Το
80% των θεατρικών επιχορηγήσεων που διέθετε μέχρι σήμερα το Υπουργείο
Πολιτισμού πήγαινε σε παραστάσεις με έργα ξένων συγγραφέων. Ελάχιστοι
δεν Έλληνες συγγραφείς αμοίβονταν για τα δικαιώματα των έργων τους. Η
σχέση δηλαδή συγγραφέα – σχήματος αποκτούσε έναν ιδιότυπο συνεταιρισμό
τις περισσότερες φορές εις βάρος νέων συγγραφέων. Το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό θέατρο Βορείου Ελλάδος για παράδειγμα
είναι απαράδεκτο να μην έχει τόσα χρόνια τουλάχιστουν 4 νέους Έλληνες
συγγραφείς in residence. Όπως εξάλλου είναι απαράδεκτο να διοργανώνονται κλειστές ακροάσεις και στα δυο μεγάλα εθνικά θέατρα. Πόσοι καλλιτεχνικοί διευθυντές νυν και πρώην έχουν έρθει σε άμεση επαφή με νέους καλλιτέχνες της χώρας; Χρήσιμο
επίσης θα ήταν να ανεβαίνουν ελεύθερα σε ειδικό κόμβο του ΥΠΠΟΤ. όλες
οι αιτήσεις -σχέδια των προς επιχορήγηση θιάσων ώστε να σχηματίζεται μια
εικόνα των υπό κρίση προτάσεων και των τελικών αποτελεσμάτων της
επιτροπής. Τα μέλη επίσης της επιτροπής αξιολόγησης να είναι μόνο καλλιτέχνες
και θεατρικοί συγγραφείς, όχι δημοσιογράφοι και κριτικοί, να μην
συμμετέχουν για την επόμενη τριετία σε κανέναν φορέα που θα έχουν
επιχορηγήσει.
Ενθάρρυνση για την δημιουργία θεατρικών σχημάτων στην περιφέρεια και οικονομική ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων. Επίσης, θα πρέπει να αλλάξει νομικά η ίδρυση των αστικών-μη
κερδοσκοπικών σωματείων για να μπορούν οι νέοι άνθρωποι να κάνουν
θεατρικές δουλειές χωρίς να πρέπει να υπολογίζουν το δυσβάσταχτο
οικονομικό τίμημα πού αυτές συνεπάγονται (ενοίκια χώρων, αμοιβές
ηθοποιών, έξοδα παραγωγής, ΦΠΑ κ.α.)
Να τεθεί οροφή στον αριθμό των θεατρικών σχημάτων που θα επιχορηγούνται, για κάθε πόλη. Κριτήριο δεν θα πρέπει να αποτελεί το μέγεθος του σχήματος, αλλά η καλλιτεχνική πρόταση. Από εκεί και πέρα, είναι ευθύνη των ίδιων των ενδιαφερομένων το πώς και κατά πόσο θα συμπτύξουν τις δυνάμεις τους. Να τεθεί οροφή στον αριθμό των θεατρικών σχημάτων που θα επιχορηγούνται, για κάθε πόλη. Κριτήριο δεν θα πρέπει να αποτελεί το μέγεθος του σχήματος, αλλά η καλλιτεχνική πρόταση. Από εκεί και πέρα, είναι ευθύνη των ίδιων των ενδιαφερομένων το πώς και κατά πόσο θα συμπτύξουν τις δυνάμεις τους. Αν ένα σχήμα που δραστηριοποιείται στην Αθήνα, μετά από ένα συγκεκριμένο
αριθμό επιχορηγήσεων δεν έχει καταστεί οικονομικά βιώσιμο (άρα, δεν
έχει εδραιωθεί),να αποκλείεται από περαιτέρω επιχορηγήσεις. Ακόμη, να σταματήσουν οι επιχορηγήσεις σε πετυχημένους ή μη Μαθουσάλες
με το πρόσχημα της «πολυετούς προσφοράς», ή «τιμής ένεκεν». Ας αφεθεί
πια λίγο περισσότερος χώρος ανάσας για τους νέους!
Νομίζω
το πιο φρόνιμο είναι ένα σχήμα καλλιτεχνών να επιχορηγείται για μια
πρόταση που περιλαμβάνει ένα σχέδιο και σε βάθος χρόνου, πχ, μια
τριετία, αν μετά από μια τριετία δεν έχει καταφέρει να επιβιώσει από
μόνο του, τότε θα πρέπει να εξαιρείται από την πιθανότητα να
επιχορηγηθεί ξανά, κι έτσι θα εξασφαλίζεται και η μείωση των αιτήσεων,
και η σίγουρη εναλλαγή των προσώπων και των σχημάτων, αλλά και η
πιθανότητα ομάδες που επιχορηγούνται να μπορέσουν να μείνουν μετά
ενωμένες και να παράγουν ουσιαστικό έργο, κι όχι να συσπειρώνονται για
μια και μόνο παραγωγή, όπου δεν προλαβαίνουν ούτε κοινό κώδικα να
αναπτύξουν, ούτε στόχους, αλλά ούτε και να παρουσιάσουν τον εαυτό τους
έτσι ώστε να τις γνωρίσει το κοινό.
Πόσα
τμήματα θεατρολογίας έχει η χώρα; 4 με 5… ένα στην Αθήνα, ένα στη
Θεσσαλονίκη, ένα στην Πάτρα, ένα στο Ναύπλιο και ένα (περίπου) στην
Κρήτη. Βάλτε στη λίστα και 19 δραματικές σχολές και κάποια άλλα τμήματα
όπως το Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής ενημέρωσης που διδάσκουν θέατρο
και θεατρική πράξη. Δεν προσπαθώ φυσικά να πω ότι είναι κακό που
διδάσκεται το θέατρο σε τέτοιο ευρύτατο πλαίσιο. Απλά αυτόματα η γνώση
αυξάνει την ανάγκη να δημιουργήσεις το δικό σου έργο, τη δική σου
παράσταση, να κάνεις πράξη όλα όσα μαθαίνεις στη σχολή, να εντάξεις
τους φιλους σου και τους άμεσους συνεργάτες σου σε μια παραγωγή.
Παρότι
το θέατρο είναι κατεξοχίν πράξη ομάδας, καμιά από τις παραπάνω σχολές
δεν σου διδάσκει πώς να διαχειρίζεσαι την ομάδα και την ατομική
φιλοδοξία, η οποία -φιλοδοξία- όταν υπάρχει γνώση αυξάνεται. Έχουν
αυξηθει λοιπόν επικινδυνα οι άνθρωποι που έχουν τη γνώση άρα και τη
φιλοδοξία να δημιουργήσουν καλλιτεχνικά. π.χ αν είχαμε στη χώρα 6 σχολές
που να διδάσκουν αστρονομία ξαφνικά δεν θα είχαμε τρομερή αύξηση σε
ανθρώπους που θα διεκδικούσαν θέση στον τομέα αυτό; Πόσους όμως
αστρονόμους μπορεί όμως να απορροφήσει η Ελλάδα; Αυτό ίσως αιτιολογεί
την αύξηση.
Στόχος φυσικά δεν είναι να τους μειώσεις ή να τους στερήσεις τη γνώση
ενός τόσο γοητευτικού αντικειμένου. Στόχος είναι να τους διδάξεις πώς
να λειτουργούν βάσει ενός σχεδίου και να τους ορίσεις πλαίσια που να
τους προστατεύουν και να τους δίνουν χώρο και κίνητρο να δρουν
συσπειρωμένοι. Πρέπει να βρεθεί λοιπόν πλαίσιο που να προτρέπει την
συσπείρωση με βάση κοινό στόχο που να οδηγεί και σε ερευνητικό
αποτέλεσμα π.χ οι ομάδες που παρουσίασαν φέτος μεμονωμένες δουλειές στο Ίδρυμα Κακογιάννη θα μπορούσαν να συσπειρωθούν, το ίδιο και αυτές που
μετέχουν κάθε Μάιο στο Bob theatre festival. Συχνά οι ομάδες αυτές έχουν
κοινή αισθητική και τεχνική στις παραστάσεις τους που ξεκινά από την
ηλικία των συντελεστών, τις σπουδές και την παιδεία που έχουν πολλά
κοινά στοιχεία. Οι περισσότεροι έχουν την ίδια ηλικία και σπούδασαν στις
ίδιες σχολές εσωτερικου και εξωτερικού.
Αν οι ομάδες αυτές είχαν κίνητρο στήριξης ηθικής και οικονομικής για
κοινή εργασία κάτω από ένα κοινό στόχο π.χ ενωση των ομάδων που
λειτουργούν μέσω της devised τεχνικής με σκοπό την εξέλιξη του devised
theatre ως τεχνικής είναι μαθηματικά βέβαιο πώς θα συσπειρώνονταν.
Χρειάζονται απλά το κίνητρο να είναι σαφές, συγκεκριμένο, γνήσιο και να
μην κρύβει από πίσω του τι προσωπικές γνωριμίες έχει ο καθένας με το
εκάστοτε υπουργείο πολιτισμού.
Τέλος ο διαχωρισμός των επιχορηγήσεων ανάμεσα σε αυτές που αφορούν
εδραιωμένους θιάσους και σε αυτές που αφορούν νέες ομάδες είναι μια
λογική μέθοδος που για αρχή μπορεί να διευκολύνει μέχρι να μπουν τα
πράγματα σε μια διαδικασία ξεκαθαρίσματος. Δεν μπορεί θέατρα σαν το
Αμφιθέατρο ή το Ανοικτό θέατρο που μυρίζουν ΘΕΑΤΡΟ και είναι ταυτισμένη
με την ιστορική θεατρική αξία και ποιότητα της χώρας μας να κλείνουν με
τόση ευκολία εφόσον οι δημιουργοί τους είναι ακόμα ενεργοί. Είναι
ιεροσυλία να γίνεται… Εκτός φυσικά αν είναι αυταπόδεικτο ότι έχουν
ξεπέσει καλλιτεχνικά και ηθικά, κάτι που όμως ούτε στη μια ούτε στην
άλλη περιπτωση συνέβει.
Συμπερασματικά λοιπόν: το υπουργείο πολιτισμού στηρίζει: α) την
ιστορία του θεάτρου και τους ιστορικούς συντελεστές β) στηρίζει τους
νέους δημιουργούς γ) στηρίζει την έρευνα του θεάτρου του παρελθόντος δ)
στηρίζει την έρευνα του θεάτρου του μέλλοντος και νέων τεχνικών ε)
προωθεί την επαφή του εξωτερικού με το θέατρο της χώρας μας και της
χώρας μας με το θέατρο του εξωτερικού ενισχύοντας τις συμπράξεις με
καλλιτέχνες άλλων χωρών.
Δεδομένου ότι αυτή είναι η καρδιά του νέου πλαισίου, θα είμαι αναγκαστικά αναλυτικός και πολύ συγκεκριμένος.
- Η μία δουλειά του υπουργείου είναι να βάλει στο παιχνίδι των
αποφάσεων την ίδια την κοινωνία. Δηλαδή, να επιβραβεύει ομάδες και
παραστάσεις που κατορθώνουν να έχουν απήχηση στο κοινό.
- Μια άλλη δουλειά είναι να ενισχύσει τάσεις και προσπάθειες που στο
όνομα της έρευνας κάνουν μια δουλειά που δεν μπορεί να προσελκύσει τους
θεατές και, έτσι, δεν είναι βιώσιμες.
- Κατά τρίτον, να διευκολύνει τις νέες ομάδες στην είσοδό τους στη
θεατρική αγορά αξιοποιώντας την κεκτημένη εμπειρία των υπαρχουσών
ενεργών ομάδων.
Ο πληθωρισμός των ομάδων δεν είναι κατ’ ανάγκην πρόβλημα. Εφόσον
υπάρχουν δημιουργοί και καλλιτέχνες που δέχονται να μπουν στον
ανταγωνισμό αυτό, δεν έχει κανένα λόγο το υπουργείο να περιορίσει αυτή
την ανάγκη τους.
Από την άλλη, δεν είναι δουλειά του υπουργείου να στηρίζει τους
καλλιτέχνες αυτούς αλλά, να εξασφαλίζει την παροχή θεάτρου στους
πολίτες. Επίσης, χρειάζεται μια χρονική οριοθέτηση της δυνατότητας
συμμετοχής στο σύστημα των επιχορηγήσεων καθώς αν ένα καλλιτεχνικό σχήμα
δεν μπορεί μετά από κάποια χρόνια να ζήσει από τα εισιτήριά του ή να
βρει άλλες πηγές χρηματοδότησης, αυτό κάτι σημαίνει για την πραγματική
αποδοχή του από την κοινωνία.
Αυτό που μπορεί να κάνει άμεσα το υπουργείο είναι να έχει μια
πολιτική διάδοσης του θεάτρου των ομάδων μέσα από μια έμμεση
χρηματοδότησή τους μέσα από τους πολίτες. Ένα ποσοστό 20% – 30% του
συνολικού ποσού των επιχορηγήσεων μπορεί να διατίθεται ως «φτηνό
εισιτήριο» το οποίο ο θεατής θα μπορεί να αγοράσει από το υπουργείο (ή
από τις ίδιες τις ομάδες) στην τιμή των 5€ και η ομάδα που θα προτιμήσει
ο θεατής να το εξαργυρώνει στην τιμή των 10€.
Με ένα μικρό κονδύλι 100.000€ (μια ακριβή περσινή επιχορήγηση) το
υπουργείο μπορεί να ενισχύσει την ζήτηση του θεάτρου των ομάδων με
20.000 επιπλέον εισιτήρια! Το μέτρο πρέπει αφορά μόνο παραστάσεις που
γίνονται από επιχορηγούμενες ομάδες. Το σημαντικό και για την κοινωνία
και για τους καλλιτέχνες είναι να διευρυνθεί το κοινό των ομάδων και όχι
να γίνουν δια βίου τρόφιμοι του κράτους.
Χρειάζεται, λοιπόν, να φτιαχτεί ένα νέο «σύστημα» επιχορηγήσεων που
να είναι προσαρμοσμένο τόσο στις νέες τάσεις και ιδιεταιρότητες όσο και
στην οικονομική δυσκολία των καιρών.
Οι μεγάλες επιχορηγήσεις (άνω των 50.000€ και άνω των 5 ετών) πρέπει να
καταργηθούν καθώς συντηρούν σχήματα – δεινόσαυρους που δεν μπορούν να
ανταποκριθούν στο ρόλο τους και στην οικονομική κατάσταση της χώρας και
δεν έχουν κατορθώσει να πείσουν το κοινό να τις στηρίζει οικονομικά.
Προφανώς χρειάζεται μια μεταβατική διετία για να μπορέσουν να
προσαρμοστούν οι παλιοί επιχορηγούμενοι. Οι ήδη επιχορηγούμενοι θίασοι
θα πρέπει να χρεωθούν ένα έτος στο νέο σύστημα για κάθε τρία έτη
προηγούμενης επιχορήγησής τους με το παλαιό.
Οι τύποι επιχορηγήσεων που μπορούν να δίνονται:
Α) Πρώτης παραγωγής (μόνο για νέες ομάδες που ξεκινούν τώρα ή που
μπαίνουν τώρα στο σύστημα επιχορηγήσεων και μόνο για την πρώτη παραγωγή
τους) Μικρές επιχορηγήσεις ως 5.000€, που μπορούν να ενισχύσουν μια νέα ομάδα
στο ξεκίνημά της. Οι νέες ομάδες θα μπορούσαν, αν οι ίδιες ήθελαν, να
έχουν και μια σχέση συμβουλευτικής συνεργασίας με κάποια πιο έμπειρη
ομάδα τόσο σε καλλιτεχνικά ζητήματα όσο και σε θέματα παραγωγής.
Β) Θεατρικών παραγωγών (2 – 5 ετών με δέσμευση αριθμού παραγωγών και ποσοτικούς στόχους) Επιχορηγήσεις 15.000 – 30.000€ ανά έτος. Πρόκειται για τις ήδη
υπάρχουσες επιχορηγήσεις μόνο που απαιτούν από τους αιτούντες να τηρούν
πιο μεσοπρόθεσμα χρονοδιαγράμματα και συνυπολογίζει ποιοτικές και
ποσοτικές παραμέτρους όπως απήχηση στο κοινό, παρακολούθηση
χρονοδιαγραμμάτων και ποσοτικών στόχων, συνεργασίες με άλλα σχήματα,
υποστήριξη σε νέες ομάδες, παραστάσεις στην επαρχία και στο εξωτερικό,
ανάδειξη νέων καλλιτεχνών κτλ.
Γ) Αδελφοποίησης Κέντρων – Περιφέρειας (διάρκειας 1 – 3 ετών με ποσοτικούς στόχους και δεσμεύσεις) Χρηματοδοτήσεις ως και 40.000€ ανά project. Τουλάχιστο μια ομάδα της
Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης και μια από την περιφέρεια κάνουν μια συμφωνία
συνεργασίας που περιλαμβάνει καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές
ανταλλαγές, συμπαραγωγές, ανταλλαγή καλλιτεχνικού δυναμικού. Δίνεται
έμφαση στην δημιουργία Projects στην περιφέρεια και στην παρουσίαση
κοινών θεατρικών παραστάσεων στις έδρες και στις ευρύτερες περιφέρειες
των συνεργαζόμενων. Ίσως μπορεί να γίνει αδελφοποίηση μεταξύ περιφερειακών σχημάτων και μόνο
αλλά, για αρχή, η παρουσία ομάδας της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης
εγγυάται και το ποιοτικό επίπεδο του συνολικού εγχειρήματος.
Δ) Θεατρικού χώρου (διάρκειας 6 μηνών – 3 ετών με δέσμευση ως προς τη
χρήση του χώρου από άλλες ομάδες του συστήματος των επιχορηγήσεων) Χρηματοδοτήσεις ως 30.000€ ανά έτος αναλόγως του μεγέθους του χώρου,
της θέσης του και του ετήσιου προγράμματος δραστηριοτήτων που
κατατίθενται στο φάκελο. Μπορούν να ενισχύονται όχι μόνο καλλιτεχνικές
δράσεις ή τρέχοντα έξοδα αλλά και εργασίες υποδομής και συντήρησης.
Ε) Διοργανώσεων (για συγκεκριμένα project μικρής διάρκειας) Ενίσχυση φεστιβάλ, σεμιναρίων ή άλλων τέτοιων εκδηλώσεων που θα
γίνονται από τις ίδιες τις ομάδες με ποσά ως 20.000€ ανά project. Θα
ενισχύσει τη συνεργασία των ομάδων και θα δώσει δυνατότητες ανάδειξης μη
επιχορηγούμενων ομάδων από τις επιχορηγούμενες.
ΣΤ) Έρευνας (διάρκειας 6 μηνών – 3 ετών σε συνεργασία με Πανεπιστημιακά τμήματα Θεατρικών σπουδών, Θεάτρου κτλ.) Η κρατικά επιδοτούμενη έρευνα πρέπει να έρθει σε επαφή με το φυσικό
της χώρο (το πανεπιστήμιο) και να μη βασίζεται στον αυθαίρετο
αυτοπροσδιορισμό του κάθε καλλιτέχνη. Το υπουργείο μπορεί να δίνει
κάποιο ποσό ετησίως (της τάξης των 100.000€ συνολικά) στα πανεπιστημιακά
τμήματα θεάτρου της χώρας, τα οποία θα κάνουν projects σε συνεργασία με
ερευνητικές θεατρικές ομάδες οι οποίες θα παίρνουν την επιχορήγηση μέσα
από τις συνεργασίες αυτές και μόνο. Στο τέλος του project θα πρέπει να
δημοσιοποιούνται τα αποτελέσματα των ερευνητικών – πειραματικών
παραστάσεων μέσα από εκδόσεις, σεμινάρια ή ό,τι άλλο ευνοεί τη διάδοση
της γνώσης αυτής. Χρονοδιαγράμματα και στόχοι θα πρέπει να μπαίνουν και
σ’ αυτή τη διαδικασία.
Όσον
αφορά τη δημιουργία δικτύων θεάτρων, αντίστοιχες πρωτοβουλίες
λειτουργούν στο εξωτερικό με θετικά αποτελέσματα, τόσο για το κοινό, όσο
και για τα ίδια τα θέατρο. Επί παραδείγματι, η περιφέρεια Μιλάνου για
32η χρονιά ενισχύει το πρόγραμμα Invito a Teatro (
http://www.provincia.milano.it/cultura/progetti/invito_teatro_10_11/index.html)
όπου συμμετέχουν 17 θέατρα με 81 παραστάσεις, μέσω προγράμματος που
δίνει δικαίωμα στους συνδρομητές να παρακολουθήσουν 8 παραστάσεις κατά
τη διάρκεια του έτους 2010/11 σε συνολική τιμή 68 ευρώ (8.5
ευρώ/παράσταση). Φυσικά γίνεται επιλογή των θεάτρων και αυτή είναι μια
άλλη ιστορία, εφόσον σε κάθε είδους επιλογή μπορεί να υπάρξουν
παρατράγουδα, γενικά όμως η ποιότητα είναι σταθερά σε καλό επίπεδο.
Χαίρομαι
που το δίλημμα «πολλά σε λίγους ή λίγα σε πολλούς» ξεπεράστηκε και θα
πρότεινα να ξανατεθεί, ως συνειδητή απόφαση πια, με την ακόλουθη ώριμη
μορφή «ΟΛΑ ΣΤΟΥΣ ΙΚΑΝΟΥΣ και ΤΙΠΟΤΕ ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΣ ΑΝΑΞΙΟΥΣ, που με
θράσος και αφέλεια προσπαθούν να μας πείσουν ότι υπηρετούν την τέχνη». Προφανώς, το δύσκολο αλλά απολύτως απαραίτητο είναι η δημιουργία όλων
εκείνων των ασφαλιστικών δικλείδων, που θα διασφαλίζουν την αξιοκρατική
«διαλογή» και επιλογή των ικανότερων να παράγουν καλλιτεχνικό έργο με
στόχο την οικονομική τους ενίσχυση, προκειμένου να διευκολυνθούν στην
υλοποίηση της ιδέας ή του οράματός τους. Αυτονόητη, για το σκοπό αυτό, θεωρώ την πλήρη ανατροπή της καθεστηκυίας
αντίληψης περί της τέχνης και όσων την υπηρετούν,πράγμα δύσκολο αλλά όχι
ανέφικτο. Βρίσκω σημαντική κι ενδιαφέρουσα τη διαδικασία της «δημόσιας
διαβούλευσης» παρά τις προσωπικές μου επιφυλάξεις για την πλήρη
αξιοποίησή της.
Υποστηρίζω ότι τα θεατρικά σχήματα μπορούν να διαμορφώνονται ανάλογα με τις επιθυμίες των καλλιτεχνών. Δεν πρέπει να θεωρείται πολυδιάσπαση δυνάμεων, αλλά επιθυμία
διαφορετικής έκφρασης από τους καλλιτέχνες. Γι' αυτό επιβάλλεται να
μένουν οι καλλιτέχνες ελεύθεροι στις επιλογές τους. Οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν ιδιαίτερες ευαισθησίες, και θα πρέπει να
αντιμετωπίζονται από μας τους κριτές και επικριτές με σεβασμό. Αυτό δεν
σημαίνει βέβαια πως δεν πρέπει να ασκούμε κριτική στο έργο τους. Άλλο όμως η κριτική και άλλο η δέσμευση. Η πολιτεία θα επιβραβεύει αξιοκρατικά τις παραστάσεις. Όπως και ο κόσμος
επιβραβεύει αυτούς που παραγματικά αξίζουν. Και επειδή στον τομέα του
πολιτισμού ο λαός έχει αποδείξει την ικανότητά του να κρίνει αυτό που
τον εκφράζει, την ώρα της πληρωμής η πολιτεία να λαμβάνει σοβαρά υπόψη
το λαϊκό αισθητικό κριτήριο.
Το
γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείτε μια αυξανόμενη τάση στην
δημιουργία καλλιτεχνικών δυνάμεων με την μορφή δημιουργίας νέων ομάδων
θα πρέπει να αντιμετωπίζετε θετικά και θα πρέπει εδώ να αναρωτηθούμε
ποία είναι τα αίτια που μαζί και με την καλλιτεχνική έκφραση οδηγούν
τους καλλιτέχνες στην δημιουργία τέτοιων νέων ομάδων. Είναι θετικό ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης και όχι μόνο αλλά μιας
κρίσης θεσμών, αξιών, και κοινωνικών αλλαγών προκύπτουν τέτοια νέα
σχήματα που αν μη τη άλλο είναι ελπιδοφόρα. Άλλωστε ο χρόνος και η ίδια
τους καλλιτεχνική δημιουργία θα δείξει την βιωσιμότητα τους και θα
καθορίσει την πορεία τους. Θα μπορούσε εδώ να ενισχυθεί από την πλευρά της πολιτείας αλλά και
των θεατρικών σχημάτων που ήδη υπάρχουν μία στενότερη συνεργασία των
ομάδων, μία συνεργασία δυνάμεων αλλά με βάση ένα κοινό καλλιτεχνικό
στόχο. Θεωρώ σωστό να λαμβάνονται υπόψη από τις επιτροπές των
επιχορηγήσεων κάθε τέτοια προσπάθεια η οποία θα αξιολογείται και θα
ενθαρρύνεται. Δεν γνωρίζω με ποιο ακριβώς τρόπο μπορεί να γίνει αυτό
μιας και τα προβλήματα του θεσμού των επιχορηγήσεων είναι πάρα πολλά και
συσσωρευμένα εδώ και πολλά χρόνια. Τέτοιου είδους συνεργασίες δεν αφορούν μόνο τα θεατρικά σχήματα, είτε
επιχορηγούνται είτε όχι, αλλά σαφώς αφορούν το Εθνικό Θέατρο, το
Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τους δύο Οργανισμούς Μεγάρου Μουσικής
Αθήνας και Θεσσαλονίκης, τα ΔΗΠΕΘΕ (φορείς που λαμβάνουν τεράστια
ποσά από το Υπουργείο Πολιτισμού) αλλά και γενικότερα καλλιτεχνικούς
φορείς όπως η Όπερα Θεσσαλονίκης, οι κρατικές Ορχήστρες κ.λπ.
Συμφωνώ με το σκεπτικό της Ομάδας Εργασίας. Το μόνο που δεν καταλαβαίνω είναι η…ποσόστωση στο σύστημα πολλαπλών
κριτιρίων! Δηλαδή, μου φαίνεται πολύ μηχανιστικό. Η αντικειμενικότητα στη
φάση της αξιολόγησης των προτάσεων δεν μπορεί να επιτευχθεί με μια
άθροιση ποσοστών ή με τη… μοριοδότηση! Κι αναρωτιέμαι αν είναι θεμιτό να απαιτούμε «αντικειμενικότητα». Στο
βαθμό που η Επιτροπή θα συνεχίσει να αποτελείται από ανθρώπους-ή μήπως
όχι πλέον;-, θεωρώ δεδομένο ότι η κρίση τους θα είναι υποκειμενική. Και,
εκπροσωπώντας εδώ το Θεατρικό Οργανισμό ΣΤΓΜΗ, ευθαρσώς σας δηλώνω ότι
το μόνο που έχουμε απαιτήσει ως τώρα είναι η κοινοποίηση του
Πρακτικού-του σκεπτικού- της Επιτροπής, για την επιχορήγηση ή όχι μιας
πρότασής μας. Η απόφαση, ακόμη κι αν δεν μας ικανοποιεί, είναι σεβαστή. Και ένα τελευταίο: οι στόχοι της πολιτικής του ΥΠΠΟΤ για το θέατρο,
(αλλά και για τον κινηματογράφο, τη μουσική, τα εικαστικά) δεν μπορεί
πια να είναι ετήσιοι! Πρέπει οπωσδήποτε να εκπονηθεί ένα έστω τρίχρονο
πλάνο-πάνε πια τα περίφημα… πεντάχρονα πλάνα…-! Πρέπει, δηλαδή, να εκπονηθεί ένα προγραμματικό σχέδιο με αρχές,
συγκεκριμένη φιλοσοφία, προσδοκώμενους στόχους και καθορισμένο χρονικό
πλαίσιο εφαρμογής. Ίσως και νάχει εκπονηθεί ήδη, πράγμα που το
εύχομαι. Έτσι, θα 'χουμε να συζητήσουμε ή να αντιμετωπίσουμε κάτι
συγκεκριμένο.
Όσα
κριτήρια και να μπούν, όσα ποσοστώσεις και να διαμορφωθούν, εάν οι
άνθρωποι που θα αξιολογούν τις προτάσεις δεν είναι ΕΝΤΙΜΟΙ, ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΕΙΣ
και ΟΣΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΙΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ, τίποτα δεν πρόκειται να γίνει
καλύτερο.
Ένα
point system για το ελεύθερο θέατρο που θα λειτουργεί «με αυξομείωση της
ποσόστωσης κατ’ έτος ανάλογα με την πολιτική του ΥΠΠΟ-Τ για το θέατρο»
εμπεριέχει κινδύνους εφιαλτικής αδιαφάνειας: εάν αλλάξει η ηγεσία του
Υπουργείου αλλάζουν και οι στόχοι της θεατρικής πολιτικής; Και με ποια
κριτήρια θα καθοριστεί αυτή η ποσόστωση, έτσι ώστε να είναι δίκαιη; Ή θα
δίνεται έτσι στην ηγεσία του Υπουργείου και την όποια Επιτροπή η άνεση
να «φωτογραφίζει» μέσω της αυξομείωσης της ποσόστωσης αυτούς που θα
θέλει να στηρίξει; Γιατί τόση φασαρία, εάν πρόκειται για το ίδιο
ζητούμενο; Κάθε Επιτροπή σημαίνει εξουσία σε συγκεκριμένους ανθρώπους
για να κρίνουν όλους τους αιτούντες. Απλά, διαφανή και τεχνοκρατικά
κριτήρια χρηματοδότησης, με το μεγαλύτερο ποσοστό να πηγαίνει σε
προσβάσιμες από όλους ΥΠΟΔΟΜΕΣ, χωρίς επιτροπές και στο πλαίσιο μιας
ξεκάθαρης άσκησης Εθνικής Θεατρικής Πολιτικής σε βάθος χρόνου.
Το σύστημα των επιδοτήσεων θα πρέπει να αλλάξει ριζικά. Όχι άλλες επιτροπές και γραφειοκρατία.
1. Το υπουργείο δίνει κάθε 3 χρόνια στην δημοσιότητα τις
κατευθυντήριες γραμμές για την ενίσχυση της τέχνης, δηλ. ποιοί είναι οι
στόχοι, τι θέλουμε να επιτύχουμε και πως θα το μετρήσουμε. Στο τέλος της
3ετίας γίνεται δημόσιος απολογισμός ώστε να ξέρουμε όλοι τα
αποτελέσματα της δράσης. Στόχος θα πρέπει να είναι να πάρουν επιχορήγηση
το δυνατόν περισσότεροι καλλιτέχνες.
2. Οι επιχορηγήσεις είναι ετήσιες. Επιχορηγήσεις λαμβάνουν μόνο
ατομικές εταιρείες (προσωπική, ΟΕ, ΕΕ, ΕΠΕ). Δημιουργείται ατομική καρτέλα
του επιχορηγούμενου (με βάση το ΑΦΜ του ατόμου ή των ατόμων) όπου
ενημερώνονται διάφορα στατιστικά στοιχεία. Τα στοιχεία είναι όλα στην
δημοσιότητα μέσω του διαδικτύου.
3. Δημιουργούνται 2 ή το πολύ 3 κατηγορίες επιχορηγήσεων με βάση τα
ποσά. Π.χ έως 5000, 5000-20000, 20000-50000. Θεσπίζεται κανόνας de
minimis αντίστοιχος με αυτόν που ισχύει για τις επιδοτήσεις από την ΕΕ.
4. Ο καλλιτέχνης για να επιδοτηθεί θα πρέπει να μαζέψει ισόποσο ποσό
με αυτό της επιχορήγησης από δωρεές (το ποσοστό θα μπορούσε να είναι και
μικρότερο, δηλ. 80%). Δηλ. αν ζητάει 3000 θα πρέπει να εμφανίσει άλλες
3000. Για τον λόγο αυτό δημιουργείται ένας ιστότοπος στα πρότυπα του
kickstarter (www.kickstarter.com) όπου ο καλλιτέχνης παρουσιάζει promo
της δουλειάς για την οποία θέλει να επιδοτηθεί και ζητά από το κοινό να
τον υποστηρίξει μέσω δωρεών. Εάν τα καταφέρει να μαζέψει το απαιτούμενο
ποσό επιδοτείται, σε αντίθετη περίπτωση δεν επιδοτείται. Υπάρχει χρονικό
όριο μέσα στο οποίο πρέπει να μαζευτούν τα λεφτά.
5. Στην περίπτωση που τα καταφέρουν περισσότερες προτάσεις από όσες
μπορεί να καλύψει ο προϋπολογισμός τότε επιλέγονται κατά προτεραιότητα
οι προτάσεις ως εξής: πρώτα αυτές που έχουν μαζέψει τα χρήματα πιο
γρήγορα, δεύτερον με τον μεγαλύτερο αριθμό δωρεών, τρίτον με τον χρόνο
υποβολής και τέλος με κλήρωση.
6. Και μια επιτροπή. Η επιτροπή δεν εγκρίνει επιδοτήσεις. Έχει όμως
το δικαίωμα να προβάλλει βέτο σε κάποιες προτάσεις αν κρίνει ότι δεν
συμφωνούν με τα guidelines του υπουργείου. Το βέτο απαιτεί αιτιολογημένη
έκθεση η οποία αναρτάται στο site για να εξηγήσει τους λόγους του βέτο.
Αναρτάται επίσης και η άποψη της μειοψηφίας. (αν υπάρχει). Η απόφαση
και μπορεί να σχολιασθεί ελεύθερα και να ψηφιστεί ώστε η επιτροπή να
πάρει και feedback. Υπάρχει περιορισμένος αριθμός βέτο που μπορεί να
επικαλεστεί η επιτροπή.
Στην μεγαλούπολη όλα φαίνονται πληθωριστικά λόγω του άτυπου χρηματιστηρίου επί των ακινήτων. Ας δοθούν κίνητρα στις ομάδες να λειτουργήσουν εκτός Αθήνας σε μόνιμη
βάση και θα επέλθει η ισσοροπία πολύ γρήγορα. Κίνητρο για να πάει
κάποιος να ζήσει μακριά από την πρωτεύουσα δε σημαίνει απαραίτητα «ζεστό
χρήμα».
Ας απαλλάσσονται από φόρους τα μέλη των ομάδων που λειτουργούν όλο το
χρόνο στην περιφέρεια, κατοικούν μόνιμα στην περιφέρεια και δεν έχουν
επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Αττική κατά τα φορολογικά έτη που
είναι μέλη της ομάδας. Το ελληνικό δημόσιο είναι υπέρ του δέοντος φιλικό φορολογικά προς
τους πλοιοκτήτες, γιατί να μην είναι και για τον πολιτισμό στην
περιφέρεια;
Ας χορηγηθούν ειδικές άδειες για παροχή ηλεκτρικού ρεύματος,
ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών, σε θεατρικούς χώρους που λειτουργούν στην
περιφέρεια. Επιτέλους ας αξιοποιηθεί έξυπνα η συμμετοχή του ελληνικού
δημοσίου στις ΔΕΚΟ. Για τους ιδιωτικούς παρόχους τηλεπικοινωνιών, ας
γίνουν επί μέρους συμφωνίες, τους συμφέρει πρωτίστως επικοινωνιακά να
συμμετέχουν σε κάτι τέτοιο.
Ας υπάρξει επικοινωνία με τους κατά τόπους δήμους, να παραχωρηθούν
κτίρια που έτσι κι αλλιώς δε χρησιμοποιούνται γιατί δεν υπάρχει έμψυχο
δυναμικό για να τα λειτουργήσει. Ας δοθούν στις ομάδες, αντί να
ερημώνουν. Τα πληρώσαμε μια φορά για να χτιστούν, υπάρχουν, ας γίνουν
κάτι χρήσιμο για τις τοπικές κοινωνίες.
Το δημόσιο μπορεί να βρει τρόπο να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους και
να δημιουργήσει συνθήκες αποσυμφόρησης χωρίς να επιβαρύνει με μεγάλα
κονδύλια τον ετήσιο προϋπολογισμό του, αρκεί να σκεφτεί έξυπνα και να
αξιοποιήσει τους μηχανισμούς του.
Η
απαξιωτική πολιτική του κράτους στις νέες δυνάμεις, η απουσία σχεδίου,
θεσμών και συνεπούς πολιτικής, ενισχύει τον ‘εγωισμό’ των ελλήνων, που
πιστεύουν ότι αυτοί και μόνον αυτοί θα το πουν πρωτότυπα και εξαιρετικά!
Εξαιρούν έτσι τον εαυτό τους από: την συνεργασία, την ταπεινότητα, την
έρευνα, την επιμονή… Βάλτε και την γενικότερη αμορφωσιά μας και την
έλλειψη ενημέρωσης μέχρι πρόσφατα, του τι συμβαίνει διεθνώς στις
καλλιτεχνικές σκηνές, την έλλειψη παιδείας -τώρα που υπάρχει η
ενημέρωση- για να αφομοιωθεί αυτή η πληροφόρηση και να μη γινόμαστε εδώ
στις εσχατιές της Ευρώπης ‘παπαγαλιστές’ κάθε ‘μοντερνιάς’ ή ανα΄ποδα
‘φοβικοί’ και ‘υστερικο-νασιοναλιστές’σε κάθε καινούργιο… συμπληρώστε το
αυταπόδεικτο ‘εγώ’ του καλλιτέχνη, την έλλειψη δομών διαλόγου άνευ
εμπάθειας, [αυτό σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου βίου-τύπου παράθυρα],
και έχετε το μοντέλο της ‘σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας’:
ομάδα-ομαδούλα, μαγαζάκι- παρα-μαγαζάκι, θεατράκι -θεατράκι, όπου
παίζουν οι γυναίκες μας, οι γκόμενες, οι μας, τα παιδιά μας, και
έρχονται οι φίλοι μας να μας δουν… επιχορηγούμαστε κιόλας, και όταν
έρχεται μια καινούρια ομάδα από τρελόπαιδα που έχουν βάλει το χαρτζιλίκι
τους για να υπάρξουν και αυτοί στο στερέωμα- έτσι ξεκινήσαμε όλοι- τους
γδύνουμε με ενοίκιο 250 ευρώ την ημέρα, για να βγάλουμε τα σπασμένα των
επιλογών μας και να πληρώσουμε το πετρέλαιο, γιατί όπως πάντα, ‘η
επιχορήγηση δε φτάνει’. Οταν με ρωτούσαν παλιά, γιατί δε φτιάχνω κι εγώ
ένα θέατρο, έλεγα ‘μόνη μου;’ Και τι θα έχω να πω ολόκληρη σεζόν, ή κάθε
σεζόν έστω, που δε θα εξαντληθώ καλλιτεχνικά, οικονομικά, υπαρξιακά;
Και σε πόσο κοινό πιά θα το πω; Κανένα όμως καλλιτεχνικό σχήμα, δε
συνέπραξε από κοινού σε μία στέγη μαζί μου… πόσα είχαμε άραγε να
χωρίσουμε… μας βλέπω τώρα κατά μόνας free lance ανέργους… και δυστυχώς
το ίδιο βλέπω και τους νεώτερους…
- ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΠΙΧΟΡΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΘΙΑΣΩΝ
4. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΙΑΣΠΑΣΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
Μας είναι αδιανόητη η αναγκαστική συγχώνευση σχημάτων ή καλλιτεχνών
όπως προτείνει η ομάδα εργασίας. Το κίνητρο για την σύμπραξη ομάδων ή
καλλιτεχνών θα πρέπει να είναι αμιγώς καλλιτεχνικό και κάθε απόφαση μιας
τέτοιας σύμπραξης είναι αποκλειστικά δική τους. Σε ό,τι αφορά το σύστημα
μοριοδότησης πιστεύουμε ότι δεν εξασφαλίζει αντικειμενικότητα όπως
αποδεικνύεται και από την εμπειρία του παρελθόντος. Η πληθωρική
παρουσία θεατρικών σχημάτων είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που συνδέεται
άμεσα και με τα προβλήματα της θεατρικής παιδείας.
Ο
πληθωρισμός των παραστάσεων είναι μια διαπίστωση αληθινή, θετική από την
άποψη ότι ο θεατρικός μας χώρος είναι ζωντανός και κινείται αλλά
αρνητικός από την άποψη ότι κυριαρχεί ο εγωκεντρισμός των καλλιτεχνών
μας και λείπει η «κουλτούρα» της συνεργασίας. Η πληθώρα των παραστάσεων και των θιάσων πιστεύω ότι οφείλεται και στη
σημερινή μορφή των επιχορηγήσεων. Για παράδειγμα μερικοί θίασοι με
μόνιμες επιχορηγήσεις, ενώ στηρίζονται συνήθως σε μία καλλιτεχνική
προσωπικότητα πάνω στην οποία αναπτύχθηκε αρχικά η καλλιτεχνική δράση
τους, έχουν προχωρήσει στη δημιουργία δεύτερων και τρίτων σκηνών, συχνά
σε χώρους απολύτως ακατάλληλους, χωρίς προδιαγραφές ασφάλειας για
ηθοποιούς και κοινό και χωρίς άδεια λειτουργίας.
ΕΠΕΙΔΗ ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΣΥΝΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΩ:
1) Να επιχορηγούνται εταιρείες που προκύπτουν από τη συνένωση
ηθοποιών, κυρίως, αλλά και άλλων συντελεστών, σκηνοθετών, σκηνογράφων,
φωτιστών κ.λπ. σε εταιρικά σχήματα έστω και για μία παράσταση. Ο
συνεταιρισμός των πρωτογενών δημιουργών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη
θετικά, σαν κριτήριο μοριοδότησης.
2) Να είναι θετικό κριτήριο μοριοδότησης, ο συνεταιρισμός δύο ή
περισσοτέρων υπαρχόντων σχημάτων ενόψει μιας μεγαλύτερης παραγωγής.
3) Τέλος, πιστεύω ότι πρέπει οι επιχορηγήσεις να δίνονται για μία παραγωγή σε κάθε σχήμα.
- Χρήστος Θάνος (θεατρική ομάδα «ΕΜΕΙΣ»)
Οι
νέες θεατρικές ομάδες χρειάζονται τη στήριξη του κράτους, για να μπορούν
να είναι βιώσιμες κατά τη διάρκεια προσέλκυσης θεατρόφιλου και μη
κοινού. Και το κράτος πρέπει να στηρίξει τις νέες θεατρικές ομάδες, επενδύοντας στο μέλλον τις πιο ισχυρής μορφής τέχνης στη χώρα. Καλό θα είναι, κάθε ομάδα να χαίρει της κρατικής βοήθειας για
συγκεκριμένο αριθμό ετών, μέχρι να κερδίσει το μέγεθος κοινού που της
αξίζει. Εάν αυτό το μέγεθος καθιστά την ομάδα αυτόνομα βιώσιμη, τότε…
όλα καλά. Εάν όχι, τότε μάλλον κάτι δεν θα πήγε καλά στην προσπάθεια.
Που σημαίνει πως και τότε… όλα καλά. Το κράτος πάντως, και στις δύο
περιπτώσεις, θα έχει κάνει το χρέος του.
Και τώρα το θέμα τις αξιολόγησης των προτάσεων. Η αλήθεια είναι πως η αισθητική είναι αντικειμενική. Η αντικειμενικότητα
όμως πάσχει από βαθιά κρίση αισθητικής. Έτσι, το μόνο που μπορουμε να
κάνουμε, είναι να έχουμε εμπιστοσύνη στους αξιολογητές. Καλό πάντως θα είναι να στηριχθεί οι φρέσκια εγχώρια δραματουργία,
πράγμα που θα κάνει και πιο ελκυστικό το θεατρικό προϊόν στο εξωτερικό
(αυτό για την παράγραφο 6). Θα πρέπει επίσης, οι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση των προτάσεων, να
παρακολουθούν όλες τις ομάδες, την επιχορήγηση των οποίων έχουν
εγκρίνει, αλλά ακόμα περισσότερο, τις ομάδες, την επιχορήγηση των οποίων
έχουν απορρίψει. Γιατί κανείς δεν είναι αλάθητος. Σιγουρα πάντως θα πρέπει να υπάρχει αίσθημα εμπιστοσύνης από όλες τις πλευρές. Γιατί αλλιώς δεν θα οδηγηθούμε πουθενά.
No comments:
Post a Comment