Ο Caspar David Friedrich και ο Samuel Beckett

Caspar David Friedrich (γεννήθηκε 5 Σεπτεμβρίου 1774 – πέθανε 7 Μαΐου 1840). Γερμανός ρομαντικός ζωγράφος, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους στην ευρωπαϊκή τέχνη του συμβολιστικού τοπίου. Τα τοπία του Friedrich είναι βασισμένα εξ ολοκλήρου σε όγκους της βόρειας Γερμανίας και είναι όμορφες αποδόσεις των δέντρων, των λόφων, των λιμανιών, των υδρονεφώσεων πρωινού, και άλλων ελαφρών αποχρώσεων βασισμένων σε μια στενή παρατήρηση της φύσης.

Ιδού όμως γιατί αναφέρομαι στον ζωγράφο Caspar David Friedrich. Είναι γνωστό το έργο του Samuel Beckett Περιμένοντας τον Γκοντό και για τους επαΐοντες είναι γνωστές και οι απορίες που γεννήθηκαν σχετικά με την ταυτότητα του Γκοντό.

Ο Μπέκετ εξηγούσε ότι αν ήξερε κάτι σχετικό με την ταυτότητα του ήρωά του, θα το είχε κάνει γνωστό και θα το είχε ξεκαθαρίσει στο έργο. Σε περισσότερα από ένα φιλικά του πρόσωπα, εντούτοις, απέδωσε τουλάχιστον την οπτική σύλληψη του έργου σ’ ένα πίνακα του Caspar David Friedrich, στον οποίο δύο άνθρωποι κοιτάζουν την ανατολή του φεγγαριού κοντά σ’ ένα σκιασμένο δέντρο. Σχετικά γράφει ο James Knowlson, ο βιογράφος του Μπέκετ:

Η οπτική σύλληψη του έργου είχε ως πηγή εμπνεύσεως, σύμφωνα με τον ίδιο τον Beckett, έναν πίνακα του Caspar David Friedrich. Η έμπνευση από τον πίνακα αυτό γίνεται ακόμη πιο φανερή στις δύο σκηνές με το φεγγαρόφως στο τέλος κάθε πράξης όταν οι μορφές του Εστραγκόν και του Βλαντιμίρ πλάι στο δέντρο βλέπουν το φεγγάρι να ανατέλλει και να διαγράφονται στο φόντο ενός νυχτερινού ουρανού.

Η Ruby Cohn, η αμερικανίδα θεατρολόγος και φίλη του Beckett, είπε ότι το 1975 ενόσω βρισκόταν στο Βερολίνο και παρακολουθούσε τις πρόβες του Περιμένοντας τον Γκοντό πήγε και είδε μαζί με τον Beckett τους πίνακες του Caspar David Friedrich στη φημισμένη συλλογή Γερμανών Ρομαντικών. Καθώς κοιτούσαν τον πίνακα “Mann und Frau den Mond betrachten” [= Άνδρας και Γυναίκα θεώνται το Φεγγάρι], του 1924, ο Beckett ανακοίνωσε απερίφραστα: “Αυτή είναι η πηγή του Περιμένοντας τον Γκοντό, ξέρεις”.

Μπορεί κάλλιστα να είχε μπερδέψει δύο πίνακες. Διότι, άλλες φορές, έστρεψε την προσοχή φίλων του στον πίνακα “Zwei Manner betrachten den Mond” [= Δύο άντρες θεώνται το Φεγγάρι], του 1819, στον οποίο εικονίζονται δύο άντρες με μανδύες, ιδωμένοι από πίσω, να κοιτάζουν μια πανσέληνο που τυλίγουν τα μαύρα κλαδιά ενός μεγάλου, δίχως φύλλα δέντρου…).

Αυτή την εκδοχή την έχει αναφέρει ο Γάλλος ηθοποιός και σκηνοθέτης Roger Blin, ο οποίος ήταν φίλος του Μπέκετ και συνεργάστηκε μαζί του στο ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου.

Μιας και το έφερε η κουβέντα, μερικοί από τους κριτικούς έχουν δει το Θεό στον τίτλο του μπεκετικού έργου. Ο Beckett πράγματι έδωσε έμφαση στην πρώτη συλλαβή του Γκοντό όταν μίλησε, αλλά επειδή το έργο εμφανίστηκε αρχικά στα γαλλικά, και η γαλλική λέξη για το Θεό είναι «Dieu», ο συσχετισμός μπορεί να είναι αδύναμος.

Το όνομα του έργου, το «Godot», επίσης έχει αποδοθεί ποικιλοτρόπως σε μια γαλλική λέξη λαϊκού ιδιώματος για την «μπότα», τη λέξη «godillot», λόγω της σημασίας των παπουτσιών των ηρώων του, σε ένα πλήθος προσδοκώντας την εμφάνιση ενός ηλικιωμένου Γάλλου ποδηλάτη κούρσας που ονομαζόταν «Godeau», ή σε μια πόρνη που ζήτησε ανεπιτυχώς «επαφή» από τον Beckett στην οδό Godot de Mauroy, αφού εκείνος αρνήθηκε, εκείνη τον ρώτησε: «Εσείς, τι κάνετε, περιμένετε τον Γκοντό;».

Ανεκδοτολογικά, έχουν αναφερθεί κι άλλες εξηγήσεις για την προέλευση του Γκοντό, όπως ότι ο Beckett συνάντησε σ’ ένα σταυροδρόμι μια παρέα που θορυβούσε κι όταν ρώτησε κάποιον απ’ αυτούς τι κάνουν εκεί, του απάντησε: «Περιμένουμε τον Γκοντό», εννοώντας πράγματι ότι περίμεναν έναν φίλο τους που ονομαζόταν «Γκοντό»!