσωστρεφή και μυστήριο Ιβάν, τον συμφιλιωτικό, αγνό θρησκευόμενο Αλιόσα) και τον νόθο γιο-υπηρέτη του (τον επιληπτικό και γεμάτο βουβή οργή Σμερντιακόφ). Παρακολουθούμε μια εξ ανάγκης συνάντηση όλων μαζί προκειμένου να λυθούν ανάμεσα σε πατέρα και πρωτότοκο γιο οι διαφορές για χρήματα και γυναίκες. Η διαμάχη τους, που καταλήγει στην πατροκτονία, φέρνει στην επιφάνεια τόσο τη σχετικότητα αθωότητας και ενοχής όσο και τις διαφορετικές φύσεις των αδελφών και των γύρω τους σαν να προβάλλεται το δαιδαλώδες ανάγλυφο της ανθρώπινης ψυχής.
Τα θετικά της παράστασης ξεκινούν με τη θεατρικότατη, γλαφυρή και στοχευμένη στις σκηνοθετικές επιλογές διασκευή του Διονύση Καψάλη. Αθλος που δαμάζει το τεράστιο υλικό, προσφέρει διακριτούς ρόλους, περίπλοκες σχέσεις, πυκνές ατμόσφαιρες και ανατροπές δίχως να στερεί το αποτέλεσμα από τις ντοστογιεφσκικές οδύνες και την τόσο χαρακτηριστική «αινιγματολογία» ανάμεσα σε φυσικό και μεταφυσικό, σκοτάδι και φως, θεό και μη θεό.

Η νέα σκηνοθέτις Νατάσα Τριανταφύλλη κέρδισε πολλά προσεγγίζοντας το έργο με την αθωότητα του θαυμασμού παρά με τη φιλοδοξία περίπλοκης διανόησης. Εντόπισε τη ζωτικής σημασίας μητρική και συζυγική απουσία στον οίκο των Καραμάζοφ, ενοποίησε πτυχές και χαρακτηριστικά στις δύο γυναίκες που δέσποσαν στη διασκευή κι έδωσε φωνητικές λύσεις στον καλόγερο Ζωσιμά (Παντελής Βούλγαρης) και στην υποβλητική αποστροφή από τον «Μεγάλο Ιεροεξεταστή».

Το κοινό υποδέχονται οι ηθοποιοί στο φουαγιέ μ’ ένα «δρώμενο», όπου χωρίς ν’ ακούγονται λένε αποσπάσματα των ρόλων τους, φωτισμένοι πολύχρωμα και υπό τους ήχους μουσικής της Μόνικας. Μια φωτεινή εισαγωγή του θιάσου στο ζοφερό εργαστήριο ψυχής των ηρώων, που μας υποδέχονται μετά στην πρώτη σειρά των καθισμάτων. Στο δάπεδο της σκηνής, λευκές μπάλες βαμβάκι με κρυμμένα, γραμμικά, πολυ-χρηστικά φωτιστικά ανάμεσά τους (Εύα Μανιδάκη), αναγωγή σε χιόνι, εξαγνισμό η άσπιλο φαίνεσθαι, τυλίγουν τις ασπροντυμένες (Ιωάννα Τσάμη) γυναικείες μορφές της Γκρούσενκα (Λένα Παπαληγούρα), ερωμένης πατέρα και Ντμίτρι, και της Κατερίνας (Βασιλική Τρουφάκου), μνηστής του Ντμίτρι και αγαπημένης του Ιβάν.

Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, προκλητικός και χυδαίος Φιοντόρ, τσαλαπατούσε εγωκεντρικά, πονηρά και μεθοδικά όσους δρόμους συμφιλίωσης προσπαθούσε να ανοίξει (και στο λευκό τοπίο ακόμη) ο εξαιρετικά πειστικός σε αγνότητα, πίστη, αμφιβολίες, εσωτερικές μάχες και μεταστροφές, Μελέτης Ηλίας ως Αλιόσα. Και ο Αλιόσα αυτός προεξοφλούσε, λες, προθέσεις και προσχέδια του συγγραφέα για επαναστατική πορεία κι αργότερα επιστροφή του στη πίστη, που ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν. Ο Ντμίτρι (Αινείας Τσαμάτης) πρόβαλε μια προσωπικότητα πυρετική, αντιφατική, παράφορη, εμπαθή όσο και αθωράκιστη απέναντι σε κακοτοπιές.

Ο Ιβάν του Αντίνοου Αλμπάνη, μοιρασμένος με πολύ δουλεμένο μέτρο ανάμεσα στην εσωστρέφεια, στα ανεκδήλωτα συναισθήματα, στον συνειδησιακό στοχασμό και στις παρυφές της παραφροσύνης. Η ιδέα μιας προκλητικής διαφορετικότητας και χαμηλόθωρης οργής χρωμάτισε τον καταπιεσμένο Σμερντιακόφ του Μπάμπη Γαλιατσάτου – που με χιούμορ απέδωσε και τον Ρατίκιν. Η Βασιλική Τρουφάκου και η Λένα Παπαληγούρα στους ρόλους των καθοριστικών γυναικών στη ζωή των Καραμάζοφ είχαν πέρα από μια επιτυχημένη, συμβολική εικονοποίηση σκηνές με ερμηνευτικές απαιτήσεις κι ενδιαφέρον. Σημαντική η συμβολή του Νίκου Βλασόπουλου στους φωτισμούς της καθαρής, βατής, ατμοσφαιρικής, έντιμης και ακομπλεξάριστης αυτής παράστασης.