Κατά Βέλτσο τραγωδία

 

Ηλέκτρα Νικολούζου, Κώστας Βασαρδάνης

Έφη Μαρίνου
Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 16.04.2015
«Υποφέρω από μια νοσταλγία τού τίποτα. Υποφέρω από μιαν ακίδα στο δάχτυλο κι ένα καρφί στο μάτι. Δεν θέλω να τα τραβήξω με την πείρα που έχω του Κύκλωπα με τη βαρυθυμία του Σίσυφου όταν σηκώνει χέρι και πέτρα. Προάγομαι απ’ το σκοτάδι».
Πώς επιβιώνουν ύστερα από τόσα θανατικά η Ηλέκτρα, ο Ορέστης, η Ιφιγένεια;... Ο Γιώργος Βέλτσος επιχειρεί τη δική του ανάγνωση. Το έργο του «Σχέδιο για Ηλέκτρα/Σχέδιο για Ιφιγένεια», γραμμένο με πρόφαση τους τρεις τραγικούς ήρωες, μετέφερε στο θέατρο ο Γιάννης Λεοντάρης. Ενα θεατρικό παράδοξο που ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι από το πολιτιστικό Φουγάρο του Ναυπλίου και τώρα ταξιδεύει στην Αθήνα. Η παράσταση από τη Δευτέρα 20 Απριλίου θα παρουσιάζεται στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής.

Η Ηλέκτρα Νικολούζου, ο Κώστας Βασαρδάνης και η Αιμιλία Βάλβη κινούνται πάνω στη χορογραφία των λέξεων, ζωγραφίζουν τα σχέδιά τους στην άμμο. Απειλούνται από το φως των προβολέων, τα βιβλία, τον συγγραφέα.
Κατά τον Γιώργο Βέλτσο, τα τρία πρόσωπα βρίσκονται σε κατάσταση διεγερτικής καταληψίας: «Εγραψα έναν διπλό διάλογο με το ακατονόμαστο: την ψύχωση. Εγραψα, “στη σφενδόνη”, το όνομα “Ορέστης” με τον τρόπο του Γιώργου Σεφέρη. Αλλά δεν ιστόρησα καμία ιστορία εκτός της ιστορίας της γλώσσας μου που χειμάζει στα λόγια της Ηλέκτρας, της Ιφιγένειας, του Ορέστη καθώς περιπλανώνται στα ερείπια αυτού που κάποτε ήταν ένα εργοστάσιο αισθημάτων».

Κατά τον σκηνοθέτη Γιάννη Λεοντάρη, το κείμενο δεν έχει νόημα, είναι νόημα. «Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα για να αποδώσει η παράσταση και ο ηθοποιός», λέει. «Το κείμενο δεν προσφέρει πρώτο επίπεδο ανάγνωσης στον αποδέκτη του. Είναι μια ακτινογραφία του εαυτού του. Αδύνατον να ενσαρκωθεί από τον ηθοποιό καθώς είναι σάρκα.
Αδύνατον να αποκαλυφθεί από την παράσταση γιατί είναι εξ αρχής εκτεθειμένο. Το μόνο που μπορεί η παράσταση είναι να γεννήσει ένα νέο νόημα δίπλα στο ρημαγμένο κείμενο, δηλαδή, αναπόφευκτα, να το προδώσει. Με ήχους, εικόνες, όπλα, συμβάντα. Διατηρώντας το άθικτο».
Η Ηλέκτρα Νικολούζου ερμηνεύει την Ηλέκτρα. Η προσέγγισή της στο κείμενο, τον ρόλο, το ιδιαίτερο θέατρο του Γιώργου Βέλτσου πάει σε βάθος.
«Η παράσταση θέτει εξ αρχής το ζήτημα του θεάτρου και συγχρόνως τις ευθύνες μου. Δηλαδή εγώ τι πρέπει να κάνω τελειώνοντας τη φράση; Να φύγω απ’ τη σκηνή; Ημουν ποτέ στη σκηνή; Επαιξα θέατρο; Γνωρίζω να παίζω; Και με ποιον εαυτό; Αυτήν που αποκαλώ εαυτό μου; Αυτήν που υποδύομαι και είναι περισσότερο από τον εαυτό μου; Κι όταν είμαι στον ρόλο μου πόσο δεν πρέπει να είμαι εγώ, για να είμαι;», αναρωτιέται και συνεχίζει:
«Κι αν ο λόγος του Βέλτσου που με θέτει προ των ευθυνών μου, δεν είναι θεατρικός λόγος όπως λένε, τι είναι; Τι είναι αυτή η φωνή που μιλάει μέσα μου και που θα την ονομάζαμε “φωνή της γραφής”, που δεν την έχω ξανακούσει γιατί δεν είναι ούτε η φωνή μου ούτε η φωνή του Βέλτσου, αλλά μια φωνή που έρχεται απ’ το βάθος; Και τότε τι είναι παράσταση; Αυτό που προσπαθούμε, που τελικά συμβαίνει, είναι, βιώνεται στον τόπο που ονομάζουμε σκηνή, εκεί που ακούγεται αυτό που αποκάλεσα φωνή; Αυτό για το οποίο παθαίνω, τραυλίζω, πέφτω, σηκώνομαι, και περιέργως παίζω χωρίς να ξέρω αν παίζω;
Δηλαδή παίζω στο θέατρο του Βέλτσου που δεν είναι ούτε ψυχαγωγικό ούτε διανοητικό αλλά “αδέσποτο”, όπως ο ίδιος το είχε χαρακτηρίσει».
Η ίδια επισημαίνει: «Ξεκινώντας τη διαδρομή μας από το σκοτάδι βαδίζουμε σιγά σιγά προς το φως με την αγάπη, την πίστη, τη βαθιά εμπιστοσύνη του Γιάννη Λεοντάρη, δίνοντας πνοή σε φαινομενικά αταίριαστες λέξεις, φράσεις, βάζοντας σώμα σ’ αυτό το κείμενο... Μοιραζόμαστε τη χαρά αυτής της “παράστασης”, τις ίδιες ανάσες με τον Κώστα Βασαρδάνη και την Αιμιλία Βάλβη. Παίζοντας στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων, θέατρο που χάρη στην προσπάθεια της Ειρήνης Λεβίδη σκοπεύει σε ρεπερτόριο υψηλών προδιαγραφών, νιώθω ότι μου συμπαρίσταται η σκιά του Λευτέρη Βογιατζή».
Ο Κώστας Βασαρδάνης ερμηνεύει τον Ορέστη: «Τρία αδέλφια συνομιλούν, είτε χρησιμοποιώντας κομμάτια του μυθου ως έχουν, είτε αλλάζοντάς τον, κοιτάζοντας τη γνωστή ιστορία μέσα από έναν περίεργο, αν όχι παραμορφωτικό, καθρέφτη, αφήνοντας μια φράση να τους οδηγήσει συνειρμικά σε φράσεις που “φεύγουν” από τη γραμμική κατανόηση και μοιάζουν ακατανόητες. Ομως αν κάποιος τις ψάξει δημιουργούν ένα σύμπαν αποτελούμενο απ’ το σήμερα, το τότε, τη σχέση θεάτρου και πραγματικότητας».
Info:
Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, «Σχέδιο για Ηλέκτρα - Σχέδιο για Ιφιγένεια / Δεύτερο Σχεδίασμα». Από 20 Απριλίου. Κείμενα: Γιώργος Βέλτσος. Σκηνοθεσία-βίντεο-μουσική/ηχητική επιμέλεια: Γιάννης Λεοντάρης. Παίζουν: Ηλέκτρα Νικολούζου, Κώστας Βασαρδάνης, Αιμιλία Βάλβη.