Анто́н Па́влович Че́хов

Στις 29 Ιανουαρίου 1860 γεννήθηκε ο Άντον Τσέχοφ [Анто́н Па́влович Че́хов] και πέθανε στις 14 ή 15 Ιουλίου 1904. Θεατρικός συγγραφέας αλλά και μέγιστος διηγηματογράφος, ο Τσέχοφ έζησε σε μια Ρωσία μεγάλης αθλιότητας και φυσικά υπέφερε κι ο ίδιος με όσα έβλεπε. Κι όπως έχει πει ο σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ (περ. «Δρώμενα», τ.3/4, 1984), ο Τσέχοφ ήταν ένας αμφισβητίας της εποχής του. Σαν γιατρός είχε αναπτύξει μια μεγάλη ικανότητα παρατήρησης κι ακόμη πολύ χιούμορ – ένα χιούμορ συχνά πολύ σκυθρωπό.

Υπάρχουν δυο παράγοντες εξαιρετικά σημαντικοί στη ζωή του Τσέχοφ. Ο πρώτος ότι ήταν ένας άνθρωπος καταδικασμένος, ο θάνατος τον κυνηγούσε, ο δεύτερος ότι μπροστά σε αυτό το γεγονός – με την προαίσθηση αυτών που θα πεθάνουν νέοι – έδειχνε μια ενέργεια ασύλληπτη.

Πλάι στην ιατρική του δραστηριότητα έγραψε τόσες ιστορίες, τόσα άρθρα, έκανε τόσα ταξίδια. Παρόλο που ήταν άρρωστος για παράδειγμα έκανε ένα απίστευτο δύσκολο ταξίδι για να επισκεφθεί τους καταδικασμένους στα κάτεργα. Ζούσαν κάτω από συνθήκες απόλυτα φρικτές, όπως ο Σολζενίτσιν στη Σιβηρία, κι όλα τούτα τα περιέγραψε σ’ ένα του αφήγημα. Ένας άνθρωπος ευαίσθητος και δυστυχισμένος, ο άνθρωπος που ξέρουμε από τις φωτογραφίες του, αυτόν ξαναβρίσκουμε στα διηγήματά του.

Περνώντας στο θέατρο ο τόνος των έργων του αλλάζει κι αυτό είναι η απόδειξη ότι δεν πρόκειται μόνο για έναν καλό συγγραφέα που γράφει θέατρο, αλλά για ένα ταλέντο απόλυτα εξαιρετικό. Είχε καταλάβει (όπως ο Σέξπιρ και λίγοι ακόμη) αυτό που στο θέατρο είναι θεμελιώδες: θέατρο δεν υπάρχει παρά αν η αναγκαστικά οπτική γωνία του μυθιστοριογράφου εξαφανιστεί για να δώσει η θέση της σε μια οπτική γωνία πολλαπλή. Αυτό μοιάζει αδύνατο. Είναι σαν κάποιος, κοιτώντας τα αγάλματα στην Ινδία, να ’λεγε, «α, τι ωραίο θα ’ταν να είχαν δώδεκα χέρια»! Άλλο να διαπιστώνεις κι άλλο να κατορθώνεις.

Δεν είναι τυχαίο – λέει ο Μπρουκ – ότι υπάρχουν εξαιρετικά λίγα μεγάλα έργα. Για μένα οι δυο μεγαλύτεροι συγγραφείς είναι ο Σέξπιρ κι ο Τσέχοφ. Είναι περίεργο που δυο άνθρωποι με ύφος τόσο διαφορετικό (ο ένας γράφει έργα επικά σε στίχο, ο άλλος ρεαλιστικά σε πρόζα) συναντώνται, μπορούμε να πούμε, σε τούτο το κοινό σημείο: την πολλαπλή οπτική γωνία. Και στις δυο περιπτώσεις καμιά κρίση δεν εκφέρεται για τα πρόσωπα. Το καθένα υπάρχει με τρόπο ολότελα ανεξάρτητο. Ο ηθοποιός μπορεί να δώσει εξίσου πυκνότητα στο ένα ή στο άλλο πρόσωπο κι ο θεατής να βγει από το συνηθισμένο του μανιχαϊσμό: δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί»! ΕΡΓΑ που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά:

Ο βυσσινόκηπος, Τρεις αδελφές, Ο γλάρος, Θείος Βάνιας, Ιβάνoφ, Πρόταση γάμου, Η αρκούδα, Η κυρία με το σκυλάκι, Το βιολί του Ρότσιλντ, Αστείες ιστορίες, Η στέπα, Η μονομαχία, Η αρραβωνιαστικιά, Το στοίχημα, Η ψυχούλα, Η επέτειος, Ο μαύρος καλόγερος, Στη χαράδρα, Η νυφούλα, Η ιστορία ενός ανώνυμου ανθρώπου, Οι εχθροί, Ρώσικες αστυνομικές ιστορίες, Σχετικά με τα ψάρια, Καστάνκα, Το σαμοβάρι με τα παραμύθια, Ω, γυναίκες, γυναίκες!, Αριάδνη και άλλα διηγήματα, Η αγάπη, Ανιαρή ιστορία,

Έργα του Τσέχοφ έχουν μεταφράσει οι Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Λυκούργος Καλλέργης, Ερρίκος Μπελιές, κ.α.