- Ελληνικά ντοκιμαντέρ υποστηρίζουν ότι η δημιουργία μπορεί να είναι λύση
Καθηγητές και μαθητές στο ντοκιμαντέρ «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου (τρίτος από δεξιά, μπροστινή σειρά)
Πόσο φαντασιόπληκτος μπορεί να είναι κάποιος που στα χρόνια της οικονομικής κρίσης αποφασίζει να γίνει ηθοποιός; Που είναι έτοιμος να πληρώσει μια δραματική σχολή επί τρία χρόνια για να υλοποιήσει το όραμά του να καλλιεργήσει το πάθος του; Ερωτήματα σαν τα παραπάνω προκύπτουν κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης του ντοκιμαντέρ «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου ο οποίος κινηματογράφησε ορισμένους από τους δικούς του μαθητές στη σχολή «Πράξη 7» των Εξαρχείων προκειμένου να εξετάσει την εξέλιξή τους κατά τη διάρκεια των τριών ετών των σπουδών τους. «Ηταν ένα όνειρό μου» είπε ο σκηνοθέτης. «Ολα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι στις δραματικές σχολές ένιωσα πολύ τυχερός γιατί ανακάλυψα ότι αυτά τα παιδιά, οι μελλοντικοί ηθοποιοί, είναι από τις πιο ενδιαφέροντες ομάδες ανθρώπων που έχω γνωρίσει» είπε χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «καλλιεργημένοι», «ευαίσθητοι», «συνειδητοποιημένοι στις επιλογές τους, σε αυτό που θέλουν να κάνουν», «αθώοι» και «προς το παρόν αγνοί». Ωστόσο αυτό που ήθελε πραγματικά να επικοινωνήσει με τον κόσμο είναι το «πόσο σκληρή και απαιτητική είναι τελικά όλη αυτή η διαδικασία της εκπαίδευσης του ηθοποιού. Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι κάποιος με μια καλή φωνή μπορεί να γίνει ηθοποιός. Δεν είναι έτσι».
- Ελπίδες και ανασφάλειες
Εδώ βρίσκεται η επιτυχία τού «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής». Από τις προσωπικές συνεντεύξεις και το σκάψιμο στις ψυχές των μαθητών βγαίνουν στην επιφάνεια όχι μόνον οι ελπίδες και τα οράματά τους αλλά και όλες οι ανασφάλειες μέσα σε ένα πλαίσιο αυτοκριτικής. Σε σύγκριση με τον «Μανάβη», την προηγούμενη ταινία τεκμηρίωσης του Κουτσιαμπασάκου που ακολουθούσε κατά πολύ τους κανόνες του ντοκιμαντέρ-παρατήρησης, η τεχνική του στους «Ηθοποιούς» ήταν πολύ διαφορετική. Στον «Μανάβη» δεν υπήρχε μουσική, ούτε συνεντεύξεις, ούτε αφήγηση. Στους «Ηθοποιούς» υπάρχουν και τα τρία. Επίσης, στους «Ηθοποιούς» δεν μιλούν όλοι οι μαθητές (που είναι 18), αν και όλους τους βλέπουμε να δρουν (σημειωτέον η διάρκεια της ταινίας που είναι κάτι παραπάνω από μια ώρα προέκυψε από ένα κινηματογραφημένο υλικό 170 ωρών!).
- Δεν κερδίζουν όλοι
Στις δραματικές σχολές εκείνοι που τελικά ξεχωρίζουν δεν είναι οι μαθητές στους οποίους το ταλέντο είναι εμφανές. Επίσης δεν κερδίζουν όλοι γιατί ο βιοπορισμός είναι σκληρός αντίπαλος. Κάποια από τα παιδιά που μιλούν στο ντοκιμαντέρ άλλωστε δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους, δεν άντεξαν να ακολουθήσουν τον δρόμο που ήθελαν, παρότι μάλιστα είχαν παρατήσει σοβαρές ευκαιρίες για να το κάνουν, όπως για παράδειγμα ο νεαρός που είχε κερδίσει υποτροφία. «Παρ' όλο που η φύση μπορεί να σε προικίσει με ταλέντο, αυτό μπορεί τελικά να μην παίζει κανέναν ρόλο» είπε ο σκηνοθέτης. Η σταδιοδρομία σε αυτό το επάγγελμα είναι καθαρά θέμα εργατικότητας, στόχου και αφοσίωσης. «Η αφοσίωση είναι το καλύτερο εχέγγυο για την επιτυχία» είπε ο Κουτσιαμπασάκος. «Και αργά ή γρήγορα θα γίνεις και γνωστός. Αν έχεις τα υλικά κάποια στιγμή θα γίνει και αυτό». Το παράδειγμα που ο σκηνοθέτης έφερε έχει πολύ ενδιαφέρον διότι αναφέρθηκε σε έναν μαθητή τον οποίο ο ίδιος είχε από την αρχή απορρίψει μέσα του αλλά που τελικά, χάρη στη σκληρή δουλειά του έγινε ο καλύτερος. Από τότε ορκίστηκε να μην ξαναπεί ποτέ μα ποτέ για κάποιον αν κάνει ή αν δεν κάνει.
Το ντοκιμαντέρ «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής» είναι μοιρασμένο σε τρία μέρη, όσα δηλαδή τα έτη των σπουδών. Ενδιαμέσως ο σκηνοθέτης παραθέτει κεφάλαια όπως «Μάθημα υποκριτικής», «Μάθημα τραγουδιού» ή «Μάθημα κινηματογράφου» ώστε ο θεατής να αντιληφθεί τη διαδικασία καλύτερα. Κάτι που επίσης απορρέει από το ντοκιμαντέρ είναι ότι η ενασχόληση με την υποκριτική είναι και ένα είδος ψυχανάλυσης, ή «Drama Therapy» όπως ο όρος έχει επικρατήσει. «Είτε αλλάξεις σωματικά είτε όχι, η υποκριτική σε ισορροπεί, σε απελευθερώνει και νικά τις αναστολές που ενδεχομένως να έχεις» είπε ο Κουτσιαμπασάκος που θεωρεί ότι αυτό το κομμάτι της εκπαίδευσης στην υποκριτική θα έπρεπε να υπάρχει με πολύ πιο έντονο τρόπο στα σχολεία όπου βεβαίως υπάρχει ένα «θεατρικό παιχνίδι».
Οι «Ηθοποιοί» κλείνουν με μια αίσθηση μελαγχολικής αμηχανίας, αυτό το «τώρα τι κάνουμε;» που διαβάζει κανείς ακόμη και στα πρόσωπα των μαθητών. «Νομίζω ότι αυτό υπάρχει πάντα στις ομάδες καλλιτεχνών επειδή ακριβώς έχουν μάθει να λειτουργούν σαν ομάδα» είπε ο Δ. Κουτσιαμπασάκος που διδάσκει σε δραματικές σχολές από το 2000, πριν δηλαδή από τα χρόνια της κρίσης. «Δένονται σαν ομάδα, βρίσκονται σε ένα προστατευμένο περιβάλλον και ξαφνικά αυτό το πράγμα τελειώνει. Υπάρχει ο φόβος για το άγνωστο».
- Η παγίδα της μιζέριας
Πριν από τρία χρόνια όμως άρχισε να γυρίζεται και ένα άλλο ντοκιμαντέρ που ασχολείται με το θεατρικό γίγνεσθαι την περίοδο της κρίσης. Η «Τέχνη της κρίσης, η περίπτωση του θεάτρου» της Κατερίνας Πατρώνη σε ιδέα και δημοσιογραφική έρευνα της Ιλυας Παπασπύρου, δημιουργήθηκε ανάμεσα στην άνοιξη του 2011 και το καλοκαίρι του 2013, χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο φακός της σκηνοθέτριας κατέγραψε ανθρώπους που επιμένουν θεατρικά παρά την κρίση των καιρών. «Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε ήταν να μην πέσουμε στην παγίδα της μιζέριας, μια παγίδα στην οποία πέφτουμε γενικότερα στη ζωή μας» είπε η κυρία Πατρώνη. «Αν κάτι έχει σημασία είναι το πώς κάποιος θα καταφέρει να βρει διεξόδους και δρόμους μέσα στη δύσκολη κατάσταση. Το να καθόμαστε κάτω από ένα βουνό και να λέμε πόσο ψηλό είναι αντί να κάνουμε μια προσπάθεια να ανέβουμε, δεν οδηγεί πουθενά».
Μέσα σε 55' το ντοκιμαντέρ «Τέχνη της κρίσης, η περίπτωση του θεάτρου» φωτίζει το παρασκήνιο πολλών παραστάσεων της τελευταία διετίας, από την «Ιλιάδα» του Ομήρου σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού ως το «Vitrioli» του Γιάννη Μαυριτσάκη σε σκηνοθεσία του Γάλλου Ολιβιέ Πι στο Εθνικό Θέατρο και από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη στο Φεστιβάλ των Αισχυλείων σε σκηνοθεσία Μάρθας Φριντζήλα, ως την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, σε υπαίθρια παράσταση στην πλατεία Θεάτρου το καλοκαίρι του 2012. Αναγκαστικά η επιλογή ήταν δειγματοληπτική γιατί θα ήταν αδύνατον να καλυφτεί όλο το εύρος των παραστάσεων παρά τις προθέσεις της παραγωγής.
Το ενθαρρυντικό πάντως είναι ότι σε μια εποχή όπου τα περιθώρια στενεύουν και ο πολιτισμός ενδεχομένως να θεωρείται πολυτέλεια, οι αίθουσες αυτών των θεάτρων γέμιζαν από κόσμο που ενδιαφερόταν ακόμη και για θέατρα που βρίσκονται στην άκρη της πόλης, όπως η περίπτωση του Cartel στον Βοτανικό, ένα θέατρο όπου οι ηθοποιοί χτίζουν από το μηδέν με τα χέρια τους και με ανακυκλωμένα υλικά.
Η ειρωνεία είναι ότι το ίδιο το ντοκιμαντέρ ολοκληρώθηκε με την καλή θέληση όσων δούλεψαν σε αυτό διότι ενώ είχε ξεκινήσει ως παραγωγή της ΕΡΤ, το κανάλι έκλεισε αφήνοντας την παραγωγή ξεκρέμαστη όπως και πολλές άλλες. «Κατά μια έννοια όλο αυτό το ζήτημα της κρίσης που προσπαθούσαμε να καταγράψουμε στο θέατρο το βιώναμε οι ίδιοι ενώ κάναμε την ταινία» είπε η κυρία Πατρώνη. «Ευτυχώς όμως δεν πτοηθήκαμε».
πότε & πού:
Τα ντοκιμαντέρ «Ηθοποιοί: ημερολόγιο σπουδής» και «Τέχνη της κρίσης, η περίπτωση του θεάτρου» προβάλλονται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
No comments:
Post a Comment