Οταν από το γκαράζ μιας πολυκατοικίας στην Κυψέλη εξαφανίστηκε ένα μηχανάκι, οι ιδιοκτήτριές του και η διαχειρίστρια έστρεψαν τα πυρά τους χωρίς δεύτερη σκέψη εναντίον των μεταναστριών ενοίκων του υπογείου.
Η κατάληξη ήταν η σύλληψη και απέλασή τους. Μονάχα η 21χρονη φοιτήτρια Γιάννα πίστευε στην αθωότητά τους. Τα επιχειρήματά της, όμως, δεν στάθηκαν ικανά να ανακόψουν τις ρατσιστικές προκαταλήψεις.
Η παραπάνω ιστορία είναι βασισμένη σε πραγματικό περιστατικό και αποτελούσε το θέμα της παράστασης «Μικρές σκηνές καθημερινής βίας», που παρακολουθήσαμε στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, με αφορμή το 4ο Bazaar της Ενωσης Αφρικανών Γυναικών.
Ηταν ένα τυπικό παράδειγμα «Θεάτρου Φόρουμ», που φυσικό του χώρο έχει πλατείες, πολιτικές συγκεντρώσεις, συνελεύσεις εργατών, κοινωνικά κέντρα και καταλήψεις, σχολεία, πολιτιστικούς συλλόγους, χωριά και πόλεις. Σπανιότατα τις θεατρικές αίθουσες.
Το «Θέατρο του Καταπιεσμένου» (Theatre of the Oppressed), στις τεχνικές του οποίου βασίζεται το Θέατρο Φόρουμ, γεννήθηκε στη Βραζιλία τη δεκαετία του '60 ως αντίδραση στα δικτατορικά καθεστώτα. Η μέθοδος, όμως, εξακολουθεί να βρίσκει μέχρι τις μέρες μας εφαρμογή παγκοσμίως σε κοινωνικές, πολιτικές, εκπαιδευτικές και θεραπευτικές δράσεις. Διαδόθηκε ταχύτατα από τον εμπνευστή της, τον σπουδαίο Βραζιλιάνο σκηνοθέτη Αουγκούστο Μποάλ (1931-2009), σε φαβέλες, παραγκουπόλεις και χωριά των ακτημόνων. Σήμερα βρίσκει εφαρμογή οπουδήποτε υπάρχουν καταπιεστικές σχέσεις. Τέτοιες επωάζονται και στα ασφυκτικά υπόγεια διαμερίσματα της Κυψέλης -όπου στοιβάζονται άνθρωποι υπό διωγμόν, που καθημερινά πασχίζουν για την ίδια την επιβίωση μέσα στον αφιλόξενο αστικό ιστό.
Η παράσταση, που έστησε η πρώτη στην Ελλάδα Ακτιβιστική Ομάδα Θεάτρου του Καταπιεσμένου (ΘτΚ), που δημιουργήθηκε τον περασμένο Μάιο από τη Διεθνή Αμνηστία και το Κέντρο Τεχνών Διαπολιτισμικής Αγωγής-Ωσμωση, ήταν αποκαλυπτική. Κυρίως χάρη στην παρέμβαση μιας Αφρικανής, της Λορέτα, που ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Στην κρίσιμη στιγμή ανέλαβε με παρρησία να μιλήσει για όσα καταπιέζουν εκείνη και τις συμπατριώτισσές της μέσα στην ελληνική πραγματικότητα.
Το Θέατρο Φόρουμ προϋποθέτει ακριβώς αυτό: την υπέρβαση των ορίων σκηνής-πλατείας. Χρίζει δηλαδή τον κάθε θεατή πρωταγωνιστή της θεατρικής πράξης, με απώτερο στόχο να γίνει πρωταγωνιστής και στην πραγματική ζωή. Καθοριστικός προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο ρόλος του ηθοποιού-Τζόκερ.
Ο Τζόκερ βρίσκεται με το ένα πόδι στη σκηνή και με το άλλο στην πλατεία. Η δεκαπεντάλεπτη ιστορία παίχτηκε την πρώτη φορά από τις εθελόντριες ηθοποιούς της ομάδας, κυρίως γυναίκες 22 έως 28 ετών, χωρίς επαγγελματική σχέση με το θέατρο: ασκούμενες δικηγόρους, φοιτήτριες, εκπαιδευτικούς, οικονομικά στελέχη.
Η ιστορία επαναλήφθηκε για να δώσει αυτή τη φορά στους θεατές τη δυνατότητα να διακόψουν τη δράση με ένα απλό «στοπ», να «ανακρίνουν» τους χαρακτήρες, αλλά και να τους αντικαταστήσουν οι ίδιοι στη σκηνή, δίνοντας στην ιστορία μια διαφορετική -πλην όμως λογική- τροπή.
Οι «μαγικές» λύσεις απαγορεύονται. «Δεν μπορούμε να εισαγάγουμε έναν σουπερήρωα. Γιατί δεν υπάρχουν ούτε στην πραγματική ζωή», ενημερωνόμαστε από τα χείλη του Τζόκερ, προτού ακούσουμε την τελική προτροπή για να αναλάβουμε δράση: «Διαφορετικά, η ιστορία θα ξαναπαιχτεί όπως ακριβώς και την πρώτη φορά», μας προειδοποιεί. Η προειδοποίηση ήχησε σαν κώδωνας κινδύνου στα αφτιά μας. Αναλογιστήκαμε τη θέση μας όχι μόνο απέναντι στο ιδιότυπο θεατρικό γεγονός που η εξέλιξή του αφηνόταν πλέον στα χέρια μας, αλλά και τη γενικότερη στάση μας ως πολίτες. Πόσες και πόσες φορές καθημερινά δεν γινόμαστε μάρτυρες αδικιών, χωρίς να πάρουμε καθόλου θέση;
Το κοινό, μετά την προτροπή του Τζόκερ, άρχισε δειλά δειλά να παίρνει πρωτοβουλίες. Στην αρχή «ανέκρινε» τους ήρωες για τα κίνητρά τους. «Είσαι ρατσίστρια;» προς τη διαχειρίστρια. «Εσείς το κλέψατε;» προς τις δύο μετανάστριες, «έκανες ρεπορτάζ;» προς τη δημοσιογράφο που ανακοίνωσε τη σύλληψή τους στο τέλος.
Πρώτος ο θαρραλέος Ιαν ανέβηκε στη σκηνή παίρνοντας το ρόλο της νεαρής αντιρατσίστριας Γιάννας, που στην πρώτη εκδοχή δεν κατάφερε να «περάσει» τη γνώμη της. Τη θέση του πήραν διαδοχικά κι άλλοι θεατές. Αλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο επιτυχημένα προσπάθησαν από τη θέση της Γιάννας να αλλάξουν το ρου των γεγονότων, να υπερασπίσουν τις δύο γυναίκες που κατάφωρα αδικούνται, να κατευνάσουν το μένος των υπολοίπων.
Κάποιος από αυτούς υποστήριξε ότι το μηχανάκι το έκλεψε ο γιος του μανάβη(!) -«στοπ», ένας από το κοινό διέκοψε τη δράση. Το επιχείρημα φιλτράρεται από τους υπόλοιπους θεατές, αποδεικνύεται έωλο και απορρίπτεται. Αρκετές μετανάστριες παρακολουθούν την παράσταση και συμμετέχουν με πνιχτά γέλια και σχόλια. Μια από αυτές, η Λορέτα αναλαμβάνει να μιλήσει, αντικαθιστώντας επί σκηνής την ηθοποιό που υποδύεται τη μητέρα μετανάστρια.
«Μιλάτε για πολιτισμό σε μια χώρα που δεν σέβεται τα δικαιώματά μας!», είπε και η φωνή της διαπέρασε τις συνειδήσεις μας όπως καμία εξαιρετική ερμηνεία δεν θα μπορούσε. «Γίνονται καθημερινά εγκλήματα εις βάρος μας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα όμως ισχύουν για όλους παντού». Μια μέση μετανάστρια δεν γνωρίζουμε εάν στην πραγματική ζωή θα μπορούσε να ορθώσει το ανάστημά της, ούτε αν με την τόλμη της θα επιτύγχανε το αίσιο τέλος. Μέσω της θεατρικής πράξης, όμως, κατάφερε πολλά.
«Τα έχασα», μας εξομολογήθηκε μετά το τέλος της παράστασης η 23χρονη εθελόντρια-ηθοποιός που έπαιζε το ρόλο του θύματος της κλοπής και θεωρούσε ένοχες τις μετανάστριες. «Για να υποστηρίξω το ρόλο μου, χρειάστηκε να μιλήσω με ανθρώπους της αντίθετης με εμένα ιδεολογικής όχθης. Γιατί δεν γνώριζα καν τα επιχειρήματά τους. Νόμιζα πως ως ηθοποιός είχα "οπλιστεί". Ομως μπροστά στην αυθεντική μαρτυρία αυτής της γυναίκας, δεν μπορούσα ούτε να τα αρθρώσω». *
No comments:
Post a Comment