Γυμνή αλήθεια

• Της Ελευθερίας Ράπτου* Η ΑΥΓΗ: 26/10/2012

Το γυμνό σώμα κείται εγκλωβισμένο σε ένα κουτί-βιτρίνα, που θα μπορούσε να είναι ένα κρατητήριο, ένα κολαστήριο ή ακόμα μια γενεσιουργός μήτρα. Ανασαλεύει και ξεκινά να μιλάει και να κινείται. Μιλάει ακατάπαυστα, παίρνει στάσεις ασυνήθιστες, σαν να εκτελεί μέσα στον μικρό κλωβό παράδοξη χορογραφία. Η φωνή άλλοτε δυνατή και άλλοτε χαμηλή, αργόσυρτη ή με κορυφώσεις και παύσεις, συνοδεύει το σώμα στη μυσταγωγία της σάρκωσης, της σήμανσης, της συνεχούς επισήμανσης ότι το σώμα είναι τα πάντα, είναι όλα «...αρκεί να είναι σώμα. Αρκεί να μην το αξιολογήσω, να μην το ιεραρχήσω... να μην το ερμηνεύσω... αρκεί να το έχω όλο».

Στην παράσταση Λήθη, που παίζεται στο θέατρο Πορεία, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου και με την Ελένη Ντούμα στον ρόλο του έλλογου και συνάμα πάσχοντος σώματος, το σώμα αποτελεί τον βασικό και ίσως το μόνο παραστασιακό άξονα. Η παράσταση χρησιμοποιεί τον ομώνυμο μονόλογο του Δημήτρη Δημητριάδη για να εκθέσει στο βλέμμα του κοινού τη δύναμη του σώματος, την πολλαπλότητα του ενιαίου και υλικού, τη μνήμη και τη μη μνήμη, την κατοχή και την απόρριψη, τη γέννηση που οδηγεί στον θάνατο, εντέλει τη θέωση-θέαση ως ενσάρκωση. Το σώμα είναι θεός για τον ποιητή-συγγραφέα και κάθε λειτουργία του είναι μια θεία λειτουργία. Είναι τα πάντα και ως άπαν, χωρίς τελικότητα, δεν χρειάζεται τη μνήμη. 

Αν θυμάμαι κάτι, γιατί μου λείπει, γιατί προσπαθώ να το επαναλάβω ασυνείδητα ή συνειδητά, τότε η ολότητα του σώματός, που υπερασπίζεται ο Δημητριάδης, μπορεί μόνο να επιβεβαιωθεί από τη λήθη, από τη στιγμή που η τελευταία δύναται να θεωρηθεί ως η πλήρης αλήθεια. Περίπλοκο. Η συνδυαστική των εννοιών και των λέξεων του ποιητή ίσως να δυσκολεύει τον μέσο θεατή, καθώς ακούει τις λέξεις να καρφώνονται με δύναμη και πείσμα πάνω στα νοήματα και πάνω στο σκηνικό τελούμενο. Αυτός ακριβώς ο λόγος όμως αποδυναμώνει την ηδονοθηρία του βλέμματος και έτσι το γυμνό σώμα της ηθοποιού μπορεί να λειτουργήσει πολύ καθαρότερα. Ως ένα όλον, δηλαδή, που βρίσκεται πέρα από τις κοινωνικές σημάνσεις του και άρα δεν μπορεί να λογοκριθεί.

Η Εκάβη Ντούμα επιτελεί υποδειγματικά τον ρόλο του ομιλούντος σώματος, του ομιλούντος υποκειμένου που ζητάει να ξεχαστεί, ώστε να μπορέσει να μείνει αξέχαστο. Η αλληγορική ποιητική γλώσσα, σε συνδυασμό με τη λιτή, καθαρή και ευθύβολη σκηνοθεσία του Τάρλοου, εστιάζει με επιμονή σε σύγχρονα παραστασιακά επίδικα, καθώς και σε αποφάνσεις οι οποίες συνδυάζουν τις καλύτερες στιγμές της θεωρίας της αποδόμησης, αλλά συγχρόνως και τα πιο προβληματικά τους σημεία. Ειδικότερα, το παιχνίδι της παρουσίας-απουσίας αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια τον πυρήνα πολλών παραστασιακών εγχειρημάτων, με πλείστα όσα αποτελέσματα και ερμηνείες. 

Στη Λήθη, εξάλλου, το παιχνίδι της απουσίας-παρουσίας δεν μένει μόνο στην τέλεση του μονολόγου μέσα από την ομιλία και τη γλώσσα του σώματος. Επισημαίνεται με την απουσία ρούχων, ενώ όταν η παράσταση πλησιάζει σε ένα σκηνοθετημένο «τέλος», η ενδυματολογική περίκλειση οδηγεί στη νέκρωση και στην ταφή. Στο θέατρο Πορεία εκτελείται για ακόμη μια χρονιά το ενδιαφέρον σκηνικό πείραμα: πρώτα ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος και τώρα η Εκάβη Ντούμα επιτελούν τη Λήθη με σθένος, αποκαθαίροντας, ο καθένας με τον τρόπο του, την αλήθεια του σώματος από τα έμφυλα και φυλετικά χαρακτηριστικά της. Σε μια περίοδο πολλαπλών ρήξεων, που επηρεάζουν αναπόφευκτα και την αντίληψη για το σώμα, η Λήθη καταφέρνει να συνοψίσει αλληγορικά τόμους θεωρίας και καθημερινού προβληματισμού.

* Η Ε. Ράπτου είναι θεατρολόγος, ΜΑ Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ