Παραμύθι γεμάτο αλήθειες

• «Παραμύθι χωρίς όνομα» στην Παιδική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου

• Της ΜΑΡΙΑΣ-ΛΟΥΙΖΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011

Πολύ καίρια η επιλογή του Τάκη Τζαμαργιά να ανεβάσει στην Παιδική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα. Η πλοκή του μυθιστορήματος περιγράφει έναν κόσμο που σήμερα -έναν αιώνα μετά- μοιάζει δυστυχώς πολύ οικείος.

 

Το βασιλόπουλο (Μάνος Καρατζογιάννης) και η Ρηνούλα (Αλεξάνδρα Αϊδίνη)

Ο βασιλιάς Αστόχαστος, επιπόλαιος ρεμπεσκές, έχει οδηγήσει τη χώρα στη φτώχεια. Περιστοιχίζεται από διαπλεκόμενους υπουργούς, κλέφτες του δημόσιου ταμείου. Η χώρα ταπεινώνεται. Ο λαός στη χώρα των μοιρολατρών δέχεται παθητικά τη μοίρα του, είτε την εγκαταλείπει είτε αδρανεί και έτσι συμπράττει στον ξεπεσμό της. Μήπως θυμίζει κάτι;

Η αλλαγή, προτείνει στα παιδιά η Δέλτα, μπορεί να επέλθει από τα ίδια, από μια νεολαία αλώβητη, με όραμα -εν προκειμένω το βασιλόπουλο και την αδελφή του. Ασφυκτιώντας μέσα στη γενική ασυδοσία ξεσηκώνουν τον λαό για να υπερασπιστούν και να ανασυγκροτήσουν τη χώρα.

Ο Τ. Τζαμαργιάς δίνει στην παράσταση τη μορφή έπους και επιτυγχάνει σε αυτή του την επιλογή να φτιάξει μια σύνθεση σφιχτή, εύρυθμη, με πνοή και ωραίες εικόνες που συγκινεί μικρούς και μεγάλους. Συνεργάζεται με τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, που διασκευάζει το κείμενο της Δέλτα. Συμπυκνώνουν εύστοχα σε τρία μέρη, με κλασική θεατρική μορφή, την παρατακτική ανάπτυξη του μυθιστορήματος. Ο σκηνοθέτης τολμά να παρουσιάσει δραματικές σκηνές και τις εναλλάσσει με ταχύτητα και ρέοντα τρόπο με τις κωμικές στιγμές της βασιλικής ανεμελιάς και «αφασίας».

Στις αρετές της παράστασης συγκαταλέγεται η υποκριτική και κινησιολογική δουλειά με τους ηθοποιούς που δημιουργούν ένα ικανότατο υποκριτικό σύνολο και αρκετές δυνατές σκηνές.

Η παράσταση, όμως, σε κάποια σημεία της είναι φορτωμένη και αυτό την αποδυναμώνει. Καταρχήν στην όψη της, όπου επιπλέον διακρίνει κανείς μια ασυνεννοησία σκηνογράφου/ενδυματολόγου. Τα σκηνικά (Γ. Θεοδωράκης) είναι φτιαγμένα από σκουπίδια. Ωραία ιδέα, αλλά ως εικαστικό αποτέλεσμα είναι παλαιότερης αισθητικής. Ο ενδυματολόγος Κένι Μακ Λέλαν, σαν να τα αγνόησε, σχεδιάζει ευφάνταστα κοστούμια, μα επίσης πληθωρικά, που θα λειτουργούσαν μόνο σε ένα απόλυτα αφαιρετικό σκηνικό, αν όχι και σε μεγαλύτερο χώρο.

Επιπλέον, η έντονη συγκινησιακή φόρτιση στην οποία ο σκηνοθέτης στόχευσε -επηρεασμένος και ο ίδιος από την εμβληματική γυναικεία μορφή της Δέλτα, που στη ζωή της χαράχτηκε μισός αιώνας ελληνικής ιστορίας και έχει διαβαστεί από γενιές και γενιές- σου επιβαλλόταν πέραν του μέτρου. Σ' αυτό συμβάλλει και η μουσική, που ενώ σου εντυπώνεται γίνεται στομφώδης (Δ. Μαραμής). Ο Μάνος Καρατζογιάννης, που ανέλαβε τον πιο δύσκολο ρόλο του βασιλόπουλου, του νέου που θα πρέπει να ξεσηκώσει τον λαό, δίδεται ολόψυχα στον ρόλο του, αλλά ταυτίζεται υπέρ το δέον και οδηγείται σε στιγμές σε συναισθηματική υπερβολή.

Η Π. Δέλτα, όσο επίκαιρη και καίρια να είναι, σε σημεία φαντάζει παρωχημένη. Εγραφε σε μια εποχή όπου διαμορφωνόταν η εθνική συνείδηση. Το εκπαιδευτικό σύστημα έπρεπε να συμβάλει στην εθνική εγρήγορση. Και η συγγραφέας, με το αδιαπραγμάτευτο πάθος της για τον τόπο, υπηρέτησε αυτούς τους στόχους. Η γλώσσα της είναι γεμάτη από λέξεις (πατριώτες, έθνος...) που σήμερα εύκολα ηχούν ως εθνικιστικός αλαλαγμός. Ισως μια μεγαλύτερη κριτική απόσταση και εντονότερη επικαιροποίηση του υλικού να ήταν ενδεδειγμένη.

Παρ' όλα αυτά, η παράσταση είναι καλοδουλεμένη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα καθώς αγγίζει καίρια θέματα που μπορούν στη σημερινή πολιτική συγκυρία να διαβαστούν ποικιλόμορφα, ίσως και αρνητικά. Ανάμεσά τους: η σύγχρονη παιδαγωγική αντίληψη για την έννοια του έθνους και η διάκριση του εθνικισμού από τη φροντίδα για τον τόπο. Συζήτηση που θα μπορούσε να ανοιχτεί και στο Εθνικό Θέατρο, μιας και η εποχή μας χρειάζεται τόσο τον διάλογο και την επίγνωση.

Ας ελπίσουμε πως ο Γεώργιος Παπανδρέου τζούνιορ δεν θα ταυτιζόταν ως θεατής με το συνετό βασιλόπουλο του παραμυθιού, που ζητά απ' τον λαό να δουλέψει εθελοντικά για να σώσουν τη χώρα. Τουλάχιστον το βασιλόπουλο ζει στην απόλυτη λιτότητα και ένδεια. Πρώτα εκείνος και μετά οι άλλοι. Ακόμα και ο βασιλιάς Αστόχαστος τελικά παραδίδει την κορόνα του ώστε να βρεθούν χρήματα για το κοινό καλό. «Ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω»... *