Ρομάντζο με φόντο την πτώχευση

• Η Ρούλα Πατεράκη σκηνοθετεί τον «Κόκκινο Βράχο» του Γρηγορίου Ξενόπουλου στο Εθνικό
• Ελευθεροτυπία, Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2011
• Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Η Ρούλα Πατεράκη, περιμένοντας να αρχίσει η πρόβα του «Κόκκινου Βράχου» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, που η ίδια διασκεύασε και σκηνοθετεί στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (πρεμιέρα 12 Οκτωβρίου), και όση ώρα ο Νίκος Πλάτανος διδάσκει τα τραγούδια του στο θίασο, διαβάζει ήρεμη τη «Φαινομενολογία του Πνεύματος» του Χέγκελ.

Η Φωτεινή Σάντρη (Γιούλικα Σκαφιδά) και ο φίλος-καταλύτης Κοσμάς ΦοντούκηςΜεταξύ Ξενόπουλου και Ιψεν (σκηνοθετεί και το άπαιχτο στην Ελλάδα έργο του «Ξύπνημα Νεκρών», στο «Από Μηχανής Θέατρο»), δεν εγκαταλείπει το μεγάλο πάθος της για την ανάγνωση, που τη βοηθά όχι μόνο στην τέχνη της, αλλά και στον οξυδερκή αποστασιοποιημένο σχολιασμό της επικαιρότητας.

«Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή "παίζεται" ένα παιχνίδι για να ξανακερδηθεί η ηγεσία της Ευρώπης. Η Γερμανία σήμερα ξανακατακτά την Ευρώπη», διαπιστώνει η σκηνοθέτιδα, κρατώντας στο ένα χέρι τα vintage γάντια της και στο άλλο τον Χέγκελ. «Ο σοσιαλισμός ήταν ένα σύστημα απόλυτα compact δομημένο, οπότε η πτώση του ήταν φανερή. Ο καπιταλισμός, αντιθέτως, μολονότι πνέει τα λοίσθια, είναι μια Λερναία Υδρα. Του κόβονται κεφάλια και φυτρώνουν νέα. Και μπορεί ξαφνικά να δεις να φυτρώνει ένας σοσιαλ-καπιταλισμός!». Στην Ελλάδα; «Μας χτυπά κάποιος ένα ταμπούρλο και χορεύουμε. Ζούμε την κατάσταση της γελοιότητας. Εδώ είναι και τα πειράματα της κρίσης».

- Αναρωτιόμουν αν ο «Κόκκινος βράχος», το ερωτικό δράμα μεταξύ της Ζακυνθινής παιδούλας Φωτεινής Σάντρη και του πρώτου της εξαδέλφου, Αγγέλου Μαρίνη, έχει πραγματικά λόγο να ανεβεί, ιδίως σήμερα που η χώρα «καταποντίζεται»! Ετσι κι αλλιώς το έργο, δεν έχει χαρακτηριστικά... παλαιά;

«Εχουμε κάνει μια σκηνική προσαρμογή με τον Ακη Βλουτή. Γιατί αυτή η ρομάντζα πραγματικά δεν μπορούσε να αντέξει».

-«Πειράξατε» το έργο; Το «εκσυγχρονίσατε»;

«Δεν θέλω να φέρω κάτι στο σήμερα, ούτε θέλω να πάω κάτι πιο παλιά. Από εκεί και πέρα, οι ιδέες που ακούγονται είναι υπερχρονικά φαινόμενα και όχι των αρχών του 20ού αιώνα, ούτε του '50 ούτε του '70. Δεν θα δείτε όμως στην παράσταση και το 2011 με το μπλουτζίν. Περισσότερο με ενδιαφέρουν η κίνηση των ιδεών, ο θεατρικός λόγος και η σύγχρονη υποκριτική των ηθοποιών. Ο Χουβαρδάς μού πρότεινε τη "Φωτεινή Σάντρη", που είναι η θεατρική διασκευή που έκανε ο Ξενόπουλος στο μυθιστόρημά του "Κόκκινος Βράχος", προκειμένου να παίξει η Κυβέλη. Επειδή δεν μ' ενδιέφερε, αντιπρότεινα να διασκευάσω τον "Κόκκινο Βράχο", που είναι πολύ πιο πλούσιο υλικό. Στην παράσταση, όμως, χρησιμοποίησα και το μυθιστόρημα και το θεατρικό και την αυτοβιογραφία του Ξενόπουλου, κρατώντας το μύθο και τους χαρακτήρες. Εχει προστεθεί μόνο ένας, λίγο καταλυτικός, ο οποίος κινεί και προωθεί τη δράση. Από την εμβόλιμη πρόζα που ακούγεται στο έργο, προκύπτουν η γεωγραφία της εποχής, ο πολιτικός και ο κοινωνικός χάρτης της Ελλάδας. Υπάρχουν, δηλαδή, πράγματα που αποκαλύπτουν πώς ήταν ο Ελληνας την εποχή εκείνη, όχι μόνο ο Ζακυνθινός, και πώς είναι η εξέλιξη των πνευματικών ανθρώπων στην Ελλάδα. Ακούγεται και ο Ροΐδης στο έργο. Γιατί η Ελλάδα τότε είχε πάρα πολύ μεγάλα μυαλά στον πνευματικό τομέα. Η εποχή που περιγράφει ο Ξενόπουλος έχει, επομένως, μια γοητεία , την οποία έχουμε χάσει σήμερα. Αλλά, στα πολύ ουσιώδη χαρακτηριστικά της, η Ελλάδα του έργου του δεν έχει καμία διαφορά από την Ελλάδα τού τώρα».

-Επειδή στο φόντο της απελπισμένης ερωτικής ιστορίας έχουμε επίσης ένα κράτος υπό πτώχευση;

«Ναι. Αλλά τότε τα πράγματα ήταν λίγο καλύτερα. Σκεφτείτε ότι είχε γίνει πρωτοσέλιδο σε πολιτική εφημερίδα η "Στέλλα Βιολάντη" του Ξενόπουλου με την Κοτοπούλη!».

-Υπάρχει σήμερα άνθρωπος σαν την ηρωίδα του Ξενόπουλου, που μπορεί να μην αγαπήσει ποτέ αλλά, αν συμβεί, θα είναι «για πρώτη και τελευταία φορά»;

«Αυτά τα λέει ο ίδιος ο Ξενόπουλος. Είναι ξενοπουλικά, λόγω της μεγάλης επιρροής του από τον Ιψεν. Ο Ξενόπουλος είχε προσπαθήσει να κάνει πλοκές, χαρακτήρες, εξελίξεις χαρακτήρων που θυμίζουν πάρα πολύ Ιψεν. Ομως, πράγματα ψυχρά, παγερά, βόρεια και προτεσταντικά, στο ξενοπουλικό έργο γίνονται νότια, μεσογειακά, ελληνικά, ζακυνθινά, αυθόρμητα. Η ιδιοσυγκρασία και η χώρα του καθενός κάνουν τη διαφορά. Εχει μεγάλη διαφορά να είσαι προτεστάντης Βόρειος απ' το να είσαι ορθόδοξος χριστιανός Ζακυνθινός, ερχόμενος από την Πόλη και γινόμενος ακαδημαϊκός. Αλλά αυτό που έχει σημασία, και στον Ιψεν και στον Ξενόπουλο, είναι η γυναίκα ηρωίδα».

-Οι ηρωίδες του Ξενόπουλου υστερούν έναντι των ιψενικών;

«Οχι. Είναι σπουδαίες και οι ηρωίδες του Ξενόπουλου. Η Φωτεινή Σάντρη είναι μια πολύ μεγάλη ηρωίδα. Γιατί η Κάθριν στα "Ανεμοδαρμένα Υψη" της Εμιλι Μπροντέ είναι πιο σημαντική; Είναι ηρωίδα με παρρησία και άνθρωπος που, για τον έρωτα, πηδάει από το βράχο και σκοτώνεται. Δεν θα ήθελα να αποκλείσω το ότι σήμερα κάποιος θα μπορούσε να πηδήξει στον γκρεμό από τον έρωτα και όχι λόγω χρεών! Γιατί να μην υπάρχει μια Σάντρη, επομένως; Ισως στις μέρες μας είναι λιγότερες».

-Τι θέλετε τελικά να εισπράξει ο θεατής;

«Ας πούμε την ψευδαίσθηση της πίστης σε ανθρώπους που νομίζουν ότι όλος ο κόσμος είναι μπροστά και τους ανήκει. Και το πόσο τραγικά πληρώνεται αυτή η πίστη-ψευδαίσθηση, όταν γίνεται προδοσία. Αυτή η "αποψευδαισθησιοποίηση" μπορεί όντως να σε οδηγήσει στο θάνατο, όταν είσαι τόσο αθώος και εγκληματικά άπειρος. Δεν θα ήθελα να έχω ένα παιδί, το οποίο να είναι τόσο ανεπεξέργαστα άπειρο και αθώο όπως είναι η Σάντρη. Θεωρώ μεγάλο έγκλημα την αθωότητα. Σήμερα δεν σου επιτρέπεται καν. Πρέπει εξαρχής να είσαι ένοχος. Είναι καλύτερα, δηλαδή, να γεννηθείς με το στίγμα της ενοχής, σαν μεσογειακή αναιμία».

-Ετσι μόνο επιβιώνεις;

«Οχι μόνον. Αλλά πιστεύω ότι οι ένοχοι προχωρούν καλύτερα την ανθρωπότητα».

info:Φωτεινή Σάντρη: Γιούλικα Σκαφιδά. Αγγελος Μαρίνης: Θανάσης Ευθυμιάδης . Μίμης Σάντρης: Αργύρης Πανταζάρας. Φίλος: Κοσμάς Φοντούκης. Μητέρα Σάντρη: Θέμις Μπαζάκα. Πατέρας Σάντρης: Θέμις Πάνου. Φιλενάδα Γιούλια: Ιωάννα Παππά. Εραστής της: Δημήτρης Μοθωναίος. Υπηρέτρια: Αμαλία Τσεκούρα.