Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη, Η ΑΥΓΗ: 15/04/2012
Στη δραματική σχολή κάποιοι ήμασταν ήδη πολιτικοποιημένοι. Το γεγονός ότι κάναμε μια παράσταση που έβαλε στο επίκεντρό της το πολιτικό στοιχείο, την Όπερα του ζητιάνου, έδωσε μια άλλη διάσταση στα πράγματα
Ο Γιώργος Κοτανίδης υπήρξε συνδημιουργός ενός θεατρικού σχήματος το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς στη μεταπολίτευση, του "Ελεύθερου Θεάτρου", που παραμένει ζωντανό στη μνήμη των θεατρόφιλων ακόμη και σήμερα, πάνω από 35 χρόνια μετά τη διάλυσή του. Όπως και άλλα μέλη του σχήματος, στα τέλη της δικτατορίας, αλλά και στη συνέχεια, παραμένει στρατευμένος στην υπόθεση της επαναστατικής Αριστεράς, ως στέλεχος, τότε, του ΕΚΚΕ... Θέατρο και επανάσταση χορεύουν ένα γοητευτικό ταγκό, γεμάτο ένταση, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Όλοι μαζί, τώρα! (Καστανιώτης), μια σημαντική μαρτυρία, πολιτική και καλλιτεχνική, για τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας. Σήμερα μπορεί να κρίνει τα γεγονότα εκείνα με την εμπειρία των χρόνων που πέρασαν, όμως δεν παύει ούτε στιγμή να παραμένει αριστερός: "Είμαι με το δίκιο, με τους φτωχούς και τους αδύναμους. Είτε ως επαναστάτης είτε ως Δον Κιχώτης", θα πει σε κάποια στιγμή της κουβέντας μας... Όμως η κριτική του ματιά, ακόμη και απέναντι στον εαυτό του, είναι διαρκής: "...Λέω μέσα μου: αυτό που γράφω έχει κάτι από την ψυχή μου και την επόμενη στιγμή λέω: ποιον αφορούν αυτά; Μήπως δεν αφορούν κανέναν;"
* Διαβάζοντας το βιβλίο σας, που αναφέρεται στα τελευταία χρόνια της δικτατορίας, αναρωτιέται κανείς γιατί αποφασίσατε να το γράψετε τώρα, έπειτα από σαράντα χρόνια;
Η επαφή μου με το γράψιμο άρχισε τη δεκαετία του '90, με κάποια σενάρια, κάποια αφηγήματα... Σταδιακά μπόρεσα να κατακτήσω το ύφος, κυρίως με τουςΣαλτιμπάγκους, ένα μυθιστόρημα που καταπιάνεται κι αυτό με το θέατρο και την πολιτική. Τότε μου γεννήθηκε η ιδέα γι' αυτή τη μαρτυρία, που στο επίκεντρό της βρίσκεται το θέατρο και η επανάσταση...
Ήθελα όμως να κατασταλάξουν τα πράγματα μέσα μου, να έχω καθαρή ματιά και για την εποχή και για τον εαυτό μου. Σε ό,τι αφορά το "Ελεύθερο Θέατρο", παλιότερα ένιωθα θυμό για κάποιους ανθρώπους. Ήθελα να μου περάσει αυτός ο θυμός, να ελέγξω τη δική μου στάση πιο πολύ, να βρω τη δική μου αρνητική συμβολή στην εξέλιξη των πραγμάτων και να την αποδεχτώ, όπως και να αποδώσω στην πολιτική μου ένταξη το μερίδιο που της αναλογούσε.
Τα γεγονότα μπορεί να ήταν πάντα ξεκάθαρα, αλλά το "σπάσιμό" μου στην Ασφάλεια έπρεπε να μπορέσω να το επεξεργαστώ, καθώς ήταν κάτι που καθόρισε τη στάση μου στη μεταπολίτευση και τη σχέση μου με το ΕΚΚΕ τα πρώτα χρόνια. Θεωρούσα τον εαυτό μου υπόλογο, είχα φοβερές τύψεις, κάτι που με έκανε να μην τραβάω την κριτική μου στην ηγεσία της οργάνωσης στα άκρα. Όλο αυτό δεν είχε ξεκαθαρίσει μέσα μου σε βαθμό που να μπορώ να το διαχειριστώ. Γιατί, βέβαια, δεν εννοούσα να γράψω γι’ αυτήν την εποχή χωρίς να γράψω γι’ αυτό το τόσο κομβικό γεγονός... Στην ουσία, μέσα από αυτό το βιβλίο διαπραγματεύομαι την αντίφασή μου: ο έρωτας για την επανάσταση είναι τόσο ισχυρός που ανατρέπει τον έρωτά μου για το θέατρο. Και όλο αυτό με οδηγεί σε μια ζωή άλλη, διαφορετική...
* Στο βιβλίο σας υπάρχει μια διαρκής ένταση ανάμεσα στο θέατρο και την οργανωμένη πολιτική. Όμως αυτό που σας παρακίνησε να δημιουργήσετε το Ελεύθερο Θέατρο, ήταν και μια ανάγκη πολιτικής έκφρασης...
Στη δραματική σχολή κάποιοι ήμασταν ήδη πολιτικοποιημένοι. Το γεγονός ότι κάναμε μια παράσταση που έβαλε στο επίκεντρό της το πολιτικό στοιχείο, την Όπερα του ζητιάνου, έδωσε μια άλλη διάσταση στα πράγματα. Η παράσταση ήταν η πρώτη δημόσια κραυγή εναντίον της χούντας, βρεθήκαμε στο επίκεντρο κι αυτό ήταν κάτι που μας συγκλόνισε. Μας δόθηκε μια μεγάλη ευκαιρία, αλλά και ευθύνη. Όμως ο κόσμος αγκάλιασε αυτό που κάναμε και καλλιτεχνικά, δεν κάναμε πολιτικό θέατρο φωνάζοντας συνθήματα, ήμασταν πολύ «διαβασμένοι» θεατρικά, χάρη στους δασκάλους μας, αυτούς που αμφισβητούσαμε.
Μετά την πρώτη αυτή έκρηξη, αποφασίσαμε να κάνουμε πολιτικό θέατρο και να εμβαθύνουμε στον Μπρεχτ. Και επιλέξαμε να κάνουμε τον Αλή Ρέτζο, μια παράσταση επικού θεάτρου, με πολλά εξπρεσιονιστικά στοιχεία, που στους οκτώ μήνες που κράτησαν οι πρόβες μάς έκανε να διαβάσουμε πολύ.
Όταν πριν από λίγα χρόνια έκανα περιοδεία στην επαρχία, σε κάθε πόλη πάντα βρίσκονταν κάποιοι που μου έλεγαν πως το "Ελεύθερο Θέατρο" και οι παραστάσεις του ήταν ό,τι καλύτερο θυμούνται από το θέατρο στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι η προσέγγισή μας δεν ήταν επιφανειακή, μονάχα πολιτική. Αν μια παράσταση δεν είναι καλή, δεν την θυμάται κανείς.
Έτσι βρεθήκαμε στο επίκεντρο της προσοχής όλων, που περίμεναν το επόμενο βήμα μας, μια ευθύνη που αναλάβαμε και καλλιτεχνικά και πολιτικά, αλλά επίσης κι ένα πολύ ισχυρό καλλιτεχνικό κίνητρο. Γιατί εμείς δεν θέλαμε μια παράσταση που να κάνει θόρυβο, θέλαμε μια παράσταση στο πιο υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο, που να την δει και πολύς κόσμος...
* Η ανάγκη σας για συλλογική δουλειά προέκυψε μέσα από πολιτικές ή καλλιτεχνικές διαδικασίες;
Και τα δύο... Ήμασταν μια ομάδα με σκηνοθέτη, αρχικά, τον Γιώργο Μιχαηλίδη. Αισθανθήκαμε ότι μας ζητούσε να κάνουμε πράγματα χωρίς να τα ζυμώσουμε, «αυθαιρετούσε», κατά κάποιον τρόπο. Ήταν εξαιρετική εμπειρία, αλλά δεν ήμασταν από την αρχή συμμέτοχοι στη διαδικασία. Μετά την επιτυχία της Όπερας διαφάνηκε ο κίνδυνος να θεωρηθούμε "θίασος του Μιχαηλίδη". Αυτό μας έκανε να αναρωτηθούμε τι θέλουμε να είμαστε. Και είπαμε τη μαγική λέξη: «ομάδα».
Αυτό που θέλαμε ήταν να είμαστε οι ηθοποιοί στο επίκεντρο όχι μονάχα της σκηνής, αλλά και της δημιουργίας της παράστασης. Θεωρούσαμε πως ο ηθοποιός είχε αποπνευματοποιηθεί και αισθανόμασταν την ανάγκη να είμαστε συνδημιουργοί, όχι εκτελεστές ενός σκηνοθέτη. Μην παρεξηγηθώ, ο σκηνοθέτης και η σκηνοθεσία απελευθέρωσε το σύγχρονο θέατρο, έκανε πολύ σημαντικά πράγματα, από τους μεγάλους Ρώσους που άνοιξαν τους ορίζοντες...
* Σήμερα βλέπουμε νέους ηθοποιούς να δημιουργούν διαρκώς ομάδες. Πιστεύετε ότι τα κίνητρά τους είναι παρόμοια ή κινούνται απλώς από ανάγκη;
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Αυτό που κάναμε τότε ήταν κάτι μοναδικό. Από αυτές που λέγονται σήμερα «ομάδες» υπάρχουν κάποιες που έχουν ομαδικά χαρακτηριστικά, στις περισσότερες όμως προΐσταται κάποιος. Ομάδες δεν είναι σχήματα όπου κάποιος σκηνοθετεί ή πρωταγωνιστεί διαρκώς, αυτά είναι ατομικές καριέρες με ομαδικό επικάλυμμα. Υπάρχουν θίασοι που ο σκηνοθέτης είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Όλα εξαρτώνται από τις προσωπικότητες. Κάποιοι, όσο ψηλά και να έχουν φτάσει, δεν παρασύρονται. Το «Αμόρε» είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, που δημιούργησε ένα συλλογικό υποκείμενο, βγάζοντας μια γενιά ηθοποιών, νέους σκηνοθέτες κ.λπ., μολονότι υπήρχε ένας επικεφαλής, ο Γ. Χουβαρδάς.
* Οι δυσκολίες των καιρών μπορούν, άραγε, να προωθήσουν τη συλλογικότητα;
Υπάρχει στα νέα παιδιά αυτή η επιθυμία, η ελληνική «πιάτσα» όμως δεν αναζητά το συλλογικό υποκείμενο. Θέλει να βλέπει μικρές ή μεγάλες φίρμες. Η Ελλάδα όμως δεν έχει μάθει να δουλεύει συλλογικά... Σήμερα, που ζούμε έναν "πόλεμο", ουδείς ομονοεί για να αντιμετωπίσει τον «εχθρό». Δεν βρίσκεται ούτε ένα κοινό σημείο για το οποίο να μπορούμε να πούμε: «Όλοι μαζί, τώρα!»
No comments:
Post a Comment