Σε συμπαραγωγή με το Piccolo Teatro του Μιλάνου, η παράσταση με τον αμιγώς ελληνικό θίασο αναμένεται με ενδιαφέρον από τον Φεβρουάριου του 2011, οπότε και κλείστηκε η συμφωνία έπειτα από πρόταση του καλλιτεχνικού διευθυντή Γιάννη Χουβαρδά στον 71χρονο σταρ. Μαζί με τους συνεργάτες του, ο αμερικανός διεθνής σκηνοθέτης οργάνωσε το πρόγραμμα της προετοιμασίας της «Οδύσσειας» που έγινε τμηματικά: ο Γουίλσον πρωτοήρθε στην Αθήνα για ακροάσεις τον Μάρτιο του 2011 ενώ δύο μήνες αργότερα (Μάιος 2011) ξεκίνησε τις πρόβες με τον 18μελή θίασο και τον μουσικό, οι οποίες διήρκεσαν δύο εβδομάδες.
Η τελευταία φάση ξεκίνησε στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου. Οι πρόβες είναι εντατικές και για ορισμένους ηθοποιούς, όπως τον Σταύρο Ζαλμά που ερμηνεύει τον Οδυσσέα, τη Μαρία Ναυπλιώτου (που υποδύεται την Πηνελόπη αλλά και την Καλυψώ, την Κίρκη και μια Σειρήνα) ή τη Ζέτα Δούκα (είναι η Αθηνά και μια Σειρήνα) αποδεικνύονται εξαιρετικά απαιτητικές. Ανάμεσα στα ζητούμενα του σκηνοθέτη και οι μεγάλες αντοχές των ηθοποιών - εξ ου και το γεγονός ότι οι τρεις προαναφερθέντες έχουν θητεύσει και στην ορχηστική τέχνη. Με επιμονή στη λεπτομέρεια, σε μια κίνηση ή μια χειρονομία, ο Ρόμπερτ ή Μπομπ Γουίλσον μπορεί να επαναλάβει επί μακρόν μια σκηνή από τις 26 ή 27 της παράστασης - η διάρκεια της οποίας δεν έχει ακόμη καθοριστεί.
Η συνέντευξη στο «Βήμα» πραγματοποιήθηκε στο Κτίριο Τσίλερ. Στο μικρό γραφείο που του παραχώρησε το Εθνικό στο ισόγειο του θεάτρου ο Γουίλσον έφθασε με καθυστέρηση από την πρόβα, όπου και θα επέστρεφε αμέσως μετά τη συνάντησή μας. Αγχώδης για την παράσταση, σαν να μην του φθάνει ο χρόνος, ήταν εξαιρετικά σαφής σε κάθε του κουβέντα. Παραμένει άλλωστε μια επιβλητική μορφή.
- Κύριε Γουίλσον, πώς ξεκίνησε η δική σας περιπέτεια με την ελληνική «Οδύσσεια»;
«Μου ζήτησε το Εθνικό Θέατρο να αναλάβω αυτή τη δουλειά. Συμφώνησα. Δεν υπήρχαν όμως τα χρήματα και έτσι σκεφτήκαμε τη λύση της συμπαραγωγής. Απευθυνθήκαμε στο Piccolo Teatro, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αυτή η διεθνής συνεργασία».
- Είχατε σκεφτεί ποτέ να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έπος του Ομήρου;
«Στο παρελθόν, είναι αλήθεια, είχα σκεφτεί κι εγώ, από μόνος μου, την "Οδύσσεια". Αλλά ομολογώ ότι δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου να την κάνω στην Ελλάδα».
- Είναι διαφορετικό το νόημα αυτής της παράστασης σήμερα στην Ελλάδα;
«Πρόκειται για έναν παγκόσμιο μύθο. Μπορεί να ανέβει παντού και σε κάθε στιγμή. Δεν μου αρέσει να μεταφέρω τις παραστάσεις μου στο τώρα ούτε να τις εκμοντερνίζω. Ετσι πιστεύω ότι περιορίζονται. Μια καλή δουλειά αντέχει και χωράει σε κάθε εποχή».
- Και έτσι σας δίνει τη δυνατότητα να επανέρχεστε, όπως συμβαίνει με τον «Αϊνστάιν στην παραλία», την όπερα του Φίλιπ Γκλας που μετρά πάνω από 35 χρόνια...
«Ναι, πράγματι».
- Αλήθεια, ποιος είναι σήμερα ο Οδυσσέας;
«Δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος Οδυσσέας. Είμαστε όλοι σαν τον Οδυσσέα. Είμαστε όλοι Οδυσσείς... Και για αυτό μπορούμε να βρούμε παραλληλισμούς και κοινά στοιχεία. Είμαστε συγγενείς του και μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας στη θέση του. Είναι ένας σπουδαίος μύθος που μας αφορά όλους. Οπως συμβαίνει και με τη Μήδεια. Είμαστε όλοι ικανοί για το έγκλημά της. Δείτε γύρω σας, στις εφημερίδες, στις ειδήσεις, η ιστορία της επαναλαμβάνεται. Γι' αυτό και παραμένει ένα μεγάλο έργο».
- Είναι αισιόδοξη η προσέγγισή σας ότι μπορούμε να είμαστε όλοι σαν τον Οδυσσέα.
«Δεν είναι ζήτημα αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας. Δεν το βλέπω έτσι. Πρόκειται για έναν μύθο που έχει καταχωρηθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Είναι κατανοητός σε όλο τον κόσμο».
- Παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα σημαίνει εμμέσως στήριξη της χώρας μας σε μια δύσκολη στιγμή της;
«Σε αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία η πρόκληση είναι να κάνεις μια δουλειά στην Ελλάδα. Είναι πάντα ευκολότερο να βρεθείς σε μια πλούσια χώρα, σε μια χώρα χωρίς οικονομικά προβλήματα. Για μένα όμως δεν είναι έτσι. Μετά θα πάω στη Βραζιλία, όπου κυκλοφορεί πολύ περισσότερο χρήμα. Αν μιλάμε όμως για στήριξη της τέχνης και του πολιτισμού, εγώ είχα δουλέψει στη Βραζιλία το 1972, όταν δεν υπήρχε άνεση και φυσικά καμία υποστήριξη στον πολιτισμό. Τώρα είναι αλλιώς. Για μένα είναι πολύ πιο σημαντικό να βρίσκομαι σήμερα εδώ. Αυτή την εποχή εργάζομαι, παράλληλα με την Ελλάδα, στη Βραζιλία, στην Πορτογαλία, στη Ρουμανία, στην Ιταλία και στην Ισπανία. Γιατί; Γιατί αποτελεί πρόκληση. Και στην πρόκληση γινόμαστε πιο δημιουργικοί, ψάχνουμε τρόπους και λύσεις. Δεν είμαι της άποψης ότι αφού δεν υπάρχουν λεφτά δεν θα κάνω τίποτα».
- Είναι για εσάς το θέατρο μια πολιτική κίνηση;
«Τα πάντα μπορεί να είναι μια πολιτική κίνηση, αν θέλεις να τα δεις από αυτή την πλευρά. Εγώ όμως δεν θέλω να σκέφτομαι την πολιτική, γιατί χωρίζει τους ανθρώπους και δεν έχει θέση μέσα στο θέατρο. Οπως και η θρησκεία δεν έχει θέση μέσα στο θέατρο. Γιατί και η θρησκεία χωρίζει τους ανθρώπους - ας παραμείνει λοιπόν μέσα στις εκκλησίες. Το θέατρο, ιδανικά, είναι ο τόπος, ο χώρος όπου οι άνθρωποι συνεργάζονται, δουλεύουν μαζί. Αφήνουν πίσω διαφορές πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, θρησκευτικές... Αν κάνουμε κάτι θρησκευτικό θα οδηγηθούμε σε καβγά, αν κάνουμε κάτι πολιτικό πάλι σε καβγά θα οδηγηθούμε. Δεν έχω τίποτα εναντίον όσων κάνουν πολιτικό θέατρο. Εγώ προσωπικά δεν το επιλέγω. Τόσο απλά. Δεν θέλω να αλλάξω τον κόσμο με τις θεατρικές μου παραστάσεις. Δεν είναι αυτή η οπτική μου».
- Είναι η πρώτη φορά που δουλεύετε μια παράσταση στην Ελλάδα, με έλληνες ηθοποιούς. Πώς σας φαίνονται;
«Ναι, είναι αλήθεια. Τους βρίσκω ανοιχτούς, πολύ ανοιχτούς στο πνεύμα, στο σώμα, στις τεχνικές. Πρόκειται για μια σύνθετη παράσταση - σύνθετη είναι και η δουλειά μου -, μια παράσταση που συνδυάζει τη σκηνογραφία, τους φωτισμούς, τις τεχνικές. Η ακρίβεια είναι απαραίτητη και πολύ δύσκολη υπόθεση. Συνήθως οι ηθοποιοί στις αποσκευές τους έχουν την εμπειρία του νατουραλισμού και του ψυχολογικού θεάτρου. Ετσι έμαθαν από τις σχολές τους και αυτές είναι οι απαιτήσεις του σύγχρονου θεάτρου. Η δική μου δουλειά είναι πολύ πιο κοντά στο αρχαίο δράμα. Υπηρετεί τη φόρμα, δημιουργεί σκηνικές εικόνες με μάσκες. Και πίσω από τις μάσκες υπάρχει ένα κείμενο που ακολουθεί τη δομή της αρχαίας τραγωδίας. Ισως κάποιοι δεν το αντιληφθούν με αυτόν τον τρόπο, αλλά για μένα είναι πολύ πιο κοντά σε αυτή την προσέγγιση από οποιαδήποτε άλλη ψυχολογική».
- Ποια ήταν η πρώτη εικόνα, η πρώτη σκέψη σας για την «Οδύσσεια»;
«Το ταξίδι...».
- Πώς εξελίχθηκε αυτή η σκέψη;
«Πρόκειται για ένα ταξίδι του νου, ένα ταξίδι του μυαλού. Ενα ταξίδι σκέψης, ένα ταξίδι που μπορείς να ονειρευτείς. Οχι με την έννοια του μηνύματος, στο οποίο θα μείνες πιστός ή το οποίο θα προδώσεις ή όχι».
- Στην παράστασή σας τι ρόλο παίζει τελικά το κείμενο;
«Στη δική μου "Οδύσσεια" το κείμενο είναι άλλο ένα στοιχείο της παράστασης, μαζί με τα σκηνικά, τα κοστούμια, τα φώτα, την κίνηση. Το δικό μου θέατρο δεν επικεντρώνεται σε ένα στοιχείο, δεν επικεντρώνεται στον λόγο. Αντιθέτως, παρέχει εικόνες και ήχους, οπτικό και ακουστικό υλικό, αφορά τις αισθήσεις. Για μένα αυτό που βλέπουμε μπορεί να είναι το ίδιο σημαντικό με αυτό που ακούμε».
- Κλείνοντας, κύριε Γουίλσον, ήθελα να σας ρωτήσω ποιος πιστεύετε ότι είναι σήμερα ο εχθρός. Υπάρχει;
«Ο εχθρός; Ο εχθρός; Ναι. Ο Μιτ Ρόμνεϊ είναι ο εχθρός».
«Είμαι της ανατολικής φιλοσοφίας εγώ»
Για τον Μπομπ Γουίλσον ο Οδυσσέας δεν είναι απλώς ένας ήρωας:
«Δεν σκέφτομαι έτσι» λέει
«Οχι, όχι. Σας επαναλαμβάνω ότι δεν σκέφτομαι προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Οδυσσέας είναι μια πολύ σύνθετη προσωπικότητα, μοιάζει με φυλακισμένο και έχει πολλές και διαφορετικές πτυχές. Γι' αυτό και μπορείς να τον αντιμετωπίσεις ποικιλοτρόπως. Το να επιλέξεις ένα χαρακτηριστικό τον περιορίζει. Περιορίζει το πεδίο το δικό μου, το πεδίο του κοινού...».
- Στην Ελλάδα παραμένει όμως ήρωας, σύμβολο. Θα τον γκρεμίσετε;
«Δεν σκέφτομαι έτσι. Είμαι της ανατολικής φιλοσοφίας εγώ, και της αντίστοιχης προσέγγισης. Η ελληνική φιλοσοφία υποστηρίζει το αίτιο και το αιτιατό και επηρέασε τη δυτική σκέψη και εκπαίδευση - στη Γερμανία, στη Γαλλία, στις ΗΠΑ. Και έτσι ανεβαίνει εκεί η παράσταση. Η ερμηνεία βασίζεται στο "γιατί" και στο "επειδή". Η δική μου δουλειά είναι πιο κοντά στο ζεν και στην ανατολική φιλοσοφία. Στην ανατολική φιλοσοφία λοιπόν μπορείς να επικεντρωθείς σε ένα θέμα και να το δεις από πολλές και διαφορετικές πλευρές. Χωρίς να δεσμεύεσαι και να περιορίζεις τη δουλειά σου σε μία ιδέα. Είσαι ελεύθερος να αναρωτιέσαι, να αφήνεις το μυαλό και τη σκέψη σου να αναζητούν, να αναρωτιούνται... Ποια είναι η Μήδεια; Είναι φόνισσα, είναι άγγελος του θανάτου, ποια είναι; Δεν ξέρω. Μπορεί να είναι τα πάντα. Γιατί να την περιορίσεις; Είναι ένα παγκόσμιο πρόσωπο, όπως ο Βασιλιάς Ληρ. Γι' αυτό και τους μελετάμε διαρκώς, γι' αυτό και διηγούμαστε συνεχώς τις ιστορίες τους».
πότε & πού:
«Οδύσσεια» του Ρόμπερτ Γουίλσον, βασισμένη στο έπος του Ομήρου.
Εθνικό Θέατρο - Κτίριο Τσίλερ, Κεντρική Σκηνή.
Πρεμιέρα την Παρασκευή 26 Οκτωβρίου, στις 21.00.
Παραστάσεις ως τις 16 Μαρτίου 2013.
Παίζουν: Σταύρος Ζαλμάς, Μαρία Ναυπλιώτου, Ζέτα Δούκα, Λυδία Κονιόρδου, Νικήτας Τσακίρογλου, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Ακης Σακελλαρίου, κ.ά.
No comments:
Post a Comment