Προδοσία και επανάσταση

• Οι επαναστάσεις είναι εκ προοιμίου καταδικασμένες;

 

Οι Αντριάνα Αλεξίου, Σύρμω Κέκε, Στάθης Κόκκορης, Κώστας Κουτσολέλος και Νατάσα Μαρματάκη στην «Αποστολή»  

Φταίει η ευάλωτη ανθρώπινη φύση; Στην «Αποστολή», που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα απόψε σε σκηνοθεσία Ανέστη Αζά, ο κορυφαίος Γερμανός θεατράνθρωπος Χάινερ Μίλερ (1929-1995) δίνει υλικό για να ανάψει μια επίκαιρη πολιτική συζήτηση.

Βασίζεται στη νουβέλα της Αννα Ζέγκερς (1900-1983) «Το φως στο ικρίωμα». Τρεις απεσταλμένοι της Γαλλικής Επανάστασης φθάνουν στην αγγλική αποικία της Τζαμάικας με την αποστολή να οργανώσουν την εξέγερση των σκλάβων, «έτοιμοι να χάσουν τη ζωή τους», όπως λέει ο Ανέστης Αζάς. «Ωστόσο, όταν ο Ναπολέων παίρνει την εξουσία, ένας από αυτούς θα εγκαταλείψει την προσπάθεια προδίδοντας τους άλλους».

Ο Μίλερ παίρνει αφορμή απ' αυτή την ιστορία και συνεχίζει με πολλές διακειμενικές αναφορές. «Πιο αναγνωρίσιμες είναι ο "Θάνατος του Νταντόν" του Μπίχνερ, το "Μέτρο" του Μπρεχτ και ο "Πύργος" του Κάφκα», τονίζει ο σκηνοθέτης, που με εφαλτήριο το κείμενο αποπειράται να διερευνήσει την έννοια της επανάστασης στη «διαρκώς μεταλλασσόμενη ελληνική κοινωνία».

Επειδή το θεατρικό γράφτηκε το 1979 στην Ανατολική Γερμανία, συχνά ερμηνεύεται ως κριτικό σχόλιο στο σοσιαλισμό. «Ο Μίλερ ήταν πρώτα απ' όλα ποιητής. Τα κείμενά του δεν περιορίζονται στην εποχή που γράφτηκαν. Ξαναδιαβάζονται σε κάθε εποχή, υπό διαφορετικό πρίσμα», λέει ο Ανέστης Αζάς. Το ίδιο έκανε και αυτός. Εντόπισε ένα «κέντρο βάρους».

«Το θέμα είναι η προδοσία», τονίζει. «Ενα σημαντικό θέμα στα έργα του Μίλερ είναι η συμπλοκή του ατόμου με την παθολογία των κοινωνικών συνθηκών». Σε μια συνέντευξή του αναφέρει: «Η σύγκρουση με την εξουσία είναι για μένα η ιστορία ως προσωπική εμπειρία».

Ο μιλερικός αυτός «συγκερασμός», σε μια έντονα συγκρουσιακή περίοδο, ήταν ο βασικός λόγος που επέλεξε το απαισιόδοξο για την επανάσταση θεατρικό; «Δεν είμαστε σε θέση να μιλήσουμε για την επανάσταση ως αυτό που είναι, δηλαδή πόλεμος, όπως γίνεται τώρα στη Λιβύη», παραδέχεται. «Από την άλλη, κάθε εποχή έχει το δικό της ορισμό γι' αυτήν». Ο ορισμός της δικής μας; «Το ερώτημα για τη επανάσταση γίνεται προσωπικό», διαπιστώνει.

Η δραματουργία του Μίλερ θυμίζει κολάζ. «Αντιπαρατεθήκαμε με ένα δύσκολο κείμενο, που αλλάζει διάθεσεις ακόμη και μέσα στην ίδια σκηνή και συχνά γλιστράει κάτω από τα πόδια σου», σχολιάζει ο Αζάς. Η λύση που θεωρεί ότι βρήκε είναι τα... μικρόφωνα. «Οι λέξεις είναι η μουσική της παράστασης», τονίζει.

Γιατί άφησε τη Γερμανία και τη «Volksbuehne», όπου εργάστηκε ως βοηθός του Ντίμιτερ Γκότσεφ, για την Ελλάδα; «Μπορεί να έχει τεράστια οικονομικά προβλήματα, η παραγωγή να γίνεται με όρους ερασιτεχνικούς, είναι όμως ένας συναρπαστικός τόπος για να κάνεις θέατρο. Η σύγκρουση είναι η βάση του θεάτρου. Και στην Ελλάδα οι συγκρούσεις είναι ιδιαίτερα αιχμηρές».

**Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου. Σκηνογραφία-κοστούμια: Βασίλης Νούλας, Σοφία Σιμάκη. Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών: 3-6, 8-13 και 15-19 Μαρτίου. *

• ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011