ΑΠΟ ΤΟΝ JONATHAN SWIFT ΣΤΟΝ ΛΑΚΗ ΛΑΖΟΠΟΥΛΟ!

Ήθελα να σημειώσω δυο-τρία πράγματα για ένα έξοχο σατιριστή, με την ευκαιρία της ανόητης προβολής ενός σημερινού διασκεδαστή, μπεχλιβάνη, του Λάκη Λαζόπουλου που κατάφερε όλους τους ανεγκέφαλους που διαθέτουν εκπομπές στην τηλεόραση και γραφίδα σε κάποια έντυπα (περιοδικά και εφημερίδες) ν’ ασχολούνται μαζί του. Κοιμούνται, ξυπνάνε, πάλι ο Λαζόπουλος να λέει τις ανοησίες του για τις κυρίες Βροχοπούλου, Σαρρή, Μαλιωτάκη, για άτομα τέλος πάντων τα οποία ίσως και να έχουν κάποιο πρόβλημα και να τα διασύρει. Ν’ ακολουθεί ο Τριανταφυλλόπουλος στο βωμό της τηλεθέασης, και ο Θέμος Αναστασιάδης, οι κουτσομπολίστικες εκπομπές του μεσημεριού, του πρωινού, του βραδινού και πάει λέγοντας… Όλοι μιλάνε για σάτιρα! Έχουν μπλέξει τα… μπούτια τους (για να μην μιλήσω λαϊκότερα…)

Έτσι, η τυπική αφορμή της επετείου από τη γέννηση ενός σπουδαίου Άγγλου, μου έδωσε την ευκαιρία να υπενθυμίσω ότι κάποιοι υπηρέτησαν τη σάτιρα και τους συνανθρώπους τους, και όχι τη χυδαιότητα, χτύπησαν τους ισχυρούς και δεν τα έβαλαν με τους αδύναμους. Ένας, λοιπόν, κι από αυτούς ήταν ο Jonathan Swift (30 Νοεμβρίου 1667 – 19 Οκτωβρίου 1745).

Ήταν ιρλανδός κληρικός, αρχιμανδρίτης στον Άγιο Πατρίκιο, στο Δουβλίνο, ευθυμογράφος, δοκιμιογράφος, και ποιητής, διάσημος για τα έργα του, όπως Gulliver's Travels, A Modest Proposal, A Journal to Stella, The Drapier's Letters, The Battle of the Books, και A Tale of a Tub. Ο Jonathan Swift είναι πιθανώς ο πρώτος πεζογράφος ευθυμογράφος στην αγγλική γλώσσα, και είναι λιγότερο γνωστός για την ποίησή του. Ο Swift δημοσίευσε όλα του τα έργα με ψευδώνυμα – όπως Lemuel Gulliver, Isaac Bickerstaff, M.B. Drapier – ή ανώνυμα.

Το ζήτημα είναι ότι ο Swift, όπως και άλλοι εξαίρετοι πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες που υπηρέτησαν τη σάτιρα, γνώριζαν το μερίδιο που τους ανήκε. Τα θέματα που χειρίζονταν ήταν πάντα στο επίκεντρο της ανθρώπινης εμπειρίας. Και για να υπομνηματίσω τον Arthur Pollard, όλα μπορούν να ρίξουν νερό στο μύλο του σατιρικού. Βασικά ενδιαφέρεται όχι για ένα πράγμα αυτό καθεαυτό, αλλά για την αντίληψη που έχει ο άνθρωπος σχετικά μ’ αυτό. Όταν ο άνθρωπος το βγάζει απ’ τις σωστές του διαστάσεις , ο σατιρικός πρέπει να τον διορθώσει. Μας ξαναφέρνει στη λογική με το να μας κάνει να γελάμε, πότε πλατιά, πότε μελαγχολικά. Πρέπει να είμαστε ικανοί ν’ απολαύσουμε ακόμη και το θυμό του!

O Jan Jack (Augustan Satire, 1660-1750 – Κλασική αγγλική σάτιρα, Οxford 1952), λέει ότι η σάτιρα «γεννήθηκε από το ένστικτο για διαμαρτυρία, είναι διαμαρτυρία που εξελίχθηκε σε τέχνη». Αυτός που κάνει σάτιρα ρίχνει ματιές γύρω του και δεν αντέχει: «Ποιον αφήνει να κοιμηθεί ο διαφθορέας μιας αρπακτικής νύφης; Ποιον οι ταπεινές νύφες κι ο έφηβος μοιχός;» γράφει σε μια από τις Satires του ο Juvenalis που αισθανόταν ότι η εποχή του ήταν τόσο κακή, που ήταν δύσκολο να μη γράφει σάτιρα. Μερικές φορές, όμως, φαινόταν ν’ ανησυχεί για μικροπράγματα. ..

Αλλά, είναι κρίμα που επιχείρησα να κάνω «παραλληλισμούς. Τι δουλειά έχει ο Φάντης με το ρετσινόλαδο; Ο Λαζόπουλος γαργαλάει το κοινό του και το καλεί να χαχανίσει μαζί του. Κι αυτό το ονοματίζει «σάτιρα»! Και βέβαια, δεν γράφει μυθιστορήματα, ποιήματα, τραγωδίες ή κωμωδίες κ.λπ. Απλώς δείχνει τα αυτονόητα και τα ανόητα. Και καλεί τους κατεργάρηδες να γελάσουν με τους χαζούς!

Ε, δεν είναι και Ionesco, ο οποίος στο έργο του Le Rhinocéros δείχνει όλους τους κατοίκους μιας πόλης να γίνονται ρινόκεροι. Αυτή είναι η αντιστοιχία του συγγραφέα για τις διάφορες μορφές συλλογικής υστερίας, που έχουν προέλθει από την κατήχηση που έχει κάνει ο ολοκληρωτισμός σ’ αυτόν τον αιώνα. Κι αν ρωτήσετε σε ποιον αναφέρομαι σήμερα, θα σας απαντήσω: Μα, στον ολοκληρωτισμό της τηλεόρασης!