Του Λέανδρου Πολενάκη

Στο «Από Μηχανής Θέατρο» δίνεται το έργο του Δημήτρη Δημητριάδη με τίτλο: Stroheim, που πηγάζει από τον κινηματογράφο. Συγκεκριμένα από τη γνωστή βουβή ταινία Η λεωφόρος της Δύσεως, με πρωταγωνίστρια τη σπουδαία ηθοποιό της εποχής του βωβού, Γκλόρια Σβάνσον στον ρόλο της ξεπεσμένης «σταρ» Νόρμα Ντέσμοντ. Η ηθοποιός, αργότερα, δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του ομιλούντος και έσβησε πραγματικά. Μέχρι να την ανασύρει από τη λήθη ο διάσημος Γερμανοαμερικανός σκηνοθέτης Μπίλλυ Ουάϊλντερ (δημιουργός, μεταξύ άλλων, της Γκαρσονιέρας και του Μερικοί το προτιμούν καυτό), βάζοντάς τη να υποδυθεί τον εαυτό της στο ριμέικ της ομώνυμης, ομιλούσης ταινίας του.

Ξεκινώντας από αυτό το παλίμψηστο ο Δημήτρης Δημητριάδης εμπνέεται τη δική του εκδοχή, μεταφέροντας τους ήρωες σε ένα άχρονο σήμερα, για να «παίξει» γύρω από τις έννοιες αλήθεια - ψέμα, τέχνη - ζωή, όνειρο - πραγματικότητα, κινηματογράφος - θέατρο. Ένα επιδέξιο, σύνθετο, δραματικό δοκίμιο, όπου ο συγγραφέας εκτείνει ανάδρομα την πιραντελική συλλογιστική, για να φτάσει στις αυθεντικές, πλατωνικές εν τέλει ρίζες και καταβολές της. Ο κινηματογράφος υποδύεται, πράγματι, εδώ, τον ρόλο του πλατωνικού «σπηλαίου», όπου διαδραματίζεται ένα θέατρο / θέαμα απατηλών σκιών, με καθηλωμένους, δέσμιους τους θεατές / υποκριτές, η μετάβαση των οποίων στο φως / αλήθεια τελείται μέσω της ζωντανής θεατρικής / τελεστικής πράξης. Υπενθυμίζω ότι η μεσαία πύλη του προσκηνίου των θεάτρων από όπου εμφανίζονταν οι υποκριτές ονομαζόταν στην ύστερη αρχαιότητα «σπήλαιον» (βλ. Ονομαστικόν Πολυδεύκη) και ότι οι παραστάσεις γίνονταν πάντα στο φως του ηλίου. Ακόμη, η ψυχοθεραπευτική πρακτική των αρχαίων Ασκληπιείων περιλάμβανε παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων σε άπλετο φως ημέρας, όπου οι «ασθενείς» οδηγούνταν μέσω μιας ημιφωτισμένης σήραγγας, μετά από τον προσωρινό τους εγκλεισμό σε υπόγειους σκοτεινούς θαλάμους, όπου άκουγαν χωρίς να βλέπουν τη φωνή του θεράποντος. (Στο αντίστοιχο ιερό της Περγάμου σώζεται σε άριστη σχεδόν κατάσταση το σύνολο των σχετικών εγκαταστάσεων.)
Μια ιδέα πρωτότυπη, του Δημήτρη Δημητριάδη, που στήνεται αποτελεσματικά θεατρικά. Ίσως το λιγότερο φιλολογικό και κατά τη γνώμη μου το καλύτερο μέχρι σήμερα έργο του συγγραφέα, που άπτεται της πραγματικής ζωής. (Κατά το: «είμαστε φτιαγμένοι από το υλικό των ονείρων».) Κύρια πρόσωπα του δράματος ο σκηνοθέτης του βωβού κινηματογράφου και δημιουργός της πρώτης Λεωφόρου της Δύσεως, Έριχ φον Στροχάιμ, η πραγματική του σύντροφος Ντενίζ Βερνάκ και η «σκιά» της κινηματογραφικής του «μούσας», Γκλόρια Σβάνσον. Μια συνάντησή τους σε «άλλο» τόπο ή χρόνο... Το τριγωνικό αυτό «παίγνιο» λαμβάνει σταδιακά τη μορφή μιας άγριας τελετής δαμασμού του «δαίμονα της διπλότητας» από την ψυχή του Στροχάιμ, διά της «βασιλικής οδού» της θεατρικής / ονειρικής αναπαράστασης του όλου βίου του λίγο πριν το τέλος, που συμφιλιώνει το είναι με το φαίνεσθαι, το προσωπείο με το πρόσωπο, τα πολλά με το εν, σύμφωνα με την όψιμη διδασκαλία του Πλάτωνα, που επανεισάγει με πλάγιο τρόπο την τέχνη στην Πολιτεία του, την οποία συνέχισαν και αναμόρφωσαν οι νεοπλατωνικοί, διατηρώντας αναμμένη τη σπίθα του θεάτρου μέσα σε αιώνες σκοτεινούς, για να εκπηδήσει ολόλαμπρη στην Αναγέννηση.
Η ευφάνταστη σκηνοθεσία του έμπειρου Σταμάτη Φασουλή, μέσα στον θαυμάσιο σκηνικό χώρο που διαμόρφωσε ο Νίκος Αναγνωστόπουλος, με τα «σοφά» κοστούμια της Ντένυς Βαχλιώτη, τους άρτιους φωτισμούς του Σάκη Μπιρμπίλη, τις καλές μουσικές του Παύλου Αγιαννίδη, τα ολοκληρωμένα αισθητικά video (Γιώργος Λύρας, Νίκος Αργυριάδης, Μιχαήλ Ευθυμίου), κατορθώνει να προσδώσει αμέριστη θεατρικότητα στο δύσκολο κείμενο, να το αναδείξει σφαιρικά. Σε ύφος μικτό, με το ρεαλιστικό και το ονειρικό στοιχείο να τέμνονται οριακά, και με τρεις θαυμάσιους πρωταγωνιστές. Ο εκλεκτος Άκις Βλουτής (Στροχάιμ) «κεντάει» τον ρόλο του με αόρατες, «χρυσές» διαμπερείς βελονιές, κινούμενος φωτοτροπικά μέσα στη φαινομενική «βασιλική» του ακινησία. Η χαρισματική Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Νόρμα Ντέσμοντ) γίνεται ολόκληρη, από όπου και αν τη δεις, ένα ζήτημα καθαρού, «μαύρου» «αγγελικού», ελκτικού φωτός. Η πολύ προικισμένη Αγλαΐα Παππά (Ντενίζ Βερνάκ), με ακρίβεια ωρολογιακή κινήσεων - στάσεων, δίνει ένα ολόγραμμα φωτεινό υπαρκτής, «κτιστής», πραγματικής, γυναίκας.