Με τη δύναμη του κλασικού

*«Προμηθέας Δεσμώτης» από το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης στο Κηποθέατρο Παπάγου

Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 2 - 04/10/2008

Ο Χρήστος Καλαβρούζος (Προμηθέας) και ο θίασος του ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης στον «Προμηθέα Δεσμώτη»

Τι να πει κανείς για την παράσταση του «Προμηθέα» από το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης; Με τον Χρήστο Καλαβρούζο στο τιμόνι και στο κατάρτι του κεντρικού ρόλου η ανάγνωση της τιτάνιας τραγωδίας του Αισχύλου δεν μπορεί παρά να παραπέμπει σε μια εποχή όπου οι ηθοποιοί διέθεταν και φωνή και παρουσία, οι διδασκαλίες είχαν σαφή διδακτικό και καλλιτεχνικό στόχο και όλοι έφευγαν στο τέλος από το θέατρο εκστασιασμένοι από το μέγεθος του αρχαίου λόγου ή, έστω, του σύγχρονού τους, εθνικού ηθοποιού.

Δεν ξέρω αν υπάρχει στο ανέβασμα αυτού του «Προμηθέα» κάτι άλλο. Αν υπάρχει κάποιος κόκκος διδασκαλίας που να απομακρύνεται από τη σωστή (ορθή) μεταφορά του κλασικού λόγου και ήθους, σύμφωνα με το πρότυπο που ανέπτυξε το Εθνικό και οι σκηνοθέτες του. Απέναντι σε ένα τέτοιο μασίφ παραδοτέο δεν μπορεί κανείς παρά να σηκώσει τους ώμους και να παραδεχθεί ότι πρόκειται για εξαιρετική επίδοση, στο δικό της καλλιμάρμαρο στάδιο. Σπουδαία σαν άσκηση, σημαντικότατη σαν μάθημα για νέους ηθοποιούς και θεατρολόγους, ανακουφιστική ως παράδοση για τους απανταχού φιλολόγους, μοιάζει καλή για τον καθένα. Εκτός από εκείνους που ζητούν από το ανέβασμα του αρχαίου θεάτρου μια κίνηση, μια πρόκληση, μια πρόταση που να ξεπερνά το ακαδημαϊκό πρότυπο και να προκαλεί φρέσκια συζήτηση. Εδώ, στην παράσταση της Ρούμελης, κάθε τέτοια φιλοδοξία περισσεύει. Ή, μάλλον, σταματά όταν αρχίζει να μιλά ο Προμηθέας του Καλαβρούζου.

Είναι να αναρωτιέται κανείς πόσοι από τους νεότερους ηθοποιούς μπορούν να παραβγούν σε αυτή την ερμηνεία (το ποιος ενδιαφέρεται να παραβγεί είναι μια άλλη ιστορία). Δεν κρύβω ότι είχα έντονα την επιθυμία να ακούσω το κείμενο από αυτόν τον ηθοποιό. Ανοιξα το πρόγραμμα της παράστασης, όπου δημοσιεύεται η κλασική πια μετάφραση του Παναγιώτη Μουλά, και παρακολούθησα -σπάνιο μάθημα- τον Καλαβρούζο να απαγγέλλει. Να διδάσκει. Εξαιρετικοί τονισμοί, βαθιά αίσθηση της γλώσσας και μια αυτοπεποίθηση που ξεκινά όχι από τη θέση του ηθοποιού, αλλά από την αποστολή του. Σπάνια πράγματα πια και δυσθεώρητα.

Δεν αμφιβάλλει κανείς ότι ο «Προμηθέας», λόγω των επικών του απαιτήσεων, κινδυνεύει να θεωρηθεί έργο του ενός. Είναι λοιπόν ευτύχημα ότι δίπλα στον Καλαβρούζο βρέθηκαν αυτή τη φορά και άλλοι ηθοποιοί που ένιωσαν από τη μεριά τους την ευγενική πρόκληση. Το ύφος παρέμεινε έτσι σταθερό μέχρι το τέλος, σε μια παράσταση που και αν έμοιαζε κάποιες φορές να καλύπτεται από την πατίνα μιας άλλης εποχής και την πεποίθηση ενός ορθού τρόπου, παρέμενε ωστόσο ζηλευτή στην πληρότητά της... Περικλής Καρακωνσταντόγλου σαν Κράτος και Ωκεανός, Βασίλης Κολοβός σαν Ηφαιστος, Θωμάς Βούλγαρης σαν Βία και Ερμής έσμιξαν σε ένα αρμονικό και συμπαγές σύνολο, στο οποίο ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς κάποιον και να τον προβάλλει.

Νομίζω όμως το πιο μεγάλο κέρδος της παράστασης ήταν η Ιώ της Γιούλης Τάσιου. Αυτή η αλλοπαρμένη μορφή δόθηκε με ελάχιστες υποδείξεις και μεστή λιτότητα. Το αποτέλεσμα; Μια στιβαρή ερμηνεία, που αφήνει κατά μέρος τις υπερβολές για να ακουστούν ο λόγος και το δέος της. Ο «Χορός των Ωκεανίδων», στο πλαίσιο της παράστασης, ήταν ένα σύνολο μουσικό, με ελαφριές νύξεις της καταγωγής του στο ρυθμικό τρικύμισμα που δίδαξε η χορογράφος Ερση Πήττα. *

Προμηθέας Δεσμώτης στην Τιέν Αν Μεν

Οι Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί του Πεκίνου τελείωσαν. Το ίδιο και το Πολιτιστικό Ετος για την Ελλάδα στην Κίνα, με παράσταση του Εθνικού Θεάτρου

ΠΕΚΙΝΟ. Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 23/09/2008

Στην «καρδιά» της απεραντοσύνης που λέγεται Κίνα, στο Πεκίνο των 17 εκατομμυρίων κατοίκων, βρεθήκαμε για λίγες μέρες με τη βοήθεια του... Προμηθέα.

Στην αχανή πλατεία Τιέν Αν Μεν βρίσκεται το εντυπωσιακό Εθνικό Κέντρο Παραστατικών Τεχνών, έργο του Γάλλου αρχιτέκτονα Πολ Αντρέ. Εκεί παίχτηκε ο «Προμηθέας Δεσμώτης» σε σκηνοθεσία Σ. Χατζάκη

Στην πρωτεύουσα της Ουράνιας Αυτοκρατορίας με τον πανάρχαιο πολιτισμό και τον ιδιόμορφο κομμουνιστικό μηχανισμό της να τρέχει σε ακροβατικούς καπιταλιστικούς ρυθμούς ταχείας ανάπτυξης, σταθμεύσαμε την περασμένη Πέμπτη με τη λήξη των Παραολυμπιακών Αγώνων, που ήταν ο επίλογος των Ολυμπιακών του 2008.

Στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Ετους για την Ελλάδα στην Κίνα, παρακολουθήσαμε την τελευταία από τις εκδηλώσεις που επιμελήθηκε στο Πεκίνο η Σοφία Καμπάνη, σύζυγος του πρέσβη μας Μιχαήλ Καμπάνη. Ήταν η τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης», που παρουσίασε κλιμάκιο του Εθνικού Θεάτρου με τη συμβολή του υπουργείου Πολιτισμού.

Στην αχανή και πασίγνωστη πλατεία Τιέν Αν Μεν, σχεδόν δίπλα στο Μέγαρο του Λαού (την έδρα του Λαϊκού Κογκρέσου), βρίσκεται ένα εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής σύλληψης τεράστιο ασημένιο «αβγό». Το Εθνικό Κέντρο Παραστατικών Τεχνών, δημιουργία του Γάλλου αρχιτέκτονα Πολ Αντρέ, μοιάζει με μια γιγάντια ημισφαιρική κουρτίνα που τραβιέται σιγά σιγά. Καμωμένο από τιτάνιο και γυαλί, καλύπτει μια έκταση 120.000 τ.μ., με την τεχνητή λίμνη και το πάρκο που την περιβάλλουν (οι εργασίες κατασκευής ξεκίνησαν το 2001 και τελείωσαν το 2007).

Διαθέτει τρεις μεγάλες αίθουσες, μία για όπερα (2.000 θεατές), μία για συναυλίες (1.850) και μία για θέατρο (950). Επίσης έχει διάφορους μικρότερους χώρους για εκθέσεις.

Η Λυδία Φωτοπούλου (Ιώ), ο Νίκος Αρβανίτης (Προμηθέας) και ο Χορός των Ωκεανίδων, σε μια σκηνή της παράστασης, την οποία χειροκρότησαν με θέρμη οι Κινέζοι θεατές

Στην αίθουσα των θεατρικών παραστάσεων λοιπόν (κάτι σαν την υπόγεια αίθουσα του δικού μας Μεγάρου Μουσικής), η οποία ήταν γεμάτη από κόσμο, παίχτηκε η παράσταση του Εθνικού μας Θεάτρου. Η σκηνοθετική σύλληψη του Σωτήρη Χατζάκη, σύγχρονη αλλά χωρίς ακρότητες, δεν έδειχνε τον Τιτάνα θεό Προμηθέα, τον τιμωρημένο από τον Δία γιατί έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους, καθηλωμένο και καρφωμένο, ως συνήθως. Αλλά εγκλωβισμένο και λιγοστά κινούμενο σε ένα σιδερένιο κύκλο, που παρέπεμπε στον «Βιτρουβιανό άνθρωπο» του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Αιχμαλωτισμένος στο «ζυγό της ανάγκης», περήφανος, προφητικός, υπερασπιστής της ελευθερίας και των τεχνών, ο Προμηθέας αυτός εξέφραζε έμμεσα την αγωνία για την τύχη και την πορεία των ανθρώπων. Για κείνους που, ζαλισμένοι από τη «μέθη» της προόδου και της δύναμης, έρχονται σε δυσαρμονία με τη φύση και το μέτρο (αγωνιστικός, βασανισμένος αλλά και οικείος ο Νίκος Αρβανίτης ως Προμηθέας).

Μια λιτή και τελετουργική παράσταση με αναγεννησιακούς απόηχους που διέθετε: τον ρέοντα μεταφραστικό λόγο του Κ. Χ. Μύρη (υπήρχαν βεβαίως υπέρτιτλοι στα κινεζικά και στα αγγλικά), το ευρηματικό σκηνικό της Ερσης Δρίνη, τα ταιριαστά κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ, τις ατμοσφαιρικές μουσικές πινελιές του Δημήτρη Παπαδημητρίου, τους υποβλητικούς φωτισμούς του Αντώνη Παναγιωτόπουλου.

Οι ηθοποιοί, από την πάσχουσα Ιώ της Λυδίας Φωτοπούλου, τον συγκαταβατικό Ηφαιστο του Χρήστου Νίνη, τον μυστηριώδη Ωκεανό του Θεμιστοκλή Πάνου έως τον ειρωνικό Ερμή του Αριστοτέλη Αποσκίτη έδωσαν ό,τι καλύτερο είχαν. Καθοριστική η λευκή, ανεπαίσθητα κυματώδης κινησιολογική παρουσία του 12μελούς γυναικείου Χορού (χορογραφία Δημήτρη Σωτηρίου) όπως και ο λόγος τους ομαδικός και ατομικός αντιπροσωπεύοντας τη φωνή της Πόλης.

Ζεστό και παρατεταμένο το χειροκρότημα των Κινέζων θεατών στο φινάλε. Σχόλια κι εντυπώσεις έδιναν και έπαιρναν στη μικρή δεξίωση που έγινε στο φουαγέ-μπαρ λίγο αργότερα, με ηχογραφημένη μουσική και τραγούδια Μάνου Χατζιδάκι.

Ενα απροσδόκητο για τα ελληνικά μάτια μας περιστατικό συνέβη στο πρώτο ημίωρο της παράστασης. Κάποιες Κινέζες, οι οποίες είχαν καθυστερήσει, προχωρούσαν άνετα και με τακούνια σχεδόν... φλαμένκο έψαχναν να βρουν τις θέσεις τους χωρίς να νοιάζονται για τους υπόλοιπους θεατές και το θόρυβο που έκαναν.

Σε μια εποχή όπου σχεδόν όλοι τρέχουν σαν παλαβοί για την ανάπτυξη και το κέρδος, ο Προμηθέας ίσως μοιάζει φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Πόσω μάλλον στη μακρινή, αχανή και τόσο διαφορετική με τα δικά μας στάνταρ Κίνα.

Από την τόσο σύντομη επίσκεψή μας στο Πεκίνο κρατάμε στην αχλύ της μνήμης:

Την αίσθηση της απεραντοσύνης. Την άπλα της main stream λεωφόρου Τσανγκ Αν, με τα μεγάλα σύγχρονα κτήρια και πολυτελή ξενοδοχεία, τις κάθε λογής δυτικές φίρμες με τις πολυτελείς βιτρίνες τους. Και, βεβαίως, μερικά επιβλητικά ιστορικά μέρη σ' αυτή τη λεωφόρο της κινεζικής πρωτεύουσας: την Απαγορευμένη Πόλη, το Μαυσωλείο του Μάο Τσε Τουνγκ, την Τιέν Αν Μεν κ.ά.

Τις μισοκρυμμένες απλές και φτωχικές γειτονιές πίσω από τα εντυπωσιακά κτήρια, τα hutong, με τα μίνι σπιτάκια τους, τις εξωτερικές κοινές τουαλέτες κάθε τριάντα μέτρα, τους μεροκαματιάρηδες και βιοπαλαιστές. Τα πολυπληθή εστιατόρια με τη χαρακτηριστική έντονη μυρωδιά βαριάς σάλτσας να διαχέεται μέσα αλλά κι έξω από τα δρομάκια. *

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» στο Πεκίνο με το Εθνικό Θέατρο

ΚΛΕΙΝΕΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου 2008

Με την παράσταση του «Προμηθέα Δεσμώτη» κλείνει το Εθνικό Θέατρο, αύριο- ημέρα λήξης των Παραολυμπιακών- τον κύκλο των πολιτιστικών εκδηλώσεων, που διοργανώθηκε στο Πεκίνο για την Ελλάδα, ως τιμώμενη χώρα. Η τραγωδία του Αισχύλου, που σκηνοθέτησε ο Σωτήρης Χατζάκης, θα παρουσιαστεί στο Νational Centre for the Ρerforming Αrts. Μια παράσταση που δημιουργήθηκε για να παίζεται σε εσωτερικούς χώρους.

Ήδη έχει παρουσιαστεί στο Χονγκ Κονγκ τον Νοέμβριο στο Φεστιβάλ Μεσογειακών Τεχνών, στη Φρανκφούρτη για τις Ημέρες Πολιτισμού και στην Αθήνα, στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Η κεντρική ιδέα της κορυφαίας τραγωδίας, όπου ο τραγικός ήρωας επιλέγει να υποφέρει προκειμένου να βοηθήσει την ανθρωπότητα, έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς ποιητές, συγγραφείς, σκηνοθέτες, καλλιτέχνες κι εξακολουθεί να συγκινεί. Το «αμάρτημα» του Προμηθέα, να δώσει τη φωτιά στους θνητούς και να γίνει μ΄ αυτόν τον τρόπο ο δάσκαλος όλων των ανθρώπινων τεχνών, τιμωρείται από τον ισχυρό θεό του Ολύμπου. Το Κράτος, η Βία και ο Ήφαιστος, εκτελεστής της θέλησης του Δία, θα δέσουν τον Προμηθέα στην πιο απόκρημνη κορφή του Καυκάσου. Οι Ωκεανίδες ακούν τα πάθη του και η Ιώ, θύμα κι αυτή της θεϊκής σκληρότητας, θα προφητέψει τη μελλοντική του λύτρωση. Η μετάφραση είναι του Κ. Χ. Μύρη, τα σκηνικά της Έρσης Δρίνη, τα κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ, η μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου και οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου. Τον Προμηθέα ερμηνεύει ο Νίκος Αρβανίτης και την Ιώ η Λυδία Φωτοπούλου. Στη διανομή συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Αριστοτέλης Αποσκίτης, Χρυσάνθη Αυλωνίτη, Ελένη Βεργέτη, Ανδρομάχη Δαυλού, Ευγενία Ζέκερη, Βερόνικα Ηλιοπούλου, Μελίνα Ιορδανίδου, Σύλβια Κατσαρού, Σταυρούλα Κοντοπούλου, Ρεγγίνα Μανδηλάρη, Μαρία Μανιώτη, Χρήστος Νίνης, Αγορίτσα Οικονόμου, Θέμης Πάνου και Κατερίνα Σπυροπούλου.

Με «Προμηθέα δεσμώτη» το Εθνικό στην Κίνα

Εθνικό Θέατρο

Κλιμάκιο του Εθνικού Θεάτρου αναχωρεί αύριο για το Πεκίνο, προκειμένου να παρουσιάσει την τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας δεσμώτης» σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη, στο πλαίσιο του πολιτιστικού έτους για την Ελλάδα στην Κίνα. Η παράσταση αυτή που ήδη παίχτηκε πέρσι στο Χονγκ Κονγκ και στη Φρανκφούρτη, θα παρουσιαστεί στις 18 του μηνός στο National Centre for the Performing Arts στην κινεζική πρωτεύουσα.

Σκηνή από τον «Προμηθέα δεσμώτη», του Αισχύλου, που θα παρουσιάσει το Εθνικό Θέατρο στο Πεκίνο

Ενα από τα κορυφαία κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ο «Προμηθέας δεσμώτης» αποτελεί το αιώνιο σύμβολο ενός ελεύθερου πνεύματος που αντιμάχεται την τυραννία και την εξουσία. Ο σκηνοθέτης δίνοντας έμφαση στο θέμα της «προόδου» αναρωτιέται «κατά πόσο τα δώρα του Προμηθέα στον άνθρωπο οδήγησαν στην εξέλιξη του πολιτισμού, έφεραν την ανθρώπινη φύση σε μια μορφή ευημερίας που αποθεώνει την τεχνογνωσία ή την εγκλώβισαν σε μια άνευ όρων υπηρεσία της τεχνολογικής κατασκευής».

Στην παράσταση, ο βράχος της καθήλωσης του Προμηθέα είναι μια σιδερένια κατασκευή με βάση τον κύκλο που γνωρίζουμε από τον Βιτρούβιο Ανθρωπο του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Το κέντρο του μαρτυρίου μετατοπίζεται από την καθήλωση στον εγκλωβισμό του Προμηθέα μέσα και πάνω από τον ορυμαγδό των ιδεών του. Εκεί θα περιφέρεται, σαν ναυαγός του μύθου του, ένα τραγικό αντίστοιχο των «Μοντέρνων Καιρών» του Τσάρλι Τσάπλιν. Η σωματική συμπεριφορά του ηθοποιού Προμηθέα έχει αναφορές στα ρωμανικά γλυπτά και στα «Ατελείωτα» του Μικελάντζελο.

Ο «Προμηθέας δεσμώτης» παρουσιάζεται σε μετάφραση Κ. Χ. Μύρη, σκηνικά Ερσης Δρίνη, κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ, μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου, χορογραφία Δημήτρη Σωτηρίου, φωτισμούς Αντώνη Παναγόπουλου. Στον ρόλο του Προμηθέα ο Νίκος Αρβανίτης.

Παίζουν επίσης οι Αριστοτέλης Αποσκίτης (Κράτος, Ερμής), Θεμιστοκλής Πάνου (Βία, Ωκεανός), Χρήστος Νίνης (Ηφαιστος), Λυδία Φωτοπούλου (Ιώ).

Τον 12μελή γυναικείο Χορό απαρτίζουν οι Χρυσάνθη Αυλωνίτη, Ελένη Βεργέτη, Ανδρομάχη Δαυλού, Ευγενία Ζέκερη, Βερόνικα Ηλιοπούλου, Μελίνα Ιορδανίδου, Σύλβια Κατσαρού, Σταυρούλα Κοντοπούλου, Ρεγγίνα Μανδηλάρη, Μαρία Μανιώτη, Αγορίτσα Οικονόμου, Κατερίνα Σπυροπούλου.

Γ.Ε.Β., 2 - 13/09/2008

Προμηθέας ξάστερος

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΤΙΑ

Επιτέλους μια παράσταση αρχαίου δράματος, απλή και ξάστερη, που σέβεται και αναδεικνύει το διαχρονικό λόγο του ποιητή. Διότι αυτό το καλοκαίρι φλομώσαμε από μοντέρνες σαχλαμάρες μεγίστης σκηνοθετικής αλαζονείας.

Ο «Προμηθέας δεσμώτης» του Αισχύλου από το περιοδεύον ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης, που καταχειροκροτήθηκε πρόσφατα στο Ηρώδειο. Ο ευφυής και συμπονετικός Τιτάνας που τιμωρήθηκε από τον Δία γιατί πρόσφερε στους ανθρώπους τη φωτιά, «την πεμπτουσία των τεχνών», καρφωμένος και καθηλωμένος πάνω σ' έναν βράχο.

Με την πλούσια πείρα του ο Χρίστος Καλαβρούζος, που είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια, έπλασε υποβλητικά τον ακατάβλητο θεϊκό ήρωα με το πληγωμένο δίκιο, την αγωνιστικότητα και τις μελλοντικές του προβλέψεις (υπερυψωμένος και ακίνητος, έδειχνε γιγάντιος στην εντυπωσιακά μεγάλη φορεσιά του).

Σ' αυτή την τραγωδία, που καταγράφει με μοναδικό τρόπο την αέναη σύγκρουση της εξουσίας με την ελευθερία και τη γνώση αλλά και τη μέγγενη της μοίρας και της ανάγκης, ο λόγος αρθρώθηκε καθαρός και περιεκτικός απ' όλους τους ηθοποιούς. Με το αρχέγονο δέος του αισχυλικού λόγου ταίριαζαν:

Ο ενδεκαμελής Χορός των λευκοντυμένων Ωκεανίδων με τους ευφάνταστους «κυματισμούς» του, σ' εξαιρετική χορογραφία της Ερσης Πίττα αλλά και με καθάριο λόγο και τραγούδι. Η γλαφυρή μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά, τα ωραία κοστούμια της Ελένης Δουνδουλάκη όπως και τα λιτά σκηνικά της Λαλούλας Χρυσικοπούλου. Η ατμοσφαιρική μουσική του Μιχάλη Χριστοδουλίδη.

Εξαιρετικοί ο Περικλής Καρακωνσταντόγλου ως βίαιο Κράτος και συμπάσχων Ωκεανός, η Γιούλη Τάσιου ως αλαφιασμένη και τραυματισμένη Ιώ, ο Βασίλης Κολοβός ως προβληματισμένος Ηφαιστος, ο Θωμάς Βούλγαρης ως ελαφρόμυαλος νεαρός Ερμής.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΙΔΑΛΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/09/2008