Η Ευρώπη του θεάτρου στη Θεσσαλονίκη!

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, συμμετέχει για δεύτερη συνεχή χρονιά στη διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου, η οποία θα διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη, στις εγκαταστάσεις του Κ.Θ.Β.Ε., από τις 10 έως τις 13 Απριλίου 2008.

Το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου ξεκίνησε ως πιλοτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1986. Διοργανώνεται ετησίως από την εταιρεία Europe Theatre Prize (Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου), η οποία έχει αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως «πολιτιστικός οργανισμός ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος»· συνεργάζεται και υποστηρίζεται από την Ένωση των Θεάτρων της Ευρώπης, την Ευρωπαϊκή Θεατρική Σύμβαση, τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Θεάτρου, το Διεθνές Ινστιτούτο Μεσογειακού Θεάτρου, το Ινστιτούτο Διεθνούς Θεάτρου της UNESCO και την Ένωση Ευρωπαϊκών Φεστιβάλ. Το βραβείο απονέμεται σε προσωπικότητες ή θεατρικούς θεσμούς, των οποίων το καλλιτεχνικό έργο έχει συμβάλλει στην αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία μεταξύ των λαών.

Πέρα από αυτή την τιμητική διάκριση, από την τρίτη διοργάνωση και μετά, προστέθηκε το Βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες», που έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τις νέες καλλιτεχνικές τάσεις και πρωτοβουλίες στον χώρο του ευρωπαϊκού θεάτρου.

Τον Απρίλιο του 2008, το 12^ο Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου θα απονεμηθεί στον Γάλλο σκηνοθέτη Πατρίς Σερό [Patrice Chéreau], που έχει τιμηθεί στο παρελθόν με πολλές διακρίσεις και βραβεία, ενώ το 10^ο Βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες», που προβάλλει τη δουλειά νέων πρωτοπόρων καλλιτεχνών, θα μοιραστούν: η Γερμανίδα χορογράφος Σάσα Βαλτς [Sasha Waltz], ιδρύτρια της ομάδας Sasha Waltz and Guests, που έδωσε νέα ώθηση στην ανάπτυξη του σύγχρονου χορού, o Πολωνός σκηνοθέτης Κριστόφ Βαρλικόβσκι [Krzysztof Warlikowski], ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της Πολωνίας και η ανατρεπτική σκηνοθετική ομάδα της Γερμανίας Πρωτόκολλο Ρίμινι [Rimini Protokoll] που πειραματίζεται πάνω στις θεατρικές συμβάσεις. Ειδική μνεία θα γίνει στο (Ελεύθερο Θέατρο Λευκορωσίας [Belarus Free Theatre], ένα στρατευμένο θέατρο, «ενάντια στο καταπιεστικό πολιτικό σύστημα της χώρας», όπως δηλώνει ο ιδρυτής του θεάτρου Νικολάι Καλέζιν [Nikolai Khalezin]. Στο πλαίσιο του τμήματος Επιστροφές [Retours], που παρουσιάζει έργα βραβευμένων προηγούμενων διοργανώσεων του Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου, ο Οσκάρας Κορσουνόβας [Oskaras Korsunovas], βραβευμένος με το 8^ο Βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες», θα παρουσιάσει τον Άμλετ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ σε "work in progress".

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ XII ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Πέμπτη, 10 Απριλίου

Βασιλικό Θέατρο

3:00 μ.μ.: Έναρξη της 12ης διοργάνωσης του Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου

Συμπόσιο της Ένωσης Ελλήνων Μουσικών και Θεατρικών Κριτικών, με τίτλο «Θέατρο και Διαφορετικότητα», σε συνεργασία με το Κ.Θ.Β.Ε. και τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Θεάτρου. Συμμετέχουν οι ομιλητές: Ρίτσαρντ Σέχνερ, Σάββας Πατσαλίδης, Μαρίκα Θωμαδάκη, Λέανδρος Πολενάκης, Δημήτρης Τσατσούλης, Γιώργος Πεφάνης, Καρμελίτα Τσέλι.

Θέατρο Μονής Λαζαριστών

7:00 μ.μ.: Mnemopark από την ομάδα Πρωτόκολλο Ρίμινι (παράσταση). Σκηνοθεσία: Στέφαν Κέγκι

Βασιλικό Θέατρο

9:30 μ.μ.: Καθαροί, πια (Cleansed) της Σάρα Κέην (παράσταση). Σκηνοθεσία: Κριστόφ Βαρλικόβσκι

Παρασκευή, 11 Απριλίου

Βασιλικό Θέατρο

10.00 π.μ.: Συνάντηση με τον Κριστόφ Βαρλικόβσκι

12.15 μ.μ.: Προβολή ταινίας του Πατρίς Σερό, με τίτλο De la Maison des Morts

3.15 μ.μ.: Συμπόσιο για τον Πατρίς Σερό

6.00 μ.μ.: Από τις Βάκχες του Ευριπίδη, από το Κ.Θ.Β.Ε. (παράσταση). Σκηνοθεσία: Τάσος Ράτζος

Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών

8.45 μ.μ.: Generation Jeans από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας (παράσταση). Σκηνοθεσία: Νικολάι Καλέζιν

10.45 μ.μ.: Being Harold Pinter από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας (παράσταση). Σκηνοθεσία: Βλαντίμιρ Σερμπάν

Σάββατο, 12 Απριλίου

Βασιλικό Θέατρο

9.30 π.μ.: Συνάντηση με τον θίασο του Ελεύθερου Θεάτρου της Λευκορωσίας

11.30 π.μ.: Συνάντηση με την ομάδα Πρωτόκολλο Ρίμινι

3.30 μ.μ.: Παρουσίαση βιβλίου για τον Τζόρτζιο Στρέλερ

4.00 μ.μ.: Συμπόσιο για τον Πατρίς Σερό

7.30 μ.μ.: La Douleur του Πατρίς Σερό (παράσταση-αναλόγιο). Σκηνοθετική επιμέλεια: Τιερί Τιε Νιαγκ

Πατρίς Σερό - 12ο Ευρωπαϊκο Βραβείο Θεάτρου

Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών

10.00 μ.μ.: Zone of Silence από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας (παράσταση). Σκηνοθεσία: Βλαντίμιρ Σερμπάν

Κυριακή, 13 Απριλίου.

Βασιλικό Θέατρο

10.00 π.μ.: Συμπόσιο για τον Πατρίς Σερό. Συνάντηση με τον Πατρίς Σερό

1.00 μ.μ.: Συνάντηση με την Σάσα Βαλτς

3.15 μ.μ.: Προβολή ταινίας της ομάδας Πρωτόκολλο Ρίμινι, με τίτλο Wahl Kampf Wallenstein

Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών

5.00 μ.μ.: Άμλετ του Σαίξπηρ (‘work in progress’). Σκηνοθεσία: Οσκάρας Κορσουνόβας

Βασιλικό Θέατρο

8.30 μ.μ.: Τελετή Λήξης. Θα ακολουθήσει η παράσταση-αναλόγιο Coma του Πατρίς Σερό. Σκηνοθεσία: Τιερί Τιε Νιαγκ

Λίγα λόγια για τις παραστάσεις

Mnemopark από την ομάδα Πρωτόκολλο Ρίμινι

Ο κόσμος των τρένων: οι μινιατούρες του Στέφαν Κέγκι

Με την Ελβετία ως μοντέλο και βασισμένο σε ένα πραγματικό «σκηνικό» τρένου-μινιατούρας, το Mnemopark αναλύει τα σημεία τριβής ανάμεσα στη συγκεκαλυμμένη επιφάνεια και το μυστηριακό υπέδαφος. Πού έχει φτάσει η κοινωνία, αν ξεκινήσουμε από την υπόθεση της βιομηχανικής της αναπαραγωγής; Το Mnemopark διαπερνά ένα ομοίωμα της Ελβετίας με τη βοήθεια μιας μικροσκοπικής κινηματογραφικής κάμερας, όπως γίνεται στο Στάλκερ του Ταρκόφσκι, ανάμεσα στα γυρίσματα και τις στροφές μιας μυστηριώδους χώρας. Το αποτέλεσμα είναι ένα φιλμ γεννημένο μπροστά στα ίδια τα μάτια του κοινού: η προσομοίωση μιας διάβασης που αναπτύσσεται στη μήτρα ενός κινηματογραφικού στούντιο... [Απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη Στέφαν Κέγκι]

Καθαροί, πια της Σάρα Κέιν, από το Σύγχρονο Θέατρο του Βρόκλαβ (Teatr Wspolczesny in Wroclaw)

Κριστόφ Βαρλικόβσκι

Το Καθαροί, πια είναι μία προσωπική εξομολόγηση. Πιάσαμε τους εαυτούς μας σε παρόμοια κατάσταση: καθισμένοι στο τραπέζι να εξομολογούμαστε ο ένας στον άλλο. Δεν μπορούσαμε να μην είμαστε αυθεντικοί μπροστά σε τέτοιες προσωπικές δηλώσεις. Για να αποφύγουμε το ψεύδος, έπρεπε να θυμηθούμε το δικό μας πόνο, τη δική μας δυσαρμονία με τον κόσμο. Η Renate Jett, ηθοποιός από την Αυστρία, ήθελε να εγκαταλείψει· κατά τη διάρκεια μίας από τις πρώτες πρόβες, είπε: «Λυπάμαι, αλλά μόλις επέστρεψα από λιβάδια και βουνά και δεν θέλω να ανήκω στον κόσμο που περιγράφει το έργο». Ο Jacek Poniedziałek, που υποδύεται έναν από τους ομοφυλόφιλους, έπρεπε να αναπτύξει μία αληθινή τρυφερότητα για το σύντροφό του. Ο ομοφυλόφιλος της Σάρα Κέιν δεν είναι –όπως στο αμερικάνικο θέατρο– ένας συμβατικός ήρωας. Είναι κάποιος οδυνηρά ακρωτηριασμένος, εκτεθειμένος σαν ποντίκι σε πειράματα: του κόβουν τη γλώσσα, τα χέρια, τα πόδια.

Καθαροί πια σε σκηνοθεσία Κριστόφ Βαρλικόβσκι

Το θέατρο πρέπει να μας αγγίζει. Αυτό είναι το μόνο θέατρο που μ’ ενδιαφέρει. Έχω δει πολλά έργα που με συγκλόνισαν. Ένιωσα σαν χρεοκοπημένος μετά, αλλά παρ’ όλ’ αυτά, δεν θα ήθελα να τα ξεχάσω... [Απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη Κριστόφ Βαρλικόφσκι]

Generation Jeans από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Generation Jeans από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Ένα κείμενο του Νικολάι Καλέζιν, με τη συμμετοχή της Νατάλια Κολιάντα, από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Generation Jeans – ένας μονόλογος για τα τζιν, τη ροκ μουσική και την ελευθερία. Η ιστορία τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση, όπου τα τζιν και το ροκ είναι απαγορευμένα· αν πουλάς τζιν, θα συλληφθείς από την Κα-Γκε-Μπε. Από εκείνη την εποχή περνάει στο σημερινό δικτατορικό καθεστώς της Λευκορωσίας και αφηγείται τις συλλήψεις –μέχρι και τις απαγωγές– του κεντρικού ήρωα και των φίλων του. Πρόκειται για μία ωδή στις γενιές των ανθρώπων που δεν δεσμεύονται από όρια ηλικίας και παλεύουν για την ελευθερία της χώρας τους... [Απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη Νικολάι Καλέζιν]

Being Harold Pinter από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Πώς γεννιέται ένα θεατρικό έργο; Ποιά η διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια της ζωής και στην αλήθεια της τέχνης; Πρέπει ένας καλλιτέχνης να εμπλέκεται στην πολιτική; Αυτά τα ερωτήματα εγείρει ο Χάρολντ Πίντερ στην ομιλία του, για το βραβείο Νόμπελ. Το έργο Being Harold Pinter ξεκινάει και τελειώνει, ψάχνοντας τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα.

Τα χνάρια της πλοκής που αποτελούν τη βάση της παράστασης συνδέονται από το ίδιο πρόβλημα — το πρόβλημα της βίας στις απολύτως διαφορετικές εκδηλώσεις της, ξεκινώντας από την ενδοοικογενειακή βία, περνώντας στη βία ως θεμέλιο ενός κρατικού συστήματος και καταλήγοντας στη βία ως μορφή διεθνών σχέσεων. Οι ιστορίες διαδέχονται η μία την άλλη, οι νοητοί χαρακτήρες αντικαθίστανται σταδιακά από τους πραγματικούς –κοντινούς και αναγνωρίσιμους– και ο συλλογισμός σχετικά με τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στις φυλακές Abu-Ghraib ακολουθείται από πραγματικούς μονολόγους πολιτικών κρατουμένων σε φυλακές της Λευκορωσίας... [Απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη Βλαντίμιρ Σερμπάν]

Zone of silence από το από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Zone of silence από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας

Το έργο Zone of silence αποτελείται από τρία ανεξάρτητα κεφάλαια σχετικά με διάφορα θέματα ταμπού, που δεν συζητιούνται ανοιχτά στη λευκορωσική κοινωνία.

Κεφάλαιο 1. Childhood legends.

Σύλληψη των Νικολάι Καλέζιν, Νατάλια Κολιάντα και Βλαντίμιρ Σερμπάν

Οι ηθοποιοί αφηγούνται ιστορίες σχετικές με την παιδική τους ηλικία: ταπείνωση στον παιδικό σταθμό, μία απόπειρα αυτοκτονίας εξαιτίας ερωτικής απογοήτευσης, σχέση με έναν πατέρα δύο φορές φυλακισμένο, τελευταία συνάντηση με τη μητέρα στο νοσοκομείο… Κάθε ιστορία επιχειρεί να βρει την απάντηση στο ερώτημα «πώς τα σημάδια της παιδικής ηλικίας επηρεάζουν τις ζωές μας». Η παράσταση τελειώνει με την ιστορία μίας δεκάχρονης Λευκορωσίδας, της Vika Moroz, που έγινε όμηρος του σημερινού πολιτικού συστήματος της Λευκορωσίας και αποχωρίστηκε την ιταλική οικογένεια που την μεγάλωσε.

Κεφάλαιο 2. Diverse.

Σύλληψη του Βλαντίμιρ Σερμπάν

Οι ηθοποιοί μίλησαν επί ώρες με περιθωριακούς Λευκορώσους, συλλέγοντας πληροφορίες για τις τύχες τους, τον χαρακτήρα τους, τις προσωπικές χαρές και τις τραγωδίες τους. Πρόκειται για ένα πανόραμα των «άλλων» ανθρώπων, που δοκιμάζουν τις πιέσεις της αδικαιολόγητης κοινωνικής εχθρότητας: ένας μαύρος Λευκορώσος ομοφυλόφιλος, μία μοναχική γυναίκα που ερωτεύτηκε τον Λένιν, ένας άστεγος με πάθος για το χορό... Τι τους οδήγησε στο περιθώριο της κοινωνίας; Γιατί έγιναν «διαφορετικοί»;

Κεφάλαιο 3. Numbers.

Σύλληψη του Βλαντίμιρ Σερμπάν

Οι ηθοποιοί επιχειρούν να καταλάβουν τα στεγνά νούμερα των λευκορωσικών στατιστικών, μέσω μίας μη-λεκτικής επικοινωνίας με το κοινό. Γιατί η Λευκορωσία κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη σε ποσοστά αυτοκτονίας; Πόσα νεογέννητα εγκαταλείπονται σε κέντρα μητρότητας, επειδή οι γονείς τους αισθάνονται ανήμποροι να τα αναθρέψουν; Πόσοι Λευκορώσοι είναι άνεργοι και ποιος είναι ο αριθμός όσων βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας; [Απόσπασμα από το σημείωμα του σκηνοθέτη Βλαντίμιρ Σερμπάν]

Άμλετ του Σαίξπηρ (‘work in progress’), σε σκηνοθεσία Οσκάρας Κορσουνόβας

Οσκάρας Κορσουνόβας

Ο Οσκάρας Κορσουνόβας αρέσκεται να λέει ότι σκοπός του είναι να ανεβάζει τη σύγχρονη δραματουργία σαν να ήταν κλασική και την κλασική σαν να ήταν σύγχρονη. Επομένως, ο Άμλετ δεν είναι μία ιστορική παράσταση που αναπαράγει το πνεύμα περασμένων εποχών. Αντιθέτως, αποκαλύπτει και μας βοηθάει να συλλάβουμε το πνεύμα του παρόντος, της γενιάς του σκηνοθέτη, την οποία ο ίδιος περιγράφει ως εξής:

Αμλετ σε σκηνοθεσία Οσκάρας Κορσουνόβας

«Πρόκειται για μία γενιά που ζει σε ένα είδος ερωτικής ψευδαίσθησης παρά στον πραγματικό κόσμο. Είναι μια γενιά μεθοδική, καλά προσαρμοσμένη και ικανοποιημένη με τον εαυτό της. Ταυτόχρονα, είναι ανώριμη και απρόθυμη να πάρει τις –απαραίτητες για έναν ενήλικα– αποφάσεις. Σήμερα, κανείς δεν μιλάει για την αναγκαιότητα της αλλαγής, παρά μόνο για την ανάγκη για ασφάλεια. Αυτή η γενιά μοιάζει να ζει πίσω από μια κουρτίνα που τη χωρίζει από την πραγματικότητα^· είναι ανάγκη να σκίσουμε αυτή την κουρτίνα, καθώς η απατηλή γαλήνη και ασφάλεια μπορούν να αποδειχθούν πολύ επικίνδυνες. Επομένως, χρειαζόμαστε, επειγόντως, ανελέητη αυτοανάλυση, ώστε να κατανοήσουμε το περιβάλλον μας και τις ενέργειές μας. Μόνο, έτσι μπορούμε να προστατέψουμε το μέλλον μας, που φτιάχνεται από εμάς και όχι από πολιτικά ή διαφημιστικά σλόγκαν».

Άλλο ένα σημαντικό κρυπτογραφημένο θέμα του έργου –που, επί του παρόντος, ενδιαφέρει ιδιαίτερα το σκηνοθέτη– είναι η διαδραστικότητα του θεάτρου και της πραγματικότητας. «Τι συμβαίνει όταν συναντιούνται δύο πραγματικότητες ― η ζωή και το θέατρο; Τι είδους πραγματικότητα γεννιέται από αυτή την αλληλεπίδραση; Άραγε, η “ποντικοπαγίδα” που βάζει το θέατρο είναι αποτελεσματική και στη ζωή;» αναρωτιέται ο σκηνοθέτης.

Από τις Βάκχες του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Τάσου Ράτζου

Οι κάτοικοι ενός χωριού της Θράκης συγκεντρώνονται κάθε τρία χρόνια σε ένα συγκεκριμένο μέρος και αναπαριστούν τον μύθο των Βακχών. Με τα απλά μέσα που διαθέτουν και με ό,τι έχει επιβιώσει στον χρόνο από την παράδοση της διονυσιακής λατρείας, στήνουν μία παράσταση. Ο καθένας τους έχει τον ρόλο του στην τελετή, στο έργο, και όλοι μαζί αποτελούν έναν χορό συμμετεχόντων σε αυτή την ιστορία της σύγκρουσης ανάμεσα στο θεό Διόνυσο και το νεαρό αρνητή της γιορτής, τον βασιλιά Πενθέα. Με τη συντροφιά του κρασιού και της ζωντανής μουσικής, μέσα από στοιχεία λαϊκών δρώμενων, την ένωση σε κυκλικούς χορούς, σε συμπόσια και, φυσικά, την ένδυση ενός ρόλου, ο θίασος του χωριού συναντιέται, εορτάζει και κοινωνεί τον Διόνυσο, συμμετέχοντας σε μία συλλογική εμπειρία μύησης, έκστασης και μετάβασης. Στη χαρά της γιορτής, την ευδαιμονία του γλεντιού, την κάθαρση της θεατρικής πράξης καταλαγιάζουν οι αντίρροπες δυνάμεις της ζωής που τους κρατούν δέσμιους σε μία περιορισμένη, από κάθε άποψη, καθημερινότητα. Παύει η αγωνία, η επιβεβλημένη ηθική οπτική, τα γήινα συναισθήματα, και το «είμαι ζωντανός» αποκτά την ολοκληρωμένη του διάσταση και τότε, έστω προσωρινά, λύνεται το άνοιγμα της ζωής. Οι μύστες ενώνονται με το θείο και βιώνουν την πληρότητα. Και όλο αυτό είναι η ελάχιστη γεύση που εμείς, οι αμύητοι, παίρνουμε μέσα από το κρασί, τον έρωτα και την τέχνη του θεάτρου, δώρα, του θεού Διονύσου, φώτα στα σκοτάδια της ψυχής μας. [Απόσπασμα από το σκηνοθετικό σημείωμα του Τάσου Ράτζου]