Φως και χρώματα του Σπύρου Βασιλείου

Εκθεση στο Μουσείο Μπενάκη για τις δημιουργίες του στο θέατρο

• Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, Σάββατο, 19 Mαρτίου 2011

Μία μόνο πτυχή από το τεράστιο σε όγκο έργο ενός «καλλιτέχνη-εργάτη», του ζωγράφου και σκηνογράφου Σπύρου Βασιλείου, παρουσιάζεται από την Τρίτη, 22 Μαρτίου, στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς: η θεατρική του. Το δηλώνει απευθείας και ο τίτλος της έκθεσης: «Ο Σπύρος Βασιλείου και το θέατρο».

Η επιμελήτρια Ιλια Λακίδου έστησε στο Μουσείο Μπενάκη τις σκηνογραφικές και ενδυματολογικές προτάσεις του Σπύρου Βασιλείου από 44 παραστάσεις και τρεις κινηματογραφικές ταινίες. Ενα μικρό μέρος από τη δουλειά ενός ανθρώπου που «δούλευε ακατάπαυστα» δίνοντας έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα στο έργο του: «την πληθωρικότητα». Ζωγράφιζε, έκανε μακέτες, σχέδια, εικονογραφούσε ναούς αλλά και εκδόσεις, μετείχε σε εκθέσεις, έγραφε τεχνοκριτικά σημειώματα, συμμετείχε στην ίδρυση θεατρικών σχημάτων ή του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Εργαστηρίου. Εζησε και μεγάλωσε σε μια εποχή πλούσια σε ιδέες, σε δημιουργία, σε οράματα, σε πρωτοβουλίες, σε δράσεις. Πόσο επηρέασε αυτό τη σκηνογραφική του πτυχή; «Καθώς δεν υπήρχε ανάπαυλα από τη μία εργασία στην άλλη, δηλαδή εκεί που ζωγράφιζε, επιμελούνταν και μια παράσταση, ένα εξώφυλλο, ένα περίπτερο στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης ή μια διαφημιστική μακέτα, ήταν φυσικό η μία εργασία να επηρεάζει την άλλη», λέει στην «Κ» η επιμελήτρια της έκθεσης, Ιλια Λακίδου. «Αν και ο Φώτος Πολίτης διέκρινε στον τρόπο που ζωγράφιζε έναν σκηνογράφο, είναι η δουλειά του, στη σκηνογραφία και την αγιογραφία, που επηρέασε -πιστεύω- τελικά τη ζωγραφική του. Σιγά σιγά το τελάρο αδειάζει στη δεκαετία του ’50 και λίγα στοιχεία υπομνηματίζουν, δίκην σκηνικού, χώρους, πρόσωπα και καταστάσεις».

Η πρώτη παράσταση στην οποία μετείχε ήταν τα «Κορακίστικα» του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού, το 1929 στην Επαγγελματική Στέγη Θεάτρου. Από τότε σχεδίασε το σκηνογραφικό πλαίσιο για 127 παραστάσεις μέχρι το καλοκαίρι του 1984, οπότε υπέγραψε τα σκηνικά για την παράσταση «Ανδρομάχη» που παρουσίασε το Ελληνικό Μπαλέτο Ρένας Καμπαλάδου, στον Λυκαβηττό. Στο διάστημα της ζωής του (γεννήθηκε στο Γαλαξίδι το 1903 και πέθανε στην Αθήνα το 1985) υπέγραψε περίπου 5.000 ζωγραφικά έργα, πήρε μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και σε δύο αναδρομικές, εν ζωή, στην Εθνική Πινακοθήκη.

• Εθνικό και Χορόδραμα

Η Ιλια Λακίδου θεωρεί δύο τις πιο σημαντικές περιόδους στη σκηνογραφική πορεία του Σπύρου Βασιλείου: «Η περίοδος μέσα στον πόλεμο, δηλαδή 1940-49, και η μεταπολεμική, 1950-1967. Η πρώτη γιατί συνέβαλε με τις παραστάσεις που επιμελήθηκε στη γένεση μιας νέας αισθητικής αντίληψης για το θέατρο. Αμέσως μετά την Κατοχή, παραδίδει παραστάσεις που φέρνουν ένα νεοελληνικό εικαστικό λεξιλόγιο στη σκηνή». Ηταν η εποχή (1945-1947) που o Γιώργος Θεοτοκάς ως πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου «προκρίνει τη δουλειά ζωγράφων στο θέατρο -Τσαρούχης, Εγγονόπουλος, Βακαλό, Βασιλείου- θεωρώντας ότι θα δώσουν στην ελληνική σκηνή και ειδικά στο Εθνικό Θέατρο, το ”μεσογειακό φως” που του λείπει. Την αμέσως επόμενη περίοδο, ως ειδικός πια του νεοελληνικού ύφους, θα επιμεληθεί παραστάσεις σε κηποθέατρα, σε υπαίθριους χώρους, σε μνημεία, με θέματα από τη νεότερη ελληνική ιστορία ή το Βυζάντιο. Τότε εντάσσεται στο Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου και προσπαθεί να συμβάλει στη δημιουργία μιας εθνικής θεατρικής αισθητικής».

Κοστούμια, σχέδια, σκηνικά από παραστάσεις ιστορικές, κλασικές, πρωτοποριακές για την εποχή τους. Ποια γεύση θα πάρει ο επισκέπτης φεύγοντας; «Ο Βασιλείου-σκηνογράφος και ο Βασιλείου-ζωγράφος διακρίνεται για τη μεγάλη χρωματική παλέτα του και την επιδίωξη ενός λιτού ύφους με γηγενή χαρακτηριστικά».

Με δυο λόγια στα σκηνικά του, όπως και στα έργα του, αναγνωρίζονται και αποτυπώνονται το φως, τα χρώματα, οι παραδόσεις και η ιστορία αυτής της χώρας.