Η αρχαία τραγωδία και η αττική κωμωδία είναι συγκοινωνούντα δοχεία, καθώς μοιράζονται κοινό μύθο. Η τραγωδία συχνά διαθέτει κωμικές παρεκκλίσεις, ενώ, αντίστοιχα, η κωμωδία, όπως έχει αποδειχθεί, λειτουργεί συχνά ως ανεστραμμένο είδωλο της τραγωδίας. Εικόνα της τραγωδίας μέσα σε παραμορφωτικό καθρέφτη αποτελούν οι λεγόμενοι "Φλύακες", που άνθισαν κυρίως στην Κάτω Ιταλία και θυμίζουν μια "γκροτέσκο" εκδοχή του τραγικού. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν παλίμψηστο κώδικα.
Αυτή η αγάπη του γκροτέσκο ακολούθησε όλη τη διαδρομή του ελληνικού θεάτρου, από το τέλος της τραγωδίας μέχρι τη μέση και τη νέα κωμωδία, μέχρι τους θεατρικά σκοτεινούς χειμώνες, με επιζώντες τους "μίμους" των βυζαντινών ιπποδρόμων ή μέσα στις πρώτες προσπάθειες αναγέννησης του θεάτρου, στον σπουδαίο θεατρικά, παρ' ότι παραγνωρισμένο ιστορικά, νεοελληνικό δέκατο ένατο αιώνα. Μεστό από παρωδία, σάτιρα, κωμειδύλλιο, θέατρο σκιών, μουσική κωμωδία κ.ά. Θα το βρούμε ακόμη στην επιθεώρηση και στον νεοελληνικό κινηματογράφο των δεκαετιών '50-'60, που διασώζει σχεδόν ακέραιο τον παλίμψηστο κώδικα. Μέχρι τις εντελώς σύγχρονες απόπειρες σκηνοθετικής "παρώδησης" του τραγικού είδους ή σύμμιξής του με κωμικό στοιχείο.
Μια τέτοια προσπάθεια μίξης τραγικού και κωμικού με μουσική κάλυψη δίνεται από τη "Σπείρα Σπείρα" στην "Αθηναΐδα" με τον τίτλο "Σιγά τα αίματα". Σε κείμενα και στίχους του Άκη Δήμου, με μουσικές του Σταμάτη Κραουνάκη.
Η παρωδία διά της μίξης των ανόμοιων, που παράγει κωμικό σπινθήρα προκαλώντας ανάφλεξη του υλικού, είναι ένα είδος απολύτως νόμιμο, φτάνει βέβαια να είναι ο μάγειρος μάστορας. Στην προκείμενη περίπτωση ρίχνονται στη "χύτρα που βράζει" ανάμεικτα οι παλαιοί μας γνώριμοι, ο Αισχύλος κυρίως, με την "Ορέστεια", διανθισμένος με ολίγες τζούρες Σοφοκλή - Ευριπίδη... ποτισμένος με αριστοφανικό πνεύμα... σε νέες περιπέτειες... και "Φύγαμε!". Με επιθεωρησιακό στοιχείο, με "αλάτι" μιούζικαλ, με "πιπέρι" καυτούς στίχους και με "φόντο", τι άλλο: Τα πάθη της οικογένειας των Ατρειδών... που σιγοκαίνε, ως φαίνεται, ακόμα πίσω από τις μικρές και ασήμαντες (ή σημαντικές) "τρυφερές" νεοελληνικές οικογενειακές μας ιστορίες ή στιγμές. Τι μανία μ' αυτήν την οικογένεια, μας έχει πια στοιχειώσει!
Τα κείμενα του Άκη Δήμου στοχεύουν στην αναμόχλευση του σημερινού παράλογου μείγματος από κατεψυγμένη διάνοια, αδράνεια, βλακεία, παράνοια μεγαλείου κ.ά., που έχει επικρατήσει να ονομάζεται νεοελληνικός βίος... και μας έχει όλους τρελάνει, από του κατώτατου μέχρι του "ανωτάτου". Πετυχαίνουν αρκετά τον στόχο τους, παρ' ότι μερικές φορές μοιάζουν προβλέψιμα (τι να πεις πια που τα έχουμε δει όλα!), με αναφλέκτη τους έξοχους, απρόβλεπτους σατιρικούς στίχους του ίδιου, χάρις και στο εύφλεκτο υλικό της ευφάνταστης μουσικής του Κραουνάκη, που βάζει "φωτιά στα τόπια". Η σκηνοθεσία της μάλλον άπειρης στο απαιτητικό αυτό σύνθετο είδος μουσικής και λόγου Αθανασίας Καραγιαννοπούλου γενικά κινεί καλά το ανθρώπινο υλικό της, αλλά πρέπει να προσέξει περισσότερο τα τεχνικά, τις επικαλύψεις μουσικής - λόγου, τα "χαλιά", τα κενά, τις παύσεις. Οι χορογραφίες είναι του έμπειρου Φωκά Ευαγγελινού, τα σκηνικά του Παντελιδάκη, τα κοστούμια της Ιωάννας Πέτρα - Τσαντάκη, οι φωτισμοί του Παυλόπουλου. Μουσική διεύθυνση και πιάνο, Άρης Βλάχος.
Μια ισοδύναμη ομάδα καλών, ασκημένων ηθοποιών, όλοι άνδρες, "ενδύει" σωματικά την παράσταση (Χρήστος Γεροντίδης, Μπάμπης Γούσιας, Jerome Kaluta, Σάκης Καραθανάσης, Δημήτρης Μάριζας, Χρήστος Μουστάκας, Δημήτρης Μπογδάνος, Κώστας Μπουγιώτης, Γιώργος Στιβανάκης.
Συγγραφέας, ηθοποιός και κλόουν ο θεωρούμενος ως δάσκαλος του Μπρεχτ, πολυσύνθετος λαϊκός καλλιτέχνης Καρλ Βάλεντιν (1882 - 1948) έπαιζε με τη μόνιμη παρτενέρ του Λιλ Κάρσταντ, αυτοσχεδιαζόμενα επί τόπου σκετς στις μπυραρίες και στα καμπαρέ του Μονάχου. Με πολιτικό περιεχόμενο τα σκετς αυτά, που διασώθηκαν, μιλούν για τον μικρό φασισμό του καθ' ημέρα βίου και για τον μεγάλο, που ο ένας γεννά τον άλλον. Έχουν δηλαδή "αξία χρήσης", παίζονται ακόμη σήμερα και "μιλάνε".
Μια παράσταση ενός ανθολόγιου από σύντομα έργα του Βάλεντιν παρακολούθησα πρόσφατα στην Αθήνα, στον καινούργιο, όμορφο πολυχώρο "ΕΚΣΤΑΝ" στα Πατήσια, Καυταντζόγλου 5, σε μετάφραση Ελένης Παπαχριστοπούλου, προσαρμογή και σκηνοθεσία του παλιού, έμπειρου Γιάννη Σταματίου. (Ο τίτλος: "Μέσα στη νύχτα και στην ομίχλη"). Είναι μια ομαδική δουλειά πολύ καλή, θα το πω έτσι, απλά, διασκεδαστική και διδάσκουσα, που τη συνιστώ ανεπιφύλακτα. Η κίνηση είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, η σκηνοθεσία θυμίζει βουβό κινηματογράφο με στοιχεία εξπρεσιονισμού, το παίξιμο των ηθοποιών σε ήπιο γκροτέσκο, ψιλοδουλεμένο. (Γιάννης Σταματίου, Ελένη Παπαχριστοπούλου, Άννα Δελαπόρτα, Γιάννης Καρζής, Άντα Μπατσάκη, Άντζελα Μπουσμπουρέλη, Νατάσα Σίλινα, Μάρθα Σίσκα, Αγγελική Σπύρου, Μάριο Τσαμαντιώτη, Κατερίνα - Πηνελόπη Φουσέκη).
No comments:
Post a Comment